του Πάνου Τριγάζη*

Ορισμένοι, τους οποίους θα χαρακτήριζα «ταλιμπάν» του  αντιαμερικανισμού έχουν ενθουσιαστεί με την επικράτηση των ακραίων ισλαμιστών στο Αφγανιστάν και την ήττα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Πιστεύω και ο ίδιος ότι οι εισβολείς υπέστησαν δίκαιη τιμωρία στην χώρα που έχει χαρακτηριστεί «τάφος των αυτοκρατοριών», δεδομένου ότι της ήττας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ προηγήθηκε εκείνη της Σοβιετικής Ένωσης και παλαιότερα της κοσμοκράτειρας Βρετανίας.

Όπως και οι σοβιετικοί, οι αμερικανοί υποτίμησαν τις πάμπολλες  ιδιομορφίες της κατάστασης στο Αφγανιστάν, μιας πολύ ορεινής και φτωχής χώρας, με πολυφυλετική πληθυσμιακή σύνθεση και πολλά κέντρα ισχύος εκτός της πρωτεύουσας Καμπούλ. Ενεργώντας δογματικά, επέλεξαν το μοντέλο κατάληψης και στην συνέχεια «ανοικοδόμησης», σαν να επρόκειτο για μία κανονική χώρα, με σχετική κοινωνική και εθνική ενότητα,  της οποίας μεγάλο μέρος των εσόδων προέρχεται από το εμπόριο της ηρωίνης.   Το συγκεκριμένο εμπόριο αυξήθηκε κατακόρυφα μετά την αμερικανική εισβολή και την δήθεν κανονικότητα που αυτή επέβαλε.

Κάποιοι στην Ελλάδα και διεθνώς παρομοιάζουν την ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, με εκείνη του 1975 στο Βιετνάμ, κρίνοντας από κάποιες εικόνες, π.χ., της άρον –άρον φυγής από την Σαϊγκόν, με την πρόσφατη από την Καμπούλ.  Πρόκειται όμως για εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις.

Πρώτα – πρώτα, διότι της αντίστασης στο Βιετνάμ εναντίον των ΗΠΑ ηγήθηκε ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, με φωτισμένη και όχι σκοταδιστική ηγεσία, εμπνεόμενο από τις ιδέες της προόδου και του σοσιαλισμού.  Δεύτερη μεγάλη διαφορά, ότι η έξωση των αμερικανών από το Νότιο Βιετνάμ επιτεύχθηκε κυρίως διότι υπήρχε το Βόρειο Βιετνάμ, το οποίο μπορούσε να συνάπτει συμμαχίες και να δέχεται βοήθεια από πολλές   χώρες του κόσμου, κυρίως από την Σοβιετική Ένωση και την Κίνα. Τρίτον, το Βιετνάμ έγινε το επίκεντρο της αναμέτρησης δύο κόσμων, όχι μόνο των στρατοπέδων του ψυχρού πολέμου, αλλά μιας ιμπεριαλιστικής υπερδύναμης από την μια και των λαών του κόσμου από την άλλη, του αμερικανικού συμπεριλαμβανομένου.

Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι ο «βρώμικος πόλεμος» του Βιετνάμ χάθηκε για το κατεστημένο των ΗΠΑ, κυρίως εντός της χώρας,  με το αντιπολεμικό κίνημα που αναπτύχθηκε, ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια και ευρύτερα στον χώρο της νεολαίας. Κίνημα που συναντήθηκε και συμμάχησε με εκείνο για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων, του οποίου είχε ηγηθεί ο κήρυκας της μη βίας και της πολιτικής ανυπακοής Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Στην περίπτωση του Αφγανιστάν, η «μόνη υπερδύναμη» είχε απέναντί της ένα ισλαμιστικό (προσέξτε, όχι ισλαμικό)  κίνημα,  καταδικασμένο στην συνείδηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, κυρίως για την άκρως εχθρική στάση του στο ζήτημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Επιπλέον, οι Ταλιμπάν δεν είχαν την υποστήριξη καμιάς κρατικής οντότητας, αν και εμμέσως βοηθήθηκαν από το καθεστώς του Πακιστάν και κάποια εμιράτα, όχι όμως από το θεοκρατικό Ιράν.

Με άλλα λόγια, τουλάχιστον θεωρητικά, οι ΗΠΑ είχαν εύκολο παιχνίδι και κατάφεραν να το χάσουν, αν και ο τρόπος που διαπραγματεύτηκε η προεδρία Τραμπ την συμφωνία «ειρήνης» με τους Ταλιμπάν εγείρει πολλά ερωτηματικά σχετικά με τις ιδεοληψίες του πρώην «πλανητάρχη».

Αυτοκριτική οφείλει και η ΕΕ για τις σοκαριστικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν, ενώ το ίδιο ισχύει για το ΝΑΤΟ, το οποίο ενεργοποίησε το άρθρο 5 του Καταστατικού του για να συνδράμει εξαρχής (2001) στο  αφγανικό όνειδος  των ΗΠΑ, το οποίο είχε επιπτώσεις και στα ανθρώπινα δικαιώματα, με το στίγμα του Γκουαντάναμο ακόμα σε ισχύ.  Τελικά, αποδείχθηκε ότι η δημοκρατία δεν εξάγεται ούτε η επανάσταση, αμφότερες φύονται, ριζώνουν και φουντώνουν εντός συνόρων με την κατάλληλη καλλιέργεια.

* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία