Αφιερωμένο στη γενιά του Στρατή και της Μαρίας,
του Γιώργου, της Βασιλικής, της Χριστίνας, της Ευρώπης, του Χάρη, της Τζωρτζίνας, του Κωνσταντίνου, της Όλγας, του Θάνου, της Φελίσιας, της Μαρίας-Αγγελικής…,
Που θα κάνει τον κόσμο καλύτερο,

ΓΡΑΦΕΙ Η ΓΙΟΥΛΗ ΜΑΝΩΛΗ

Έπειτα από 27 χρόνια στο εκπαιδευτικό ρεπορτάζ (όταν το ανέλαβα στην Αυγή το 1987 στην ηλικία της κόρης μου, υπουργός Παιδείας ήταν ο Α. Τρίτσης κι όταν αποχώρησα από τον Ελ. Τύπο άλλαζαν βάρδια ο Κ. Αρβανιτόπουλος με τον Α. Λοβέρδο), μπορώ να συνοψίσω την εμπειρία μου σε μερικά συμπεράσματα-παρατηρήσεις:

1. Καμία κυβέρνηση που τα έχει κάνει μαντάρα στην Παιδεία, δεν επιβιώνει περισσότερο από μερικούς μήνες.
Μπορεί να κερδίσει περισσότερο χρόνο εάν την κρίσιμη στιγμή –πριν από το χάος- αναδιπλωθεί. Συνήθως αυτή η αναδίπλωση εκδηλώνεται με πολιτική πρωτοβουλία σε ανώτατο επίπεδο. Το έκανε ο Κ. Καραμανλής το ’79 αποσύροντας ολόκληρο το νόμο 815 πριν μεταπηδήσει στην Προεδρία και σε πιο περιορισμένο πλαίσιο ο Κ. Σημίτης το ’98 ακυρώνοντας ο ίδιος μερικά από τα πιο κανιβαλικά μέτρα της μεταρρύθμισης Αρσένη, όπως το περιβόητο νοκ-άουτ (ο υποψήφιος της αρχικής εκδοχής των μέτρων έπρεπε να δώσει πανελλαδικές σε 26 μαθήματα, 13 στη Β’ και άλλα τόσα στη Γ’ Λυκείου και σε περίπτωση αποτυχίας να κάτσει σπίτι του να ξεϊδρώσει, γιατί το σύστημα δεν του έδινε στα 18 του χρόνια, δεύτερη ευκαιρία).

2. Καμία μεταρρύθμιση τυφλής πυγμής στην Παιδεία δεν έχει χάπι εντ. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει πάντα. Οι μεταρρυθμίσεις τυφλής πυγμής τελειώνουν με «σπλάτερ».
Όπως έλεγε ένας σοφός πρύτανης, ο χρόνος μιας μεταρρύθμισης λήγει μόλις κυκλοφορήσει το πρώτο πρωτοσέλιδο με ανοιγμένο κεφάλι φοιτητή. Το είχε πει την εποχή (2006) που οι εφημερίδες δεν είχαν ακόμη μετατραπεί σε ΦΕΚ, ενώ ήταν νωπά τα πρωτοσέλιδα με το ανοιγμένο κεφάλι του Αυγουστίνου, του Κύπριου φοιτητή που όλοι νομίσαμε ότι τον είχαν σαπίσει στο ξύλο τα ΜΑΤ τόσο πολύ, που ούτε η μάνα του δεν μπορούσε να τον αναγνωρίσει στη φωτογραφία, αλλά κάναμε λάθος γιατί σύμφωνα με την επίσημη κυβερνητική εκδοχή, τα ΜΑΤ στην περίπτωση του Αυγουστίνου ήταν «ακούνητα στρατιωτάκια» και ήταν εκείνος που πήγε και στούκαρε πάνω σε μία… ζαρντινιέρα στη Θεσσαλονίκη. Ο χαζούλης πρέπει να το επανέλαβε πολλές φορές γιατί με τη μία χτυπάς σε ένα σημείο, δεν γίνεσαι μπλε μαρέν παντού.
Ποιος είπε ότι η εποχή του διαδικτύου είναι ευκολότερη για μία κυβέρνηση; Είναι απείρως μεγαλύτερη η επίδραση ενός βίντεο που κυκλοφορεί παντού και δωρεάν, όχι μόνο στο περίπτερο, διακινείται από προφίλ σε προφίλ και δείχνει το νεαρό διδάκτορα του ΑΠΘ να τον κουβαλάνε τα ΜΑΤ κρεμασμένο από ζώνες, σαν αρνί στο τσιγκέλι, κάνοντας μια ολόκληρη γενιά να τρέμει από θυμό. Φαίνεται όμως ότι την εποχή της πανδημίας τίποτε δεν είναι τόσο κακό ώστε να μην μπορεί να γίνει χειρότερο. Και έγινε με τον απρόκλητο ξυλοδαρμό του νεαρού πολιτικού μηχανικού στην κεντρική πλατεία της Ν. Σμύρνης, Κυριακή μεσημέρι, ανάμεσα σε παιδάκια και γιαγιάδες.

3. Αναρωτιέμαι εάν είναι η ανοσμία του Covid που δεν επιτρέπει στους επιτελείς του πρωθυπουργικού γραφείου να μυρίσουν τον θυμό των νέων παιδιών γι’ αυτό το όργιο καταστολής σε βάρος της γενιάς τους.
Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τόσο εγκλωβισμένη και νευρική η νέα γενιά. Άφραγκοι, με τους γονείς τους άνεργους ή σε αναστολή, με τη διέξοδο του αθλητισμού απαγορευμένη (πόσες κάμψεις να πάρεις μεταξύ κρεβατιού και ντουλάπας), να πρέπει να ρισκάρουν τη μισή σύνταξη του παππού για να βγουν ραντεβού και με τις σχολές τους ερμητικά κλειστές εδώ κι έναν χρόνο, στη διάρκεια του οποίου διαπιστώνεται έκρηξη της χρήσης ουσιών και ψυχοφαρμάκων στα αστικά λύματα.Η μοναδική δραστηριότητα που από τον περσινό Μάρτιο δεν συζητείται καν να λειτουργήσει , έστω μερικώς, έστω σε περιορισμένο πλαίσιο, είναι οι ανώτατες σπουδές. Στους φοιτητές δεν επιτρέπεται ούτε να επισκεφθούν τα σπίτια τους στις πόλεις που σπουδάζουν, παρά μόνο για να τα ξενοικιάσουν.

4. Στη γενιά των κορωνοπτυχίων (πόση κολύμβηση να κάνεις διαδικτυακά, διαμαρτυρήθηκε εκπρόσωπος των φοιτητών στη Σύγκλητο του ΑΠΘ) θα επιτραπεί να επιστρέψει στα αμφιθέατρα μόνο όταν θα έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση αστυνομικών σταθμών μέσα στα Πανεπιστήμια.

Έχει ανακοινωθεί ήδη από τον Φεβρουάριο ότι μέχρι τον Μάϊο θα έχουν ανοίξει ακόμη και τα μπαράκια, αλλά όχι αυτά τα «καταραμένα Πανεπιστήμια».

5. Είναι προφανές ότι η πανδημία αξιοποιείται ως ευκαιρία για να εξουδετερωθεί η «κατάρα» που άφησε στη Μεταπολίτευση ο Νοέμβρης του ’73.

Το κάστρο του πανεπιστημιακού ασύλου γκρεμίστηκε. Κρίθηκε ότι ήρθε η ώρα της προέλασης των δυνάμεων της τάξης μέσα στις σχολές. Η απόφαση πάρθηκε από μία κυβέρνηση στην οποία τον τόνο της απαραίτητης ψυχραιμίας δίνουν υπουργοί- θύματα ξυλοδαρμού στα αμφιθέατρα και υπουργοί-θύτες που έκλεισαν γλυκά στο συρτάρι του υπουργικού τους γραφείου το τσεκούρι που κράδαιναν εναντίον των συμφοιτητών τους στη Νομική Αθήνας.

6. Πότε πρέπει να ανησυχεί σοβαρά μια κυβέρνηση;
Όταν παράλληλα με τα φοιτητικά μπλοκ του ΚΚΕ διαδηλώνουν τουλάχιστον ισάριθμοι από άλλους χώρους. Η κόλαση για μία κυβέρνηση είναι οι «άλλοι». Ο συσχετισμός στις σημερινές φοιτητικές διαδηλώσεις δεν ευνοεί την κυβέρνηση.

7. Ο συναγερμός χτυπά κόκκινο όταν στις φοιτητικές-μαθητικές διαδηλώσεις κατεβαίνει μαζικά κόσμος όχι απλώς από άλλους χώρους, αλλά απευθείας από τα σπίτια τους.

Επειδή το αποφάσισαν μόνοι τους ή με την παρέα τους. Αυτό συμβαίνει όταν το αίτημα ή το αίτιο της κινητοποίησης έχει το βεληνεκές για να σκάσει απευθείας στο εφηβικό ή το φοιτητικό δωμάτιο χωρίς τη διαμεσολάβηση οργανώσεων.
Τέτοια χαρακτηριστικά είχε ο Δεκέμβρης του ’08. Η δολοφονία του 15χρονου μαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον αστυνομικό Κορκονέα είχε αυτό το βεληνεκές. Κυρίως είχε τεράστια διασπορά στην κοινωνική διαστρωμάτωση. Προκάλεσε την ίδια αναστάτωση τόσο στα σχολεία της γειτονιάς όσο και στα σχολεία-νιρβάνα της αστικής τάξης, τα μεγάλα ιδιωτικά.
Βλέπουμε την ίδια ταινία σήμερα σε πιο cult εκδοχή. Ο πόλεμος έχει ξεσπάσει στις γειτονιές. Από το κέντρο της Αθήνας μεταφέρθηκε στην μεσοαστική Ν. Σμύρνη διασχίζοντας και το ΒΠ Χαλάνδρι.

8. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μία κυβέρνηση:

Όταν στο πεζοδρόμιο ενώνονται οι τάξεις που στήριξαν την εκλογή της με τους ταξικούς της αντιπάλους.

9. Ποτέ δεν νικά η κυβέρνηση, οποιαδήποτε κυβέρνηση, όταν συγκρούεται με μια θυμωμένη νέα γενιά. Ακόμη κι αν κερδίσει τη μάχη, θα χάσει τον πόλεμο.
Οι κρίσεις στις σχέσεις των δύο πλευρών εκδηλώνονται με εντυπωσιακά όμοιο τρόπο από γενιά σε γενιά. Τη διαφορά κάνουν οι πολιτικές επιλογές της ηγετικής ομάδας που βρίσκεται κάθε φορά στο τιμόνι της χώρας.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν αντιλήφθηκε ότι η κυβέρνησή του βυθιζόταν σε πέλαγος φοιτητικών καταλήψεων το 1979 δεν δίστασε να σαλπίσει υποχώρηση και να πάρει πίσω το νόμο για τα Πανεπιστήμια.
Δύο δεκαετίες μετά, η κυβέρνηση του ανιψιού του, πολιορκημένη από την άγρια εξέγερση του 2008, επέλεξε τον κατευνασμό απομονώνοντας τα έξαλλα στελέχη της που πίεζαν το Μαξίμου να κατεβάσει τον στρατό στο Σύνταγμα για να καταστείλει τα «Δεκεμβριανά» των 15χρονων συμμαθητών του Αλ. Γρηγορόπουλου.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη όμως όταν βρέθηκε, Νοέμβριο του 1990, αντιμέτωπη με ένα πρωτοφανές κύμα μαθητικών καταλήψεων σ το 70% των Λυκείων της χώρας, έχασε την ψυχραιμία της και διάλεξε πόλεμο. Ακραίοι υπουργοί κατέστρωσαν σχέδιο ανακαταλήψεων των σχολικών μονάδων ρίχνοντας στη μάχη τον σκληρό μηχανισμό της ΟΝΝΕΔ, κάτι μπρουτάλ τύπους σαν αυτούς της ομάδας «Δράση» στη Ν. Σμύρνη. Ο στόχος ήταν να αιφνιδιαστούν οι ομάδες περιφρούρησης των καταλήψεων την περίοδο των χριστουγεννιάτικων διακοπών.
Στις 8 Ιανουαρίου 1991 ξημερώματα, ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας έπεφτε νεκρός στο σχολικό συγκρότημα Βουδ της Πάτρας άγρια χτυπημένος από ομάδα ΟΝΝΕΔιτών. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας καιγόταν η πρωτεύουσα. Άλλοι 8 νεκροί, οι μισοί στο κτίριο Κάπα Μαρούση στο κέντρο της Αθήνας.
Η παράταξη της ΝΔ δεν έχασε μόνο τον πόλεμο. Έχασε μια ολόκληρη γενιά που με τα λάβαρα των καταλήψεων μπήκε νικηφόρα στα Πανεπιστήμια , κράτησε τον έλεγχο στις σχολές που δεν ησύχασαν ξανά από τότε και, κυρίως, ανέδειξε την ηγετική ομάδα που άρπαξε τα άλογα από το πανίσχυρο δικομματικό σύστημα, αναγκάζοντάς το να ξεπεζέψει για πέντε χρόνια από την διακυβέρνηση της χώρας.

10. Αυτή είναι η μακροπρόθεσμη ζημιά που υφίσταται μία μεγάλη πολιτική παράταξη που χάνει τον πόλεμο:

Η ριζοσπαστικοποίηση μιας ολόκληρης γενιάς. Και η σημερινή είναι η πιο φορτισμένη γενιά της Μεταπολίτευσης. Δεν έχει καμία σχέση με τις συντεταγμένες παρατάξεις του ’90 ούτε με τα καλοταϊσμένα χάβαλα του ’98 που φώναζαν στον Αρσένη «Κάτσε καλά Γεράσιμε» κι εκείνος γελούσε κάτω από τα μουστάκια που δεν είχε, γιατί μπορεί να τα έκανε μαντάρα («μικροχειρουργική με τσεκούρι» είχε αποκαλέσει την μεταρρύθμιση Αρσένη ο διάδοχός του Π. Ευθυμίου), αλλά το χιούμορ του ήταν τρομερό.
Η σημερινή νέα γενιά πέρασε βίαια από την ευημερία στην κόλαση των μνημονίων και πριν προλάβει να ανασάνει την έκλεισαν σε ένα τεράστιο στρατόπεδο συγκέντρωσης . Όταν ξεσπάσει δεν θα αφήσει τίποτε όρθιο. Καμία κυβέρνηση δεν θα ήθελε να βρεθεί μπροστά της. Τότε γιατί την εξωθούν να το κάνει;

Στο ίδιο έργο θεατές

Για όσους το έχουν ξαναδεί, πρόκειται για το ίδιο έργο. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Όλα αρχίζουν με κυβερνητική πρωτοβουλία επίδειξης μεταρρυθμιστικής πυγμής. Είναι δε εκπληκτικό ότι μεταξύ των δύο κυβερνήσεωνΜητσοτάκη που απέχουν μεταξύ τους σχεδόν 30 χρόνια, η κυβερνητική ατζέντα διατηρείται στη φορμόλη και παραμένει μονότονα ίδια: Ιδιωτικά Πανεπιστήμια προ των πυλών, Κολέγια να πανηγυρίζουν για την εξομοίωση των πτυχίων τους, κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, ιδεολογικές συγκρούσεις για την θρησκευτική κατήχηση στα σχολεία.
Από την ατζέντα του ’90 έχουν μείνει εκτός μόνο οι μαθητικές ποδιές. Προς το παρόν. Ποιος στοιχηματίζει ότι η Ν. Κεραμέως δεν φλερτάρει με την ιδέα; Πάντως, τα πρώτα σχέδια ΠΔ για τη λειτουργία των σχολείων που είχε επεξεργαστεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη, έκαναν λόγο για «ομοιόμορφη εμφάνιση» των μαθητών.
Γρήγορα έρχεται η απάντηση στη μεταρρυθμιστική πυγμή της κυβέρνησης. Ξεσπούν οι πρώτες καταλήψεις και οργανώνονται τα πρώτα συλλαλητήρια. Κάπου εδώ χάνει τον έλεγχο ο υπουργός Παιδείας και παίρνει τα ηνία ο υπουργός Δημόσιας Τάξης. Είναι η οριακή στιγμή που οι σοβαροί άνθρωποι της κυβέρνησης –όλες οι κυβερνήσεις διαθέτουν- αρχίζουν να προσεύχονται.
Όσο εντείνεται η κρατική καταστολή τόσο αυξάνεται το ρίσκο της κυβέρνησης, η οποία βαυκαλίζεται ότι επιβάλλει την τάξη. Μέχρι να γίνει το κακό. Να ματώσει μία φοιτητική διαδήλωση. Είναι το σημείο που τελειώνει ο πολιτικός χρόνος και αφηνιάζει το άλογο της ανάπτυξης.
Ο λόγος για τον οποίο σε ολόκληρη την περίοδο της Μεταπολίτευσης μόνο δύο φορές και αυτές έπειτα από άδεια των αρμόδιων πανεπιστημιακών οργάνων, επιτράπηκε αστυνομική επέμβαση σε πανεπιστημιακό χώρο (στο Χημείο το ’85 και στο Μετσόβειο το ’95) δεν ήταν ποτέ ο νόμος για το άσυλο. Η Αστυνομία δεν είχε πολιτική εντολή να εισβάλει στα αμφιθέατρα και να ανοίξει κεφάλια φοιτητών. Ο νόμος για το άσυλο επέτρεπε επέμβαση της δημόσιας δύναμης χωρίς άδεια, σε περίπτωση αυτόφωρης διάπραξης κακουργημάτων. Αλλά ποτέ δεν δόθηκε τέτοια πολιτική εντολή. Γιατί μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε στην κρίσιμη θέση του εντολέα τόσο άφρονας πολιτικός.
Τα πρόσωπα
Δεν θα μπορούσε να διαφύγει ενός δημοσιογραφικού κειμένου που επιχειρεί συνοπτική ανασκόπηση των τελευταίων 30 χρόνων, το γεγονός ότι πάνω στην κεντρική σκηνή γερνάνε στροβιλιζόμενα τα ίδια πρόσωπα, αλλάζοντας ρόλους.
Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της θλιβερής επικαιρότητας, καθώς, με αφορμή την υπόθεση Λιγνάδη, κλήθηκε από εκατοντάδες αποφοίτους των Αρσακείων να δώσει εξηγήσεις για ανεξέλεγκτες καταστάσεις στα σχολεία ευθύνης του, ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης ήταν τον καιρό εκείνο πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, με καθοριστική συμβολή στο περιεχόμενο των Διαταγμάτων Κοντογιαννόπουλου. Μάλιστα οι επιτροπές επεξεργασίας των σχετικών ρυθμίσεων συνεδρίαζαν στα γραφεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, στην οποία ανήκουν τα Αρσάκεια που διοικεί από το 1987. Ο ίδιος σε συνέντευξη που μού είχε δώσει για τον «Τύπο της Κυριακής» είχε αρνηθεί ότι υπήρχε πρόθεση επαναφοράς της ποδιάς απαντώντας χαλαρά στο ερώτημα ποια θεωρεί ο ίδιος «ευπρεπή εμφάνιση» για τους μαθητές: «Τζίν και πουλόβερ».
Η αλήθεια είναι ότι τελευταία στιγμή σβήστηκε από τις ανακοινώσεις του τότε υπουργού Παιδείας ο προσδιορισμός «ομοιόμορφη» δίπλα από τη φράση «εμφάνιση των μαθητών» και έγινε με στυλό «ευπρεπής». Τότε οι ανακοινώσεις γράφονταν σε γραφομηχανές και τα λάθη, αν δεν υπήρχε χρόνος να ξαναγραφτούν, σβήνονταν με μπλάνκο, το οποίο όμως καλύπτει την λέξη από κάτω του, δεν την εξαφανίζει. Αν ήσουν περίεργος, μπορούσες να σηκώσεις το Α4 στο φως και να δεις την κρυμμένη λέξη να βγάζει αυθάδικα την γλώσσα σε έναν ολόκληρο καθηγητή Γλωσσολογίας.
Σαν βόμβα έπεσε την επόμενη μέρα ο τίτλος του Φυντανίδη που αμπαλάριζε στο πρωτοσέλιδο της Ελευθεροτυπίας ποδιά, πηλήκιο και κουρά εν χρω (κοινώς το κούρεμα- γλόμπος) παραπέμποντας στο νόμο περί τεντυμποϊσμού και το μακρινό ‘60. Το σοκ ήταν τρομερό για τους πιτσιρικάδες της εποχής, που άφηναν χαίτη και μισούσαν την «ψιλή». Οι σημερινοί θα λάτρευαν εκείνα τα Διατάγματα. Τι, όχι;

Υ.Γ.: Πόση υποκρισία κρύβει το επιχείρημα ότι το πανεπιστημιακό άσυλο ήταν αναγκαίο σε ανώμαλες περιόδους… Δύο παρατηρήσεις:

α. Δηλαδή σε αυτή τη χώρα έχουμε πια την ομαλότητα στο ντουλάπι. Διαφωνείτε; Ρίξτε μία ματιά από το μπαλκόνι σας στο δρόμο. Τέσσερις ΔΙΑΣ κι ένας σκύλος. Δεν είναι βαρετά «ομαλό»; Αν πλήττετε παίξτε τα βίντεο από τη λαϊκή του Χαλανδρίου το Σάββατο, την πλατεία Συντάγματος κάθε μέρα, την κεντρική πλατεία της Ν. Σμύρνης την περασμένη Κυριακή, το λυντσάρισμα του αστυνομικού την Τρίτη.
β. Μπορούσε κανείς να προβλέψει έναν χρόνο πριν ότι από τα μπαλκόνια μας θα βλέπαμε μόνο «ΔΙΑΣ» και σκυλιά; Καμία περίοδος δεν είναι ανώμαλη πριν γίνει ανώμαλη. Πάντα όμως υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια.(*)

(*)Fascism Anyone?, Laurence W. Britt: Για όσους θέλουν να εντρυφήσουν περισσότερο.

Πηγή: 2020mag.gr