Η μεγάλη αλήθεια είναι ότι  δεν θα υπήρχε το σημερινό μεγάλο και νικηφόρο κόμμα της Αριστεράς, αν δεν είχε προηγηθεί ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου,  ως συμμαχικό σχήμα, του οποίου η ίδρυση κατέστη δυνατή με το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ – ΕΑΡ  το 1989. Ένα ιστορικό κείμενο, που έκλεισεμια 30χρονη περίοδο διάσπασης του κομμουνιστικού κινήματος.

Η τότε ενωτική διεργασία είχε ευνοηθεί και από την περεστρόικα, αλλάκαι από την συνειδητοποίηση από την πλειοψηφία του ΚΚΕ Εσωτερικού ότι η μάχη για τον τίτλο του ΚΚΕ είχε οριστικά κριθεί εις βάρος του και υπέρ του ΚΚΕ. Άρα η δημιουργία της ΕΑΡ διευκόλυνε την προσέγγιση.

Να σημειωθεί ότι η περεστρόικαείχε προκαλέσει διχασμό εντός του τότε κραταιού ΚΚΕ, που οξύνθηκε μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», το 1989. Έτσι, επήλθε νέα διάσπαση του ιστορικού κόμματος,  το 1991, με ευθύνη, κατά την γνώμη μου,και των δύο πλευρών, αφού η παραδοσιακή αρνιόταν την μεταρρύθμιση του κόμματος, η δε μεταρρυθμιστική/ρεφορμιστική άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμα και διάλυσής του.

Τυπικά, η ρήξη συνέβη με την αποχώρηση της ΓΓ του ΚΚΕ Αλέκας Παπαρήγα από την Εκτελεστική Επιτροπή του ΣΥΝ, με τους ανανεωτές να δηλώνουν την παραμονή τους στο ενωτικό εγχείρημα.Έτσι, ο ΣΥΝ κράτησε στις τάξεις του λαμπρά στελέχη και χιλιάδες μέλη, τους 40ρηδες του ΚΚΕ, καθώς και την μεγάλη πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής ομάδας (14 στους 21 βουλευτές), ενώ από τους τρεις ευρωβουλευτές Εφραιμίδη Αλαβάνο και Παπαγιαννάκη, μόνο ο πρώτος παρέμεινε στο ΚΚΕ.  Ο τέταρτος (Δημήτρης Δεσύλλας) είχε αποχωρήσει με το ΝΑΡ.

Η αποχώρηση του ΚΚΕ κατέστησε δυνατό και επιθυμητό τον μετασχηματισμό του ΣΥΝ σε ενιαίο κόμμα, με απόφαση όλων των συνιστωσών, το 1992. Ωστόσο, προηγήθηκε και δημοψήφισμα των μελών του ΣΥΝ για το ζήτημα, διά του οποίου το 92% είχε ταχθεί υπέρ του εν λόγω μετασχηματισμού, που σήμαινε την αρχή διαμόρφωσης νέας ταυτότητας που οριζόταν ως υπέρβαση των δύο ιστορικών ρευμάτων της Αριστεράς, του κομμουνιστικού και σοσιαλδημοκρατικού, με όραμα ένα σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία, αλλά και σταθερό ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Σε πρώτη φάση, το ενιαίο πλέον κόμμα, με πρόεδρο την Μαρία Δαμανάκη, δεν ευτύχησε, μένοντας εκτός Βουλής στις εκλογές του 1993, υπολειπόμενο του 3% κατά 0,6%. Εξέλιξη που απείλησε την ίδια την ύπαρξη του κόμματος, που όμως ανασυγκροτήθηκε με νέο πρόεδρο τον πασοκογενή Νίκο Κωνσταντόπουλο, ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 2004, δηλαδή, 11 χρόνια.

Δεν θα απαριθμήσω τα επιτεύγματα του ΣΥΝ, ακόμα και την περίοδο που ήταν εκτός της Βουλής των Ελλήνων, αλλά είχε εξαιρετική και πολυδιάστατη παρουσία στο Ευρωκοινοβούλιο με τους Αλαβάνο και Παπαγιαννάκη. Στέκομαι  μόνο στο ότι ο ΣΥΝ με πρόεδρο Κωνσταντόπουλο έκανε ριζοσπαστικές επιλογές, όπως η επίσκεψη στα Σκόπια (1994) κόντρα στο εμπάργκο του Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ ξεχωριστή για την υπό διαμόρφωση ταυτότητά του ήταν  η ενεργητική συμβολή του ΣΥΝ στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και στο Ευρωπαϊκό.  Με Κωνσταντόπουλο πρόεδρο και Πιτσιόρλα εμπνευστή (μην το ξεχνούμε) έγινε και το βήμα ίδρυσης του ΣΥΡΙΖΑ, το 2004, ενώ καθοριστική ήταν η συμβολή του ΣΥΝ  στην ίδρυση και του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ), τέλος της  ίδιας χρονιάς στη Ρώμη.

Για να αποδίδω τα του καίσαρος τω καίσαρει, η πρώτη ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ έγινε το 2005, με νέο πρόεδρο του ΣΥΝ τον Αλέκο Αλαβάνο,  που παρέμεινε στην θέση αυτή μέχρι  το 2008, όταν ο ίδιος αποφάσισε να μην επανεκλεγεί, ανοίγοντας τον δρόμο  διορατικά για τον Αλέξη Τσίπρα, που τότε δεν ήταν ούτε  βουλευτής, αλλά δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων, επικεφαλής της παράταξης «Ανοιχτή Πόλη».

*Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ