Η Βασιλική Δημητρίου, στο «θρόνο» της, μορφή ηγετική στην συνοικία των ρομά στην Αμαλιάδα και αρχόντισσα στην κουζίνα της. Μαζί της συγγένισσες και γειτόνισσες, περήφανες τσιγγάνες μαγείρισσες που μοιράζονται τα μυστικά της κουζίνας τους.

Με ένα πραγματικά ξεχωριστό μαγειρικό  οδοιπορικό- έκπληξη  στις τσιγγάνικες κουζίνες της συνοικίας Παπακαυκά  της Αμαλιάδας, κυκλοφόρησε χθες ο “ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΟΣ” της εφημερίδας “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” με ένα εξίσου εντυπωσιακό εξώφυλλο! Με ένα αφιέρωμα 42 σελίδων και ένα τεράστιο μήνυμα εξωστρέφειας, μας έκανε  κοινωνούς μιας κουλτούρας για την οποία κάποτε πρέπει να πάψουμε να σφυράμε αδιάφορα.  να σπάσουμε τα στερεότυπα, να μάθουμε και να εκτιμήσουμε. Η έρευνα και το ρεπορτάζ, ανήκει στην Βιβή Κωνσταντινίδου που δούλευε την ιδέα εδώ και δύο περίπου χρόνια και κατάφερε με την βοήθεια των τσιγγάνων της Αμαλιάδας να την υλοποιήσει.  Ο  φωτογράφος Μιχάλης Παππάς αποτύπωσε με το φακό του το μαγειρικό οδοιπορικό στις κουζίνες των  ελλήνων ρομά του Παπακαυκά, που  τους άνοιξαν απλόχερα  στα σπίτια, τις κουζίνες και τις αυλές τους, μοιράστηκαν τις προγονικές πατροπαράδοτες  συνταγές τους και ετοίμασαν για το ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΟ ένα μεγάλο, πολύχρωμο, φιλόξενο τραπέζι με ρομανέ χαμάτα: τσιγγάνικα μαγειρέματα!

Δυναμικές ελληνίδες τσιγγάνες, μαγείρεψαν με την καρδιά τους  και με υπερηφάνεια, μνήμες και καθημερινότητες,  νίφτηκαν, στολίστηκαν, έστρωσαν τα ωραία τους τραπεζομάντιλα, έβγαλαν τα καλά τους σερβίτσια για να παρουσιάσουν  προς τα έξω στοιχεία μιας κουλτούρας που αν και ανθεί δίπλα μας, στην πραγματικότητα δεν την γνωρίζουμε!  ,Μας  έδωσαν λοιπόν  την ευκαιρία να γίνουμε κοινωνοί ενός πολιτισμού με τον οποίο συνυπάρχουμε και  που παύει πια να είναι άγνωστος, γίνεται οικείος και γνώριμος σαν παλιός φίλος.

Καλεσμένοι στα σπίτια τους, άκουσαν τις ιστορίες των παππούδων και των γιαγιάδων τους όταν άφησαν την Πόλη, που τόσο αγαπούσαν και που  ήταν για αιώνες η πατρίδα τους, για να ξεκινήσουν τη δύσκολη ζωή στη νέα τους πατρίδα, την Ελλάδα και στην προκειμένη περίπτωση  την Αμαλιάδα όπου ρίζωσαν χρόνια τώρα, στήνοντας τα σπιτικά τους. Μαζί με τις μαγειρικές τους, μάθαμε και για τα έθιμά τους, ένα πολύχρωμο «υφαντό» από παμπάλαιες τσιγγάνικες και Πολίτικες παραδόσεις και συνήθειες, τις οποίες κουβαλούν περήφανα και διαφυλάσσουν με αφοσίωση εδώ και γενιές, όπου παρουσιάζονται μία προς μία, με τα ονόματα, τις ιστορίες και τις ερμηνείες τους.

Η πολύχρωμη τσιγγάνικη κουζίνα

Όπως αναφέρεται στο αφιέρωμα «τσιγγάνες του Παπακαυκά άνοιξαν τα σπίτια τους , μαγείρεψαν συνταγές και από την δική τους κουζίνα, προγονικές πατροπαράδοτες συνταγές, που έφεραν από την Κωνσταντινούπολη, ετοιμάζοντας ένα φιλόξενο τραπέζι με τσιγγάνικα μαγειρέματα, μέσα από τις φλογερές μαγειρικές του με τις Πολίτικες καταβολές τους. Μαστόρικες πίτες, τελετουργικά ψωμιά και περίτεχνα μαγειρέματα που ξαφνιάζουν με την τεχνική και τη νοστιμιά τους, πασπαλισμένα με τη φλογερή τσιγγάνικη αγάπη για τα πικάντικα μπαχαρικά και με αληθινή λατρεία για τα ζωηρά χρώματα, συνθέτουν τραπέζια πληθωρικά, ζωντανά και σπουδαία. Τα ρομανέ χαμάτα, τα τσιγγάνικα φαγητά είναι ο τρόπος μας να γνωρίσουμε τον Άλλον. Γύρω από ένα τραπέζι, με ιστορίες, καλό φαγητό και διάθεση να ακούσουμε».

Η Φωτεινή Δημητρίου ζυμώνει το ψωμί του Εντερλέζι με παρέα την μικρή Μαλεβή πίσω της

Όλες οι οικογένειες των ρομά της Αμαλιάδας, του Νίκου  και της Ευθυμίας Μπατζαλή, του Κώστα Χηνά και της Φωτεινής Δημητρίου, αλλά και η Βασιλική, η Ρεβέκκα, η Φωτεινή, η Στέλλα, δυναμικές τσιγγάνες του Παπακαυκά μαγείρεψαν φαγητά που μας είναι εντελώς άγνωστα. Και να οι πίτες και να τα ψωμιά, και να οι σαρμάες και οι σαραλίες και οι κατλαμάες και τα αμπεάσκο και τα πατατένγκι, κι όλα τα απίθανα τσιγγάνικα φαγητά που όλο και κάτι σου θυμίζουν κι όλο τελικά είναι τελείως διαφορετικά, πιο πολύχρωμα, πιο πικάντικα και πιο πληθωρικά.

Πατατένγκι – κοκκινιστό με κρέας από προβατίνα ή ζυγούρι

Εξέχουσα θέση στην τσιγγάνικη μαγειρική, έχει το ψωμί του Εντερλέζι,  την μεγάλη γιορτή των τσιγγάνων  που συμπίπτει με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου  και που τιμούν κάθε χρόνο με τρικούβερτο γλέντι όλοι οι ρομά του Παπακαυκά και που κρατάει δύο και τρεις μέρες! Το εθιμικό αυτό ψωμί που ζύμωσε και παρουσίασε η Φωτεινή Δημητρίου, είναι το σύμβολο της τσιγγάνικης κουζίνας. «Αν και απλό (φτιάχνεται με τη ζύμη του καθημερινού ψωμιού), έχει τεράστια συμβολική σημασία και αυτό το καθιστά ιδιαίτερο, σχεδόν ιερό. Είναι ένα μεγάλο, πλατύ καρβέλι με διάμετρο από 30 έως 40 εκ. και στολίζεται απαραίτητα με κάτι ζωηρό κόκκινο, παραδοσιακά με φρέσκα κράνα ή άγριες φράουλες, μια και ετοιμάζεται την άνοιξη.»

Η Βασιλική Δημητρίου καθιστή μαζί με τον σύζυγό της Κώστα Χηνά και τη φαμίλια τους μπροστά από το λουκούλειο γεύμα που ετοίμασε

Ο Νικος Μπατζαλής  από τους πιο γνωστούς ρομά του Παπακαυκά, που πρόσφατα μαζί με τον Κώστα Χηνά έγραψαν το καταπληκτικό ιστορικό και λαογραφικό βιβλίο ΓΚΟΓΚΙ και μα ς γνωρίσαν το πρώτο ελληνο-ρομανί λεξικό, αναφέρει ότι «αφιερώματα τέτοιου είδους  που μας κάνουν υπερήφανους, βοηθούν  ώστε να διαλυθεί η ομίχλη των «στερεότυπων”, που υπάρχει για τον κόσμο των Ελλήνων τσιγγάνων.  Τελικά, αφού είμαστε τόσο διαφορετικοί, γιατί μοιάζουμε τόσο; Πιστεύω ότι πρέπει να είναι τιμή για όλο το νόμο μας! Οι δικοί μας τσιγγάνοι είναι ένα από τα καλύτερα δείγματα ένταξης σε όλη την Ευρώπη!»

Τσιγγάνικο γαμοπίλαφο σε χάλκινο τέντζερη!

Όλη τους την τέχνη έβαλαν η Μαρίκα Καραγκιόζη στο ζύμωμα και η Διονυσία Δημητρίου στο τηγάνισμα και ετοίμασαν ένα πλήθος από τσιγγάνικες τηγανίτες ή αλλιώς στην τσιγγάνικη γλώσσα ΚΑΤΛΑΜΑΕΣ.