Της Διαλεκτή Αγγελή

Τα βιβλία δεν χάνουν την αξία τους, όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσα χέρια κι αν αλλάξουν. Κι όμως, υπάρχει ένα είδος βιβλίων που έχει… ημερομηνία λήξης. Ο λόγος για τα σχολικά εγχειρίδια, τα οποία δεν θα έπρεπε να έχουν «χρόνο ζωής» παραπάνω από πέντε χρόνια, ούτως ώστε να εξυπηρετούν τον εκπαιδευτικό τους σκοπό, να κρατούν τους μαθητές σε επαφή με το σήμερα και να τους εισάγουν σε σύγχρονους προβληματισμούς.

Δυστυχώς, τα βιβλία στις δύο πρώτες βαθμίδες εκπαίδευσης -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- δίνουν μια εικόνα ξεπερασμένη, βρίσκονται κυριολεκτικά μια δεκαετία πίσω από τις παιδαγωγικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο, με το περιεχόμενό τους να χαρακτηρίζεται από μονομέρεια, γενικεύσεις, αναχρονισμούς, ανακολουθία στη δομή της ύλης.

Αφορμή για το σημερινό ρεπορτάζ αποτέλεσε η καταγγελία μιας ειδικής παιδαγωγού, που μας επισήμανε ένα κείμενο που περιέχεται στο βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας που διδάσκεται στη Β’ Γυμνασίου.

Ελληνική φιλοξενία

Συγκεκριμένα, πρόκειται για το κείμενο με τίτλο «Ελλάδα είναι οι άνθρωποι», ένα από τα τρία εισαγωγικά κείμενα της πρώτης ενότητας με θέμα «Από τον τόπο μου σ’ όλη την Ελλάδα: Ταξίδια, περιηγήσεις, γνωριμία με ανθρώπους, έθιμα – πολιτισμό», στην οποία εξετάζεται το υποκείμενο του ρήματος, η παραγωγή λέξεων με αχώριστα μόρια και οι τρόποι με τους οποίους αναπτύσσεται μια παράγραφος.

Το κείμενο έχει ως κεντρικό θέμα τη θρυλούμενη «ελληνική φιλοξενία» και αποτελεί απόσπασμα από τον ταξιδιωτικό οδηγό των εκδόσεων Road, «Ανεξερεύνητη Πελοπόννησος», με ημερομηνία έκδοσης το 2001.

Αφού, λοιπόν, ο συντάκτης του κειμένου μάς εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι Ελληνες υποδέχονταν τους ξένους, συγκρίνει την αρχαιοελληνική με τη νεοελληνική φιλοξενία και γράφει:

«Οι σημερινοί Ελληνες είναι αρκετά διαφορετικοί. Πολλοί από αυτούς που ζουν και εργάζονται στις τουριστικές περιοχές, αν και περηφανεύονται για την καταγωγή τους, αγνοούν παντελώς το νόημα της λέξης φιλοξενία. Για να μην αναφέρουμε ότι οι περισσότεροι δεν είναι καν Ελληνες.

»Ξανθές τουρίστριες που βρήκαν τον τρόπο για δωρεάν ή και κερδοφόρες διακοπές σάς σερβίρουν μη ελληνικά ποτά, ενώ εσείς απολαμβάνετε ξένη μουσική παρέα με δεκάδες άλλους ξένους. Ξένοι σερβιτόροι σάς δίνουν ξενόγλωσσα μενού για να παραγγείλετε ξένες σπεσιαλιτέ.

»Ξένες ρεσεψιονίστ σάς εξυπηρετούν μιλώντας τη δική τους γλώσσα, για να έχετε μια αξέχαστη διαμονή σε ένα περιβάλλον που δεν έχει καμία σχέση με την πατρίδα μας», ενώ λίγο πιο κάτω διαβάζουμε: «Αλλά αν είναι μια φορά δύσκολο να ανακαλύψετε αμόλυντα και αυθεντικά τοπία, είναι δύο φορές δύσκολο να ανακαλύψετε αυθεντικούς Ελληνες».

Η ειδική παιδαγωγός Αθηνά Μαυροειδή μάς λέει ότι έμεινε ενεή διαβάζοντας το κείμενο που της πήγε μαθήτριά της, για να τη βοηθήσει με τις ερωτήσεις κατανόησης. «Μου φάνηκε ρατσιστικό και σεξιστικό. Δεν το πίστευα! Πώς είναι δυνατόν να έχει εγκριθεί ένα τέτοιο κείμενο και να διδάσκεται σε παιδιά Γυμνασίου; Τόσα χρόνια, τόσοι φιλόλογοι, δεν βρέθηκε κάποιος να θέσει το ζήτημα; Εκτός και αν οι περισσότεροι επιλέγουν να μην το διδάξουν. Θεωρώ ότι πρέπει να αφαιρεθεί από την ύλη».

Η πανεπιστημιακός Θάλεια Δραγώνα επισημαίνει ότι η διδασκαλία ενός τέτοιου κειμένου σήμερα, «την εποχή των μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών», είναι βλαβερή για τους μαθητές και τις μαθήτριες:

«Αυτή η παράγραφος είναι πράγματι ιδιαίτερα προβληματική, καθώς το περιεχόμενό της είναι ιδεολόγημα ρατσιστικό και -θεωρώ- καταδικασμένο από την πλειοψηφία. Το περί “αυθεντικών Ελλήνων” συνοδεύεται από την καταδίκη των τουριστικών περιοχών της χώρας, ονομάζοντάς τες “περιβάλλον που δεν έχει καμία σχέση με την πατρίδα μας”, επειδή σε αυτές τις περιοχές “ξένες τουρίστριες σερβίρουν μη ελληνικά ποτά” και άλλα παρόμοια.

Φυσικά, και το προαναφερθέν κείμενο δεν αποτελεί τη μοναδική αστοχία στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αποδεικνύει την επείγουσα ανάγκη εκσυγχρονισμού του περιεχομένου του εκπαιδευτικού υλικού.