Γράφει ο Ρωμανός Οικονομίδης*

Δεν είναι λίγες οι φορές στο δημόσιο διάλογο όπου πολιτικοί και σχολιαστές, όταν θέλουν να κατακρίνουν μία θέση την παρουσιάζουν ως «συντηρητική» και τοποθετούν στη δική τους θέση την ταμπέλα του προοδευτισμού. Τα τελευταία χρόνια αυτό έχει αναχθεί και σε επίπεδο παρατάξεων, καθώς περίπου όλες οι παρατάξεις διεκδικούν τον τίτλο της προοδευτικής παράταξης.

Επειδή όμως νομίζω ότι ο κόσμος δεν έχει αυτή την αγωνία, νομίζω ότι τα καλλιστεία προοδευτικότητας γίνονται περισσότερο για ένα πουκάμισο αδειανό. Γι? αυτό είναι θεμελιακής σημασίας να κάνουμε κτήμα μας την παρακάτω φράση: Οτιδήποτε προοδευτικό δεν είναι απαραίτητα καλό, οτιδήποτε συντηρητικό δεν είναι απαραίτητα κακό. Μια φράση που φαντάζει σε όλους απλή και λογική, πλην Λακεδαιμονίων.

Αρχικά, πρέπει να μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι σε μια δημοκρατία, δεν μπορεί να υπάρχουν μόνο προοδευτικοί ή μόνο συντηρητικοί πολίτες και αντίστοιχα πολιτικοί φορείς. Επίσης, κοινός τόπος πρέπει να είναι το αξίωμα ότι δεν μπορούν να κυβερνούν μόνο οι μεν ή μόνο οι δε. Η δημοκρατία είναι ίσως το μοναδικό πολίτευμα όπου η νίκη της μιας παράταξης έναντι της άλλης δε συνεπάγεται την εξόντωση -τουλάχιστον τη φυσική- του ηττημένου. Ακόμα, σε μια δημοκρατία καμία παράταξη δεν έχει ηθική ανωτερότητα έναντι της άλλης. Όσο κι αν πολλοί προσπάθησαν να πείσουν για το αντίθετο, μοχλεύοντας αγώνες άλλων για στυγνό μικροκομματικό κέρδος.

Οι εναλλαγές στην εξουσία είναι δομικό στοιχείο μιας υγειούς δημοκρατίας. Εξάλλου, ένα αυτοκίνητο δεν μπορεί να παραμείνει εντός δρόμου, ούτε αποκλειστικά πατώντας το γκάζι, ούτε αποκλειστικά το φρένο. Συμφωνώντας, λοιπόν, στις παραπάνω αρχές μπορούμε πλέον να αποσυνδέσουμε την πρόοδο και τη συντήρηση από μανιχαϊστικές αντιλήψεις και να τις θεωρήσουμε απαραίτητες και τις δύο. Ή καλύτερα, όχι αντιπαρατιθέμενες έννοιες αλλά συνυπάρχουσες, συμπληρωματικές και συνεργατικές.

Ποτέ η ιστορία δεν είχε γραμμική εξέλιξη. Ποτέ καμία μεγάλη αλλαγή δεν έγινε χωρίς να πατάει σε στέρεο έδαφος. Χωρίς να συντηρείς μια σταθερή δομή δεν έχεις τάξη, ταυτότητα, συνείδηση και μέλλον ως κοινωνία. Χωρίς πρόοδο βουλιάζεις σε πνευματικό επίπεδο, σκουριάζεις σε οικονομικό και παρακμάζεις σε πολιτισμικό.

Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα από την πρόσφατη εμπειρία της μάχης για παραμονή στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης. Η χώρα έπρεπε να συντηρήσει τη σταθερή δομή που της προσέφερε η ένταξη στην ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα έπρεπε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις για να σταματήσει να σέρνεται στον πάτο. Με λίγα λόγια, για να επιτευχθεί η πρόοδος αναγκαία προϋπόθεση είναι η διαφύλαξη των κεκτημένων.

Από την άλλη πλευρά, πέρα από τη μανιχαϊστική αντίληψη περί συντήρησης και προόδου, στη χώρα μας καλλιεργήθηκε υποδόρια η σύγχυση μεταξύ των δύο εννοιών και επικράτησε μια οργουελική «νεογλώσσα» («newspeak»). Αυτή η «διπλή γλώσσα» παρουσίαζε το αρνητικό ως θετικό, το δυσάρεστο ως ανεκτό ή ευχάριστο και τον σκοταδισμό ή την οπισθοδρόμηση ως πρόοδο!

Φτάσαμε, λοιπόν, μέσω μιθριδατισμού, να θεωρούμε «προοδευτικά» την κακοποίηση δημοσίων κτιρίων,  τα συντεχνιακά προνόμια,  την όξυνση της διαγενεακής ανισότητας κ.ά. Αντιθέτως, ο  βερμπαλισμός του τότε συρμού έπεισε ότι το συμμάζεμα των οικονομικών, οι μεταρρυθμίσεις στο κράτος και η ανάπτυξη μέσω τόνωσης της παραγωγής είναι «συντηρητισμός» και «νεοφιλελευθερισμός».

Σήμερα, μετά από την περιπέτεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης και τη διακυβέρνηση από την «πρώτη φορά Αριστερά», σίγουρα δε βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο. Έχουμε αναθεωρήσει πολλά για το τί είναι προοδευτικό και τί είναι συντηρητικό. Ωστόσο, διστάζουμε ακόμα σαν πολιτικό σύστημα -και λιγότερο ως κοινωνία- να αποδεχθούμε τη χρησιμότητα και των δύο. Ίσως είναι καιρός να βγούμε από τις συμπληγάδες των ιδεολογημάτων.

* Ο Ρωμανός Οικονομίδης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχ. & Μηχ. Η/Υ Αναλυτής δεδομένων επιχειρήσεων

Πηγή: metarithisi.gr