Κάπου έχω κλεισμένο σε κάποιο παλιό συρτάρι, το κουτάκι με τις «μύτες» από κανονικό ξυράφι ξυρίσματος, τοποθετημένες μέσα σε μια τούφα από βαμβάκι ποτισμένη σε λινέλαιο για την σκουριά, την ακονόπετρα που τις ακόνιζα, ένα λεπίδι για να ξύνω τα μολύβια μου και ένα κομμάτι λεπτό γυαλόχαρτο για να τα λειαίνω, ώστε η «μύτη» να είναι τόσο λεπτή όσο και μια τρίχα. Εκεί μέσα έχω και την πρώτη φωτογραφία που τράβηξα-εμφάνισα-ρετουσάρισα-εκτύπωσα και ξαναρετουσάρισα, τότε που μαθήτευα σε έναν «δάσκαλο» της τέχνης, στην Αθήνα του ’89.
Ρετούς στο χέρι.
Για όσους δεν κατάλαβαν, μόλις έκανα μια περιγραφή των «εργαλείων» ενός φωτογράφου-ρετουσέρ, ο οποίος αναλάμβανε κάθε φορά που φωτογράφιζε – είτε πρόκειτο για φωτογραφία πορτραίτου είτε για «μια εξάδα» (6 φωτογραφίες) ταυτότητας, να ρετουσάρει τις ατέλειες του προσώπου, τόσο στην «πλάκα» ή στο φιλμ της στουντιακής, όσο και στην ίδια την τυπωμένη φωτογραφία! Οι χρόνοι παράδοσης ήταν ανάλογοι της αξίας της. Ίσως να περνούσαν και δυό μέρες προκειμένου να παραδοθεί στην τελική της μορφή, σίγουρα όμως δεν γινόταν άμεσα, όπως οι φωτογραφίες βιβλιαρίων π.χ.
Είπα πιο πάνω πως γινόταν ρετούς ακόμα και στην φωτογραφία για την αστυνομική ταυτότητα. Μα και βέβαια! Αυτή η φωτογραφία θα έπρεπε να ήταν όσο πιο τέλεια γινόταν, αφού θα συνόδευε τον κάτοχό της για όλη του σχεδόν την ζωή. Ακόμα και αν η μεγαλύτερη δουλειά γινόταν απευθείας στο φιλμ/πλάκα, λόγω του μικρού μεγέθους της τυπωμένης φωτογραφίας σε λεπτό χαρτί, ήταν πραγματικά ένα μικρό έργο τέχνης.
Η φωτογραφία ταυτότητας, που τώρα η Κυβέρνηση θέλει να πάρει από τα χέρια του επαγγελματία φωτογράφου, του παραδοσιακά «δικαιούχου» της , έχει ιστορία συνυφασμένη με την αυτή καθεαυτή ύπαρξη του επαγγελματία φωτογράφου. Στην προ κομπιούτερ εποχή, εάν δεν ήξερες να βγάζεις σωστή φωτογραφία ταυτότητας, δεν ήσουν φωτογράφος! Έτσι έμαθα από τους παλιότερους και με τα χρόνια κατάλαβα το γιατί.
Σήμερα, με την τεχνολογία να «τρέχει», που όλα φαντάζουν και είναι τόσο ρευστά όσο και το κύμα στην άκρη μιας παραλίας μιας άγνωστης μεριάς ένός κυκλαδίτικου νησιού, οι «επιταγές» της παγκοσμιοποίησης και της εμπορευματοποίησης των πάντων στο όνομα της «ελεύθερης οικονομίας» και της παγκοσμιοποίησης, η φωτογραφία που χρησιμοποιείται για την αστυνομική ταυτότητα έγινε επίσης «αναλώσιμη». Ποιός νοιάζεται για την ιστορία της; Ποιός μπορεί να καταλάβει τον φωτογράφο που έχει ζήσει εκείνες τις εποχές και που καλείται σήμερα να παραδώσει (και να προδώσει) άνευ όρων το δικαίωμά του να συνεχίσει την παράδοση του δημιουργού, του καλλιτέχνη, του «εργάτη» της τέχνης του;
Αφιερωμένο στον «άγνωστο φωτογράφο»
Δημήτρης Παπαϊωάννου | επαγγελματίας φωτογράφος (ρετουσέρ)
