Συνέντευξη στην Βασιλική Τζεβελέκου

Ο Κώστας Πασχαλίδης κάθε χρόνο δραπετεύει για μια εβδομάδα στη μαγεία της μεγάλης οθόνης και στην ομορφιά ενός τόπου που γνωρίζει αλλά και ανακαλύπτει διαρκώς. Το σινεμά και συγκεκριμένα το Φεστιβάλ Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους «διεκδικεί» με σθένος από την αρχαιολογία έναν παθιασμένο επιστήμονά της. Από τα σκάμματα των ανασκαφών και τα υπόγεια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου όπου εργάζεται πολλά χρόνια ως επιμελητής Προϊστορικών, Αιγυπτιακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων, ο Κώστας Πασχαλίδης κάθε χρόνο δραπετεύει για μια εβδομάδα στη μαγεία της μεγάλης οθόνης και στην ομορφιά ενός τόπου που γνωρίζει αλλά και ανακαλύπτει διαρκώς.

Εθελοντής, φίλος, σημαντικός υποστηρικτής του φεστιβάλ, συμμετέχει σταθερά 18 χρόνια -από τα 21 της διοργάνωσης- έχοντας την ευθύνη της Κριτικής Επιτροπής, που αποτελείται από διεθνείς προσωπικότητες. Στη συνέντευξη, μας μιλάει για τη διοργάνωση, τους συμμετέχοντες, τον τόπο και τον πολιτισμό, για το εξαιρετικό εγχείρημα που συμβαίνει στον Πύργο αθόρυβα και με μεγάλη επιτυχία.

Συνέντευξη

Πώς ξεκίνησε αυτή η μακροχρόνια σχέση σας με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου;

Τυχαία, όταν η φίλη μου Κατερίνα Ζαμπέλη, διευθύντρια υποτιτλισμού από το 2000, μου πρότεινε να κατέβω να βοηθήσω. Στην αρχή πήγα από περιέργεια, αλλά γρήγορα αισθάνθηκα τη δεύτερη μεγάλη αποκάλυψη στη ζωή μου, γιατί η πρώτη ήταν η συμμετοχή μου στην πρώτη ανασκαφή μου όπου είπα «εδώ θέλω να ζήσω». Οταν βρέθηκα στο νεοκλασικό θέατρο Απόλλων στον Πύργο, πίσω από την κονσόλα να συντονίζω τους τίτλους, παρά το άγχος να γίνει σωστά, παρακολουθούσα τις αντιδράσεις στην αίθουσα. Μέχρι τότε ήξερα πως όταν πηγαίνεις σινεμά, βλέπεις ήσυχα την ταινία και αποχωρείς.

Εκεί όλα συμβαίνουν την ώρα της προβολής. Τα παιδιά δεν είχαν αυτό που ονομάζουμε κινηματογραφική παιδεία -όπως νόμιζα καθώς προέρχομαι από την Αθήνα, όπου τη δεκαετία του ‘80 μεγαλώναμε στο σινεμά-, οπότε στην αίθουσα θεωρούσαν πως ήταν στο σαλόνι του σπιτιού τους. Πατατάκια, συζητήσεις και μετά από λίγο… μαγεία. Ανάλογα με τη δύναμη της ταινίας, η προβολή εξελίσσεται ή σε θορυβώδη ή με ιερατική ησυχία. Υπαγωγή στην οθόνη, απόλυτη σιωπή. Γιατί όπως λέει ο Δημήτρης Σπύρου, μια ταινία έχει τη δύναμη να κρατήσει τα παιδιά και αν δεν την έχει, είναι κι αυτό μέρος της κινηματογραφικής εκπαίδευσης.

Παρακολουθώντας σταθερά το φεστιβάλ από το 2000, θεωρείτε ότι έχει αναπτύξει διαδραστική σχέση με τα παιδιά και την τοπική κοινωνία;

Προς τιμήν του καλλιτεχνικού διευθυντή Δημήτρη Σπύρου, επιλέγει ταινίες με καίρια, δύσκολα ζητήματα, που δεν θα έβλεπαν αλλιώς τα παιδιά σε μια περιφερειακή πόλη. Το στοίχημα είναι να δεις μια ταινία και να βγεις διαφορετικός από ό,τι μπήκες. Εχω ακούσει πολλές φορές παρέες παιδιών να λένε «ρε φίλε, τι είδαμε απόψε;» – σήμερα, εδώ, μαζί. Καθώς περνούν τα χρόνια, αντιλαμβάνομαι ότι τα παιδιά του Πύργου και της ευρύτερης περιοχής όπου εξελίσσεται ταυτόχρονα η διοργάνωση έχουν πρόσβαση σ’ έναν διαφορετικό κινηματογράφο που δύσκολα φτάνει στις λιγοστές αίθουσες της περιφέρειας.

Η κινηματογραφική παιδεία που αποκτούν είναι εφόδιο για τη ζωή τους. Σε μια κοινωνία δομημένη επάνω στο πρότυπο να μοιάσεις στους γονείς σου και όταν δεν τους μοιάζεις είναι κακό, βλέπουν ταινίες, συζητούν, επικοινωνούν στα αγγλικά με παιδιά από άλλες χώρες, αποκτούν αυτοπεποίθηση, μαθαίνουν ότι υπάρχει και κάτι άλλο εκτός από αυτό που λένε τα στερεότυπα, η τηλεόραση, η οικογένεια.

Αυτή είναι η τεράστια επιτυχία και η απάντηση στο ερώτημα γιατί το φεστιβάλ δεν είναι στην Αθήνα και είναι στον Πύργο. Δεν είναι για τους δημιουργούς αλλά για το κοινό. Για τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς που μαθαίνουν κι εκείνοι. Γιατί κακά τα ψέματα, λίγα εργαλεία υπάρχουν στη χώρα. Αν υπήρχε μια τέτοια δομή σε κάθε πόλη, θα ήταν παράλληλη εκπαίδευση.

Από γενιά σε γενιά τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά στη διοργάνωση και την περιμένουν κάθε χρόνο.

Υπάρχει μεγάλη ανυπομονησία, η πόλη ζωντανεύει, γι’ αυτό υπάρχει τόση συμμετοχή σε εθελοντικά πόστα και δράσεις. Το φεστιβάλ λειτουργεί στο κοινό του με τρόπο πολύ πετυχημένο. Οι παράλληλες δράσεις έχουν τρομερή επιτυχία. Υπάρχουν κινηματογραφικά εργαστήρια εδώ και 20 χρόνια για παιδιά όλων των ηλικιών. Η Camera Zizanio επιτρέπει στα παιδιά να συμμετέχουν σαν θεατές και δημιουργοί, να τιμώνται και με τους δύο ρόλους.

Τα παιδιά του Πύργου και άλλων πόλεων εγγράφονται σε εργαστήρια και κινηματογραφικά προγράμματα και συμμετέχουν όλο τον χρόνο. Επικοινωνούν με συνομήλικους από προγράμματα οπτικοακουστικών μέσων και αποκτούν άλλη γνώση. Η προσέλευση στον «Απόλλωνα», αυτό το σύγχρονο μνημείο που θεωρούμε σπίτι μας, είναι από την αρχή ασφυκτική, οι έφηβοι ενθουσιάζονται και προβληματίζονται.

Μετά το σύντομο πέρασμα από τον υποτιτλισμό, είστε ο άνθρωπος των μελών της Κριτικής Επιτροπής, εκείνος που είναι μαζί τους τις ημέρες της διοργάνωσης. Πώς βλέπουν το φεστιβάλ; Τι λένε;

Είναι οι διεθνείς παρατηρητές μας, είτε είναι δημιουργοί ταινιών, είτε παραγωγοί, διευθυντές αντίστοιχων διεθνών φεστιβάλ, διανομείς σε μεγάλα δίκτυα, ακαδημαϊκοί, εκπαιδευτικοί, συνήθως ευρωπαϊκής προέλευσης, αλλά όχι μόνο. Από τις πρώτες ημέρες έχουν μπει στη γοητεία του προγράμματος, της ανταπόκρισης των παιδιών, που είναι η έκφραση όλου του εγχειρήματος. Παρακολουθούν κινηματογράφο γιατί είναι η δουλειά τους, αλλά μας ενδιαφέρει να δουν την παράδοση και το τοπίο.

Διοργανώνουμε εκδρομές εντός και εκτός της πόλης. Πολύ συχνά βρισκόμαστε στο Κάστρο του Χλεμουτσίου, στα ερείπια του γοτθικού ναού της Αγίας Σοφίας στην Ανδραβίδα, μικρή μεν αλλά μια Νοτρ Νταμ, στον Ναό του Επικούριου Απόλλωνα, στο πανόραμα της θάλασσας στην παραλία του Καϊάφα, που τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου σχηματίζει μπροστά σου μια υδατογραφία. Ή στο κτήμα Μερκούρη, ένας παράδεισος, μια ουτοπία όπως το έχει διαμορφώσει ο Χρήστος Κανελλακόπουλος. Ανεβαίνουμε στην Ανδρίτσαινα να δουν το παραδοσιακό χωριό και την περίφημη Ιστορική Βιβλιοθήκη Νικολόπουλου με σπανιότατες ευρωπαϊκές εκδόσεις του 18ου-19ου αιώνα.

Στην Ολυμπία, όπου αναλαμβάνετε την ξενάγηση, έχουν μια άλλη εμπειρία οι συμμετέχοντες.

Κατ’ αρχήν έχουμε πάντα την αγωνία: Θα ξυπνήσουν; Και κάθε φορά είναι γεμάτα τα πούλμαν. Η επίσκεψη οργανώνεται κάθε χρόνο το Σάββατο πριν από την Τελετή Λήξης και περιλαμβάνει όλους τους μαθητές, τους δημιουργούς από την Ευρώπη και την Κριτική Επιτροπή, τρία-τέσσερα πούλμαν.

Στο μουσείο βλέπουμε τα αετώματα των θεών από τον Ναό του Δία, τον Ερμή του Πραξιτέλη με το κάλλος του εφήβου να παίρνει την εικόνα του θεού, τον άνθρωπο να απεικονίζεται στην ύψιστη στιγμή της ζωής του. Παρακολουθούμε μικρές ιστορίες μέσα από τα εκθέματα στις προθήκες και οι επισκέπτες μας αντιλαμβάνονται τη διαχρονία του τόπου. Οτι εδώ κατοικούσαν ενθουσιώδεις, νέοι, γενναιόδωροι, χαρούμενοι, φιλόξενοι άνθρωποι.

Οτι εδώ χωράνε όλοι όπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαιότητα ή στη λατρεία των θεών στην Ολυμπία. Και σήμερα, αν υπάρχει σύνδεση, δεν είναι πολιτισμική ή γενετική, είναι η συνέχεια της ανθρώπινης φύσης που παραμένει αναλλοίωτη και στον βαθμό που είναι ευγενής, θα συνεχίσει να υπάρχει το είδος.