• Ο Ισπανός φιλόσοφος Φερνάντο Σαβατέρ μάς θυμίζει ότι η ανεκτικότητα είναι η κατεξοχήν δημοκρατική αρετή, αλλά δεν πρέπει να συγχέεται με την αδιαφορία.

• Ο Ιταλός συγγραφέας Κλάουντιο Μάγκρις επισημαίνει τη δυσκολία προσδιορισμού των ορίων της ανεκτικότητας, αλλά και τον κίνδυνο μιας «καταπιεστικής ανεκτικότητας», που αφομοιώνει και ουδετεροποιεί τις διαφορές και τις αντιθέσεις.

Η ανεκτικότητα είναι ένας κανόνας για να ζούμε στη δημοκρατία. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία δεν είναι ένα βολικό και εύκολο καθεστώς.

Απέναντι στα παραδοσιακά καθεστώτα, που ήσαν περισσότερο ομοιογενή και περισσότερο ιεραρχικά, όπου φίλοι και εχθροί ήσαν καθαρά προσδιορισμένοι, όπου ο καθένας γνώριζε ποιον να εμπιστεύεται και τι πρέπει να πιστεύει, η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς όπου είναι «κουραστικό» να ζει κανείς.

Η ανεκτικότητα σημαίνει να αποδέχεσαι ότι πρέπει να ζεις μαζί με πράγματα που τα αποστρέφεσαι: τη θρησκεία του άλλου, για παράδειγμα, τον ερωτισμό του, τις συνήθειές του.

Να ανέχεσαι σημαίνει να αρνείσαι να αποκλείεις τον άλλον για τις ιδέες του. Αλλά η ανεκτικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την αδιαφορία. Έχω τα δικά μου κριτήρια αξιολόγησης. Μπορώ να συζητώ, να λέω ότι ορισμένες γνώμες ή συμπεριφορές μού φαίνονται κακές. Η μόνη επιφύλαξη είναι πάντοτε ο σεβασμός του άλλου. Η ανεκτικότητα δεν είναι το να λέμε «ναι» σε όλα, αλλά είναι το να μπορούμε να εκφράζουμε αντίθετες γνώμες χωρίς εχθρότητα, χωρίς ποτέ να προσφεύγουμε στη βία για να επιβάλλουμε τις ιδέες μας.

Η ανεκτικότητα πρέπει να είναι αμοιβαία. Χρειάζεται να αποδεχόμαστε ότι και οι άλλοι μπορούν να μας ασκούν κριτική, να εκφράζουν γνώμες αντίθετες προς τις δικές μας.

Υπάρχει μια ορισμένη επιτρεπτικότητα που λέει ότι όλες οι γνώμες είναι σεβαστές. Αυτό είναι απολύτως εσφαλμένο. Όλα τα πρόσωπα είναι σεβαστά και όχι όλες οι γνώμες.

Εξάλλου, η πρόοδος της ανθρωπότητας συντελείται με την έλλειψη σεβασμού για μη αξιοσέβαστες γνώμες. Συγχέουν υπερβολικά την ανεκτικότητα με το «όλα είναι σεβαστά». Να ανεχόμαστε σημαίνει να μπορούμε να συζητάμε για όλα και αυτό είναι ένας καλός ορισμός της δημοκρατίας. Αντίθετα, το να αρνούμαστε τη συζήτηση, το να λέμε ότι ορισμένες γνώμες είναι αδιαμφισβήτητες, είναι αντίθετο προς τη δημοκρατική λειτουργία.

Χρειάζεται πάντοτε να θυμόμαστε ότι η ανεκτικότητα είναι μια «πολυτέλεια», όπως είναι και η δημοκρατία. Και οι δυο τους έχουν πληρωθεί πολύ ακριβά. Είναι μια πολυτέλεια, όπως μας το θυμίζει ο Νίτσε στη «Γενεαλογία της ηθικής», για την κατάσταση της οποίας χρειάστηκε να χυθούν πολλά δάκρυα και πολύ αίμα.

Η ανεκτικότητα είναι μια κατάκτηση που πρέπει να υπερασπιζόμαστε με κάθε τίμημα, μια κατάκτηση της οποίας οφείλουμε να σεβόμαστε τους κανόνες.

Στις αρχές της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη, η Βεατρίκη λέει στον ποιητή: «Πρέπει να φοβόμαστε μόνον τα πράγματα / που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον. / Τα άλλα όχι· δεν είναι τρομερά».