Στις 10 Φεβρουαρίου 2020, η πόλη του Μπάιρον έγινε κεντρικό θέμα στα δελτία ειδήσεων και στα social media ύστερα από σοβαρότατο ξυλοδαρμό 17χρονου μαθητή του Πρώτου Λυκείου Βύρωνα, με δράστες ομάδα μαθητών, κυρίως του αντίστοιχου Γυμνασίου. Επρόκειτο για σοκαριστικό συμβάν, του οποίου η αφετηρία ήταν η αντίδραση του 17χρονου σε bullying εναντίον της μικρότερης αδελφής του από συμμαθητές της.
Δήλωση για την απαράδεκτη εγκληματική, πράξη έκανε και ο δήμαρχος Βύρωνα Γρηγόρης Κατωπόδης, που είναι και λαμπρός εκπαιδευτικός, ενώ παρατάξεις της αντιπολίτευσης ζήτησαν έκτακτο δημοτικό συμβούλιο, το οποίο και ορίστηκε την Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου. Με την ευκαιρία καταθέτω μερικές σκέψεις και προτάσεις, χωρίς να παριστάνω τον ειδικό.
Το φαινόμενο του bullying στα σχολεία αφορά πρωτίστως την τρισυπόστατη σχολική κοινότητα, που αποτελούν οι λειτουργοί της εκπαίδευσης, οι γονείς και οι μαθητές. Η μεταξύ τους συνεργασία είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του φαινομένου. Λογικές αστυνόμευσης δεν ενδείκνυνται ούτε είναι παραγωγικές.
Επισήμως, ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται :
α) λεκτικός εκφοβισμός (ειρωνείες, απειλές, χλευαστικά σχόλια)
β) κοινωνικός εκφοβισμός (διάδοση φημών, καταστροφή, βλάβη ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων κλπ)
γ) σωματικός εκφοβισμός (χτυπήματα, βίαια σπρωξίματα, κατακράτηση, ασελγείς πράξεις)
δ) ηλεκτρονικός εκφοβισμός ή «cyberbullying»
Από το 2015, έχει νομοθετηθεί η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού στην χώρα μας. Πέραν όμως, της εθνικής νομοθεσίας, υπάρχει και η διεθνής και ειδικότερα, η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που έχει ενσωματωθεί στο εθνικό μας δίκαιο και οφείλουν οι αρμόδιοι να γνωρίζουν το περιεχόμενό της και να λαμβάνουν μέτρα για την τήρησή της.
Οφείλουμε κατ’ αρχάς να αποφύγουμε τον κίνδυνο χαρακτηρισμού ως bullying κάθε είδους παιδικής ή εφηβικής «σκανταλιάς», που συνηθίζουν οι μαθητές στο προαύλιο. Μην ξεχνούμε όμως ότι από την φύση τους τα παιδιά διακρίνονται συχνά για το ατίθασο του χαρακτήρα τους και την τάση ανυπακοής, που εκδηλώνεται και έναντι των εκπαιδευτικών.
Επιπλέον, οφείλουμε να κατανοήσουμε και ως τοπική κοινωνία ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν πηγάζει κατ’ ανάγκην από τις συνθήκες στο σχολείο, αλλά έχει βαθύτερες κοινωνικές αιτίες, πολύ περισσότερο, που οι νέες και οι νέοι μας εθίζονται στην βία, είτε από κρατικές πολιτικές είτε από τα ΜΜΕ και τα βιντεοπαιχνίδια. Αναρωτιέμαι επίσης, τι παράδειγμα δίνουν στα παιδιά οι γονείς, αλλά και καθηγητές που σε αρκετές περιπτώσεις αρνήθηκαν να δεχτούν στα σχολεία προσφυγόπουλα, δηλαδή, θύματα πολέμων και βίας.
Σε σχέση με τις απαιτούμενες δράσεις, στο προαναφερθέν δημοτικό συμβούλιο, έκανα τις ακόλουθες προτάσεις:
1. Να επιδιώξει το υπουργείο Παιδείας την εισαγωγή στα σχολεία του προγράμματος της UNESCO «Για μια κουλτούρα ειρήνης και μη βίας», το οποίο έχει και αντιρατσιστικό περιεχόμενο.
2. Να τιμήσουν οι δήμοι (εν προκειμένω ο δήμος Βύρωνα) καθώς και ως σχολικές κοινότητες την 6η Μαρτίου, Ημέρα Κατά της Βίας στο Σχολείο, ημέρα που καθιερώθηκε το 2011, ύστερα από πρόταση που υπέβαλε ο Συνήγορος του Πολίτη, όπως και ο Συνήγορος του Παιδιού.
3. Να αξιοποιήσουν οι τοπικές κοινωνίες και οι σχολικές κοινότητες το πρόγραμμα Ζήσε χωρίς εκφοβισμό (live without bullying) που είναι το πρώτο διαδικτυακό πρόγραμμα στην Ελλάδα, από το 2018, για την αντιμετώπιση του σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού, ύστερα από πρωτοβουλία του Κέντρου Μέριμνας Οικογένειας και Παιδιού με την στήριξη του ευρωπαϊκού προγράμματος ENABLE.
Το πρόγραμμα υλοποιείται ως μια ειδικά διαμορφωμένη ηλεκτρονική πλατφόρμα (www.livewithoutbullying.com), μέσω της οποίας παιδιά και έφηβοι ηλικίας 10-18 ετών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εκφοβισμού, λαμβάνουν συμβουλευτική στήριξη, μιλώντας οnline.
Καταλήγω, με το πρόβλημα φύλαξης των σχολείων, διευκρινίζοντας ότι οι σχολικοί φύλακες δεν δικαιούνται να παρεμβαίνουν σε συμβάντα εντός της μαθητικής κοινότητας, αλλά οφείλουν να προστατεύουν τα σχολεία από τυχόν εξωσχολική άσκηση βίας. Άρα, το ότι οι σημερινοί σχολικοί φύλακες δεν επαρκούν, δεν είναι λόγος για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού.
Ωστόσο, να θυμίσω ότι με νόμο (ν. 4172/2013), του Κυριάκου Μητσοτάκη, όταν ήταν υπουργός τέθηκαν σε διαθεσιμότητα οι σχολικοί φύλακες, πολλοί από τους οποίους μεταφέρθηκαν ως βοηθητικό υγειονομικό προσωπικό σε νοσοκομεία. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με υπουργό τον Αλέξη Χαρίτση, δίνοντας σε πρώην σχολικούς φύλακες την δυνατότητα να επιστρέψουν στους δήμους που απασχολούνταν πριν τεθούν σε διαθεσιμότητα. Και με τον νόμο αυτό, 500 σχολικοί φύλακες επέστρεψαν στις θέσεις τους.
*Ο Πάνος Τριγάζης είναι δημοτικός σύμβουλος Βύρωνα
