Εβδομάδα των Παθών: Μεγάλη Δευτέρα

Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών, ή κατά το επισημότερο Αγία και Μεγάλη Εβδομάς, ονομάζεται σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο η αμέσως επόμενη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Γενικά

Η Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, όπου τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου[3], και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο και είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού. Ονομάζεται Μεγάλη από την ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίζονται καθ΄ εκάστη των ημερών αυτής τα οποία και θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για τη χριστιανική θρησκεία.
Η Μεγάλη Εβδομάδα λέγεται επίσης και “Αγία Εβδομάδα”. σε διάκριση της “Καθαρής Εβδομάδας” που είναι η πρώτη εβδομάδα των νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αλλά και όλων των άλλων εβδομάδων του έτους, καθώς επίσης και “Εβδομάδα ξηροφαγίας” επειδή ακολουθείται αυστηρή νηστεία, ως και ακόμη παλαιότερα “άπρακτος εβδομάς” όπου παράλληλα με την αυστηρή νηστεία συνηθίζονταν και η πλήρης αποχή από κάθε εργασία.

Από τις καθημερινές Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος και ιδίως από την Ακολουθία του Μυστικού Δείπνου (Όρθρος Μεγάλης Πέμπτης) και την Τελετή της Ανάστασης (Μεσάνυχτα Μεγάλου Σαββάτου) προήλθε το Λειτουργικό Δράμα.

Ορθόδοξη Εκκλησία

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με το τηρούμενο Μηναίο ή Μηνολόγιο, καθεμιά απ’ τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένη και σε κάποιο ή κάποια επιμέρους περιστατικά των Παθών.

Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ’ ένα Tου λόγο.

Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στην παραβολή των Δέκα Παρθένων. Η παραβολή αυτή συμβολίζει την πίστη και την προνοητικότητα.

Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μνήμη της αμαρτωλής γυναίκας που μετανόησε, πίστεψε στο Χριστό και άλειψε τα πόδια Tου με μύρο. Ψάλλεται το τροπάριο που έγραψε η μοναχή Κασσιανή.

Η Μεγάλη Πέμπτη είναι αφιερωμένη στο Μυστικό Δείπνο, στην προσευχή στην Γεσθημανή, στην προδοσία του Ιούδα, στη σύλληψη του Ιησού, στην ανάκριση από τον Άννα, στην Άρνηση του Πέτρου και στην καταδίκη του Χριστού από τον Καϊάφα.

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη και στη Σταύρωση.

Το Μεγάλο Σάββατο είναι αφιερωμένο στην Ταφή του Χριστού και στην Εις Άδου Κάθοδο. Γίνεται η περιφορά του Επιταφίου.

Ιερές Ακολουθίες – Τροπάρια

Το απόγευμα προς βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, της Μεγάλης Δευτέρας και της Μεγάλης Τρίτης ψάλλεται η Ακολουθία του Νυμφίου και ο Όρθρος της επόμενης μέρας και το Μεγάλο Απόδειπνο λίγο νωρίτερα τις πρώτες απογευματινές ώρες, ενώ τα πρωινά ο Εσπερινός των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Τα τροπάρια που ψέλνονται είναι το του Νυμφίου Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται και το Τὸν Νυμφῶνὰ σου βλέπω ενώ τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής, Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις.

Το πρωί της Μεγάλης Τετάρτης τελείται ο Εσπερινός των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων και το απόγευμα τελείται το Μυστήριο του Ευχελαίου και η τελετή του Νιπτήρος, που είναι και ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης που αναφέρεται στο Μυστικό Δείπνο και ψάλλεται το Κοντάκιο Ὅτε οἱ ἔνδοξοι μαθηταί.

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και στο τέλος οι πιστοί μεταλαμβάνουν της Αγίας Κοινωνίας, το απόγευμα προς βράδυ γίνεται η Ακολουθία των Αγίων και Αχράντων Παθών ή Δώδεκα Ευαγγελίων στην οποία αναγιγνώσκονται 12 περικοπές από τα 4 Ευαγγέλια, του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη σχετικά με τα Άγια Πάθη του Χριστού από το Μυστικό Δείπνο μέχρι την Ταφή, παράλληλα γίνεται και η έξοδος του Τιμίου Σταυρο με τον Εσταυρωμένο από την Αγία Τράπεζα και η περιφορά του σε όλο το χώρο του ναού ενώ ψάλλεται το Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής αποτελεί την κορύφωση του Θείου Δράματος με την Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και τον Εσπερινό της Αποκαθήλωσης όπου ο ιερέας κατεβάζει τον Εσταυρωμένο από τον Σταυρό και τον τυλίγει σε καθαρό σεντόνι ενώ από αργά το βράδυ έχει ετοιμαστεί ο Ιερός Επιτάφιος έτσι ώστε να τοποθετηθεί το Άγιο Σώμα του Κυρίου και το βράδυ οι πιστοί παρακολουθούν με κατάνυξη τον όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου και την Ακολουθία του Επιταφίου και ψάλλονται τα Εγκώμια[6] σε τρεις στάσεις: Ἡ ζωὴ ἐν τάφῳ α’ στάση, Ἄξιόν ἐστί β’ στάση, και Αἱ γενεαὶ πᾶσαι γ’ στάση μετά τα οποία και πραγματοποιείται η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της πόλης ή του χωριού.

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ψάλλεται ο Εσπερινός της Ανάστασης, λεγόμενη και “Πρώτη Ανάσταση” και το τροπάριο Ἀνάστα, ὁ Θεός. Το μεσημέρι στον Πανάγιο Τάφο πραγματοποιείται η αφή του Αγίου Φωτός όπου και διανέμεται σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο και το βράδυ ακολουθεί η Τελετή της Αναστάσεως με το Δεῦτε λάβετε φῶς και το Χριστὸς Ἀνέστη που συνοδεύεται από τους χαρμόσυνους ήχους της καμπάνας, τους ασπασμούς της αγάπης και τη ρίψη πυροτεχνημάτων, βεγγαλικών και βαρελότων. Αμέσως μετά την Τελετή της Αναστάσεως τελείται ο Όρθρος και η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα.

Την Κυριακή του Πάσχα το πρωί ή το απόγευμα τελείται ο Εσπερινός της Αγάπης, κατά τη διάρκεια του οποίου το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε διάφορες γλώσσες.

Μεγάλη Δευτέρα

Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Μεγάλη Δευτέρα η επόμενη ημέρα του εορτασμού της Κυριακής των Βαΐων όπου και ξεκινά η εβδομάδα των Παθών του Ιησού Χριστού.

Ορθόδοξη Εκκλησία

Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ’ ένα του λόγο.

Ο Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος υιός του Ιακώβ ο οποίος όμως διώχθηκε από τα αδέλφια του λόγω της ενάρετης ζωής του και αρχικά τον έριξαν σ’ ένα λάκκο και προσπάθησαν να εξαπατήσουν το πατέρα τους χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο ότι δήθεν τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο. Αφού δεν μπόρεσαν να εξαπατήσουν τον πατέρα τους, τον πούλησαν σε εμπόρους, οι οποίοι με την σειρά τους τον πούλησαν στον αρχιμάγειρα του βασιλιά της Αιγύπτου, τον Φαραώ Πετεφρή. Εκεί ο Ιωσήφ αφού δεν ενέδωσε στις ερωτικές επιθυμίες της συζύγου του Πετεφρή, συκοφαντήθηκε από την ίδια και ο Φαραώ τον φυλάκισε. Κάποτε όμως ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν ερμηνευτή. Ο Ιωσήφ ερμήνευσε ότι θα έλθουν στη χώρα επτά χρόνια ευφορίας και επτά ακαρπίας και λιμού. Ο Φαραώ ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος από τη σοφία του, έδωσε στον Ιωσήφ αξιώματα. Ο Ιωσήφ διαχειρίσθηκε άριστα την εξουσία και φρόντισε στα δύσκολα χρόνια του λιμού τον λαό. Στα πρόθυρα του λιμού τα αδέρφια του που τον είχαν φθονήσει φανερώθηκαν μπροστά του ζητώντας βοήθεια. Εκείνος όχι μόνο δεν τους κρατούσε κακία, αλλά αντιθέτως τα συγχώρεσε και τα προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο μαζί με τους γονείς του.

Τελετουργία

Κατά την λειτουργική τελετουργία, τη Μεγάλη Δευτέρα το εσπέρας τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.

Λαογραφία

Ο Ελληνικός λαός, της υπαίθρου, συνηθίζει τις ημέρες των Αγίων Παθών να τις σηματοδοτεί μία προς μία με μια συγκεκριμένη φράση που αποτελεί στη κυριολεξία τη γενική εικόνα του Ιησού όπως παρουσιάζεται στα ιερά ευαγγέλια.

Πηγή: Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια