“Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει απέναντι ο μαθητής του.Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα ,αφήνεται να γκρεμιστεί,ενθαρρύνοντας το μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες” Νίκος Καζαντζάκης
Παγκόσμια ημέρα εκπαιδευτικών χθες 5 Οκτωβρίου. Γιορτάζουν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές σε όλον τον κόσμο. Δύσκολη δουλειά, λειτούργημα αν πιστεύεις στο ρόλο του εκπαιδευτικού και θέλεις να τον υποστηρίξεις σωστά.
Μία απ’ τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένας εκπαιδευτικός είναι το πώς θα κερδίσει την εμπιστοσύνη των μαθητών του. Να βρει τρόπους να τους κινήσει το ενδιαφέρον, να τους παρακινεί και να χτίζει μαζί τους καθημερινά τη γνώση. Προπαντώς να τους μάθει να σκέφτονται.
Ίσως αυτά φαίνονται αυτονόητα αλλά δεν είναι. Κάθε μαθητής είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα, με ιδιαιτερότητες, κλίσεις και ενδιαφέροντα. Πώς να κερδίσεις το ενδιαφέρον ενός μαθητή για τη Φυσική όταν “κύριε η Φυσική με δυσκολεύει και γιατί τα μαθαίνουμε όλα αυτά;”. Πώς να αναδείξεις την αξία των Αρχαίων Ελληνικών όταν “κυρία γιατί να μάθουμε Αρχαία, αφού σήμερα δεν τα μιλάει κανείς;” Ή πώς να μιλήσεις για την αναγκαιότητα της ιστορικής γνώσης όταν “κυρία τι μας νοιάζουν εμάς αυτά, πάει πέρασαν, εμείς τότε δεν είχαμε καν γεννηθεί ” .Πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν έρθει αντιμέτωποι με αυτές ή παραπλήσιες απορίες.
Μια απάντηση στις ,ειλικρινείς πολλές φορές, απορίες των μαθητών είναι “γιατί αυτή είναι η διδακτέα ή εξεταστέα ύλη” ή “γιατί έτσι προτείνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο”. Ίσως λειτουργήσει , σίγουρα ,όμως, δεν θα πείσει .Τι θα πείσει, τι θα παρακινήσει το μαθητή;
Η γνωστή κινέζικη παροιμία αναφέρει: “Αν είσαι φίλος, μη μου δίνεις ψάρια να φάω, μάθε με να ψαρεύω”. Τι μας μαθαίνει η Φυσική; Να σκεφτόμαστε ορθολογικά, να μην καταφεύγουμε στις δεισιδαιμονίες και στις προλήψεις για να εξηγήσουμε τον κόσμο ,να αμφισβητούμε με τα κατάλληλα δεδομένα και να μην τα παρατάμε μπροστά στις δυσκολίες. Ο τρόπος σκέψης χαρακτηρίζει το ποιοι είμαστε, το χαρακτήρα και την προσωπικότητά μας. Να γιατί χρειάζεται η Φυσική.
Ένας φιλόλογος θα απαντούσε ότι η ιστορική γνώση είναι απαραίτητη διότι η Ιστορία είναι η πραγματικότητα του παρελθόντος. Γνωρίζοντας το παρελθόν, κατανοείς ευκολότερα το παρόν και διαβλέπεις ,ίσως, τα ο μέλλον. Αντίστοιχα ένας βιολόγος θα αναδείκνυε την αξία της Βιολογίας ως της επιστήμης που βοηθά στην κατανόηση του ανθρώπου και των έμβιων όντων. Άρα κατανοώντας τον άνθρωπο κατανοούμε τον εαυτό μας.
Είναι εφαρμόσιμα όλα αυτά σε μια σχολική αίθουσα; Είναι αλήθεια ότι στα πλαίσια του εξετασιοκεντρικού ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ,όπου πρέπει να βγει η ύλη, πρέπει να πετύχουμε στις εξετάσεις, πρέπει να έχουμε αποτέλεσμα, δεν είναι εύκολη η ανάδειξη της αξίας των μαθημάτων, ειδικά στις μεγαλύτερες τάξεις. Ο εκπαιδευτικός, όμως, οφείλει να βρίσκει “χαραμάδες” απ’ όπου θα μπαίνει το φως της γνώσης,όχι απλώς συμβάλλοντας στη δημιουργία καταρτισμένων ανθρώπων αλλά ανθρώπ ων με παιδεία.
Είναι βέβαιο ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα χρειάζεται εμπλουτισμό. Οι γνώσεις εξελίσσονται, η τεχνολογία προοδεύει και νέες εκπαιδευτικές δυνατότητες μπορούν ,πραγματικά, να μετατρέψουν το σχολείο σε τόπο χαράς και δημιουργίας. Η επένδυση στη γνώση έχει πάντα αποτέλεσμα και κυρίως δημιουργεί ανθρώπους σκεπτόμενους, δημιουργικούς και ελεύθερους. Χρειαζόμαστε, άραγε, περισσότερη ελεύθερη δημιουργική σκέψη;
Τα παιδιά μαθαίνουν, άλλα πιο εύκολα άλλα πιο δύσκολα αλλά μαθαίνουν. Το κρίσιμο είναι να μάθουν πώς να μαθαίνουν ή κατ’ επέκταση να γνωρίζουν πώς να σκέφτονται. Να μάθουν όχι χρησιμοθηρικά ,μαζεύοντας απλώς πληροφορίες, αλλά αποκτώντας μόρφωση και καλλιέργεια, δηλαδή παιδεία. Λέγεται ότι ο Αϊνστάιν είχε πει ότι η φαντασία είναι σημαντικότερη από τη γνώση. Ο συνδυασμός στέρεας γνώσης και φαντασίας μπορεί ,όμως, να κάνει έναν άνθρωπο ολοκληρωμένο, χρήσιμο και αναπόσπαστο μέλος μιας δημιουργικά σκεπτόμενης κοινωνίας. Γι’αυτό και ο δρόμος προς μια καλύτερη κοινωνία ξεκινά ,σίγουρα, και απ’το σχολείο. Καθοριστικός, λοιπόν, ο ρόλος του εκπαιδευτικού.
Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες ο εκπαιδευτικός απέδειξε για ακόμα μία φορά τη σημασία του ρόλου του στην κοινωνία. Ήταν παρών στις διαδικτυακές αίθουσες όταν χρειάστηκε ,ήταν πρώτος στην αλληλεγγύη προς την κοινωνία και συνεχίζει να δίνει μάχες απέναντι σε ορατούς και λιγότερο ορατούς εχθρούς.
Οι μαθητές μεγαλώνοντας διαπιστώνουν ότι ο πραγματικός κόσμος είναι ,πολλές φορές, αρκετά πιο σύνθετος ακόμα κι απ’ το πιο δύσκολο πρόβλημα Φυσικής. Έχουν, όμως, μάθει πώς να σκέφτονται κι αυτή είναι η δύναμή τους.
Καλή δύναμη και χρόνια πολλά σε όλους τους μάχιμους εκπαιδευτικούς αλλά και στους “απόμαχους” της Εκπαίδευσης που με το μεράκι, το ήθος και το προσωπικό τους παράδειγμα φώτισαν το δρόμο των νέων, βάζοντας τα θεμέλια της γνώσης και της δημιουργίας.
Δημήτρης Μπρούμας
Φυσικός
