Πριν από λίγες ημέρες, το ΙΕΛΚΑ δημοσίευσε ένα δελτίο τύπου, για τη θεαματική μείωση της λεπτής πλαστικής σακούλας στη χώρα μας. «Όλα καλά» λοιπόν; Όχι και τόσο. Tο Dikaiologitika News ερεύνησε πως δύο παραθυράκια στην ΚΥΑ του 2017 για την μείωση της λεπτής πλαστικής σακούλας παράλληλα με την ελλιπή ενημέρωση του κοινού αλλά και τα ισχυρά συμφέροντα της βιομηχανίας πλαστικού και των super market έχουν οδηγήσει τελικά σε μια αυξημένη χρήση της πιο χοντρής πλαστικής σακούλας η κατανάλωση της οποίας μάλιστα δεν καταγράφεται καθόλου.
H με… ελληνική πατέντα ιστορία της μείωσης της πλαστικής σακούλας στη χώρα μας, ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2017 όταν εναρμονιστήκαμε με την ευρωπαϊκή οδηγία 720/2015, ψηφίζοντας την Κ.Υ.Α. 180036/952/2017 για επιβολή μέτρων στη χρήση της πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
Στόχος της οδηγίας, το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης να μην υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν, το αργότερο ως τις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο ως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, ή ισοδύναμους στόχους εκφρασμένους σε βάρος.
Το βάρος του πλαστικού που καταναλώνεται είναι μια παράμετρος κλειδί στην ευρωπαϊκή οδηγία.
Και γιατί η οδηγία έβαλε στο στόχαστρο τη λεπτή πλαστική σακούλα (σ.σ αυτή που το βάρος της κυμαίνεται από τα 15 μέχρι τα 50 μικρομέτρα- μονάδα μέτρησης βάρους πλαστικού);
Διότι αυτή πρωτοστατούσε στην κατανάλωση και χρησιμοποιούνταν παντού– από τα σκουπίδια του μπάνιου μέχρι… την μεταφορά των παιδικών παιχνιδιών στη θάλασσα. Άλλωστε, στη χώρα μας τα super market διέθεταν αυτές τις σακούλες δωρεάν. Είναι επίσης η σακούλα που μολύνει πιο εύκολα και γρήγορα από όλες το περιβάλλον, κι ειδικά το θαλάσσιο.
Τα νομοθετικά παραθυράκια κι οι πιέσεις της βιομηχανίας
Στην ΚΥΑ , οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς αποκτούν περιβαλλοντικό τέλος 4 λεπτών το 2018 και 9 λεπτών το 2019.
Από το περιβαλλοντικό τέλος εξαιρούνται οι πλαστικές σακούλες πάχους άνω των 50 μικρoμέτρων ( οι «χοντρές» σακούλες) ενώ περιβαλλοντικό τέλος δεν αποκτούν κι οι πλαστικές σακούλες που δίνονται σε υπαίθριες αγορές, ψιλικατζίδικα, περίπτερα.
Η ΚΥΑ δεν αναγκάζει τα super market να διαθέτουν την λεπτή πλαστική σακούλα με το περιβαλλοντικό τέλος, αν δεν το επιθυμούν.
Το τι θα σήμαιναν στην πράξη τα παραθυράκια δεν άργησε να φανεί.
Τι συνέβη όταν το μέτρο ξεκίνησε να εφαρμόζεται
Όταν το μέτρο ξεκινά να εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2018 πολλοί αγοράζουν μια ή δύο woven τσάντες (όπως ονομάζονται αυτές των πολλαπλών χρήσεων με τα υφασμάτινα χερούλια), άλλοι πληρώνουν τη λεπτή σακούλα κι όλοι προσπαθούν να εγκλιματιστούν με ένα τρόπο έχοντας όμως κατά βάση άγνοια για την ουσία της νέας ρύθμισης.
Περίπου 6 μήνες αργότερα στα ταμεία των super market οι λεπτές σακούλες αρχίζουν να κρύβονται επιμελώς και την θέση τους παίρνουν νέες, αρκετά πιο χοντρές. Πρόκειται για σακούλες που τα super market χαρακτηρίζουν ως «επαναχρησιμοποιούμενες», έχουν πάχος από 50 έως 70 μικρομέτρα, δεν έχουν περιβαλλοντικό τέλος κι είναι από 2 έως 4 λεπτά φτηνότερες από τις λεπτές πλαστικές.
Στον απολογισμό του μέτρου για το 2018 η Greenpeace μαζί με το WWF, το Δίκτυο Μεσόγειο SOS και την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, κάνουν λόγο για κακή εφαρμογή του μέτρου αλλά και μια βάσιμη υποψία-«Από 1/1/2019, που το ανταποδοτικό τέλος της κλασσικής πλαστικής σακούλας ανεβαίνει στα 0,09€/τεμάχιο, εκτιμάται ότι οι καταναλωτές θα επιλέγουν φυσικά τις μεγαλύτερες και ανθεκτικότερες πλαστικές σακούλες των 52μm, που κοστίζουν και λιγότερο.
Μάλιστα, το 2019 η κατά κεφαλή κατανάλωση της ποσότητας πλαστικού στις πλαστικές σακούλες μπορεί να αυξηθεί από 8-26% σε σχέση ακόμη και με το 2017, αφού οι λιγότερες πλαστικές σακούλες θα είναι πολύ βαρύτερες. Αυτό μπορεί να αποτελέσει άλλη μία παγκόσμια πρωτοτυπία της χώρας μας».
Τι συνέβη τελικά; Ο κ.Κυρκίτσος, μέλος του Δ.Σ του ΕΟΑΝ και πρόεδρος της «Ελληνικής Εταιρείας Ανακύκλωσης», συμπυκνώνει τη χαοτική και μάλλον αντι- περιβαλλοντική κατάσταση που επικράτησε τελικά στην ελληνική αγορά:
«Η χοντρή πλαστική σακούλα που τα super market ονομάζουν επαναχρησιμοποιούμενη, παίρνει μια μόλις ακόμα χρήση. O περισσότερος κόσμος την κάνει σακούλα για τα σκουπίδια στην κουζίνα ή το μπάνιο. Είναι αλήθεια ότι το κοινό χαλάρωσε το δεύτερο χρόνο εφαρμογής του μέτρου από την άλλη όμως δεν γνωρίζει, σε μεγάλο βαθμό ποιο είναι το καθεστώς με τις χοντρές σακούλες. Απλώς τους φαίνονται πιο ελκυστικές ως οικονομικές που είναι. Το αποτέλεσμα να καταλήγουν σε ΧΥΤΑ-ΧΑΔΑ χωρίς να έχουν ανακυκλωθεί ή ο ΕΟΑΝ να έχει λάβει ανταποδοτικό τέλος. Και μπορεί ενδεχομένως οι χοντρές πλαστικές σακούλες να είναι λιγότερες μεν στην κατανάλωση, αλλά είναι πολύ βαρύτερες- για την ακρίβεια 2,5 φορές βαρύτερες».
Όσο για τα αισιόδοξα στατιστικά νούμερα του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών )σε αυτά καταγράφεται 99% μείωση της χρήσης λεπτής πλαστικής σακούλας στα σουπερμάρκετ το 2019 σε σχέση με το 2017.
Στοιχεία πάντως για την κατανάλωση των πιο χοντρών σακούλων δεν έχει ούτε ο ΕΟΑΝ αλλά ούτε και το Υπουργείο Περιβάλλοντος.
Το νόμιμα τρικ των super market κι η αυτοψία στα ταμεία
«Τα super market έχουν σχεδόν καταργήσει τη λεπτή σακούλα» μας λέει ο κος Κυρκίτσος και συνεχίζει: «προμοτάροντας τη χοντρή πλαστική σακούλα αποκτούν μια εξτρά δυνατότητα σε σχέση με το παρελθόν- να κάνουν τις τιμές τους πιο ανταγωνιστικές, και μιλάμε για έναν ανταγωνισμό όπου οι τιμές στα προϊόντα παίζονται…. στον πόντο».
Οι προθέσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος
Πριν από λίγες ημέρες είδαν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες σύμφωνα με τα οποίες, το υπουργείο Περιβάλλοντος προσανατολίζεται στην επέκταση του περιβαλλοντικού τέλους και στις σακούλες με μεγαλύτερο πάχος τοιχώματος, αλλά και στις κατηγορίες των επιχειρήσεων που εξαιρούνται από τη σχετική ρύθμιση. Όπως ακούγεται, οι αλλαγές θα έρθουν με νομοθετική ρύθμιση.
