Εν όψει εκλογών, συμβαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον: ολοένα και περισσότεροι υιοθετούν τη στάση των παιδιών τους. Δεν το δείχνουν βέβαια . Αλλά το ψυλλιάζεσαι.
Δεν βλάπτει να παίρνουμε «γραμμή» απ’ τα παιδιά μας. Kαλό είναι. Οι νέοι διαθέτουν αισθητήρες για όσα έρχονται χωρίς να φαίνονται. Μπορεί να λείπει η εμπειρία, αλλά περισσεύει το καθαρό μυαλό. Τα βιώματα των μεγαλυτέρων δεν είναι για πέταμα, αλλά η ακριβής διάγνωση του τί τρέχει χρειάζεται όρθιες κεραίες. Κι οι δικές μας κεραίες, ας μη γελιόμαστε, έχουν αρχίσει να κοιτούν μελαγχολικά προς τα κάτω …
Δεν είναι ότι αγαπάμε τα παιδιά –προφανώς τ’ αγαπάμε. Είναι ότι τα τσάκισε η κρίση. Τους έκλεψε ό,τι είχανε και δεν είχανε: τα όνειρα και τους χυμούς τους. Πιάσαμε πρωτιά, ξέρετε. Κοντά στο 30% (το 2015) οι ΝΕΕΤs. Τι θα πει «NEETs»; Είναι οι νέοι που βρίσκονται ε κ τ ό ς ε κ π α ί δ ε υ σ η ς, ε κ τ ό ς α π α σ χ ό λ η σ η ς, ε κ τ ό ς κ α τ ά ρ τ ι σ η ς. Δηλαδή οι νέοι που είναι γενικά εκτός. Αναρωτιέται κανείς τί λένε και πώς συμπεριφέρονται αυτοί οι άνθρωποι, σε ποιο Θεό πιστεύουν. Πιστεύουν άραγε σε κάτι ή «ρολάρουν» κι ό,τι προκύψει; Δώσαμε δικαίωμα ψήφου στους 17ρηδες. Καλά κάναμε. Τώρα όμως ήρθε η ώρα του απολογισμού.
Πολλά νέα παιδιά αντέδρασαν στην κρίση με τη σιωπηλή καταγγελία του όλου πακέτου «ευθύνες των προηγουμένων-υποσχέσεις των επομένων». Πήραν’ τα μπογαλάκια τους και φύγανε. Αυτή δεν ήταν μια παθητική στάση. Ήταν, αντίθετα, μια ενεργητική αντιμετώπιση. Και είχε συνέπειες. Η απώλεια περίπου μισού εκατομμυρίου νέων, τα δύο τρίτα από τους οποίους είναι απόφοιτοι Πανεπιστημίων, δεν είναι μια μικρή διαρροή. Ούτως ή άλλως, κάποιοι θα φεύγανε για να μάθουν περισσότερα γράμματα ή να μαζέψουν εμπειρίες. Αυτή τη φορά είναι όμως πολύ περισσότεροι και δεν φεύγουν για να γυρίσουν, αλλά για να μείνουν μακριά μας.
Θα πρέπει να μεταφράσουμε κάπως αλλιώς το «brain drain». Δεν είναι απλώς η διαρροή μορφωμένου προσωπικού στο εξωτερικό –που θα μπορούσε κάλλιστα να αναστραφεί μερικά χρόνια αργότερα. Χάνεται μια για πάντα ό,τι πολυτιμότερο έχουμε. Ψυχή, δύναμη, κουράγιο, δροσιά, φωτεινά πρόσωπα, χαμόγελα, φιλιά, αστεία, παιχνίδια, αγγίγματα. Η ζωή μας η ίδια . .
Δεν έφυγαν βέβαια όλοι οι νέοι λόγω της κρίσης. Οι περισσότεροι έμειναν και κάποιοι απ’ αυτούς έβαλαν πλάτη. Να μην ξεφύγει όμως το εξής: αυτοί οι τελευταίοι ήταν απόλυτα στοιχημένοι πίσω από ένα συγκεκριμένο αίτημα: αξιοπρέπεια. Αξιοπρέπεια σημαίνει στην πολιτική καθομιλουμένη συμφωνία λόγων και έργων, όχι άλλα κουτοπόνηρα, όχι άλλα πελατειακά, ίση μεταχείριση, δικαίωμα σε μια ανθρώπινη ζωή. Αυτό εξηγεί γιατί ανταποκρίθηκε τόσος κόσμος στην πρόσκληση-πρόκληση «η ελπίδα έρχεται».
Κοντά πέντε χρόνια μετά, κάνουμε ταμείο. Λιώσαν’ ο Τσακαλώτος, η Αχτσιόγλου, η Φωτίου. Κάναν οι άνθρωποι ό,τι μπορούσαν. Δεν είναι λίγο να καταργηθεί ο υπο-κατώτατος μισθός –ούτε στο καθαρά υλικό, ούτε στο συμβολικό επίπεδο. Δεν είναι ήσσον σε σημασία να μη λιποθυμάνε τα παιδιά από την πείνα στο σχολειό τους ή να βρίσκουν τα ορφανά μια αγκαλιά. Κι υπάρχουν κι άλλα. Δούλεψε φερ’ ειπείν σαν μέλισσα – εργάτης η Μαρία Καραμεσίνη. Κι έτσι ο ΟΑΕΔ δεν δίνει πια μόνο επιδόματα, αλλά έχει κι ένα οργανωμένο πρόγραμμα στήριξης των ανέργων.
Κάποιος θα πει «τι όμορφα που είναι όλα αυτά». Είναι. Και όμορφα, και ανθρώπινα και αριστερά. Αλλά το θέμα είναι αν έπεισαν –που δεν το νομίζω. Ίσως να ήταν «πολύ λίγα, πολύ αργά» για τις ανάγκες της κοινωνίας -όπως είπε σε κάποια στιγμή ο ίδιος ο Τσακαλώτος. Ίσως η κρίση να έχει κάνει τους νέους πιο αυστηρούς ή πιο κυνικούς. Ίσως τα φωτεινά να τα σκέπασαν κάποια άλλα…
