«Τρύγος είναι η διαδικασία συγκομιδής των σταφυλιών προκειμένου να διατεθούν στην αγορά για κατανάλωση ως φρούτα ή να υποστούν επεξεργασία για την παραγωγή κρασιού”.
Αυτή είναι η λιγόλογη και συνεκτική περιγραφή που δίνει η Wikipedia, για ένα απ’ τα σπουδαιότερα δρώμενα του αγροτικού κόσμου. Ο Τρύγος, το σταφύλι, το αμπέλι και το κρασί, έχουν ιστορία που ξεπερνά τις έξι χιλιετίες και στήριξαν ολόκληρους πολιτισμούς, τέχνες και φιλοσοφίες. Τεχνολογίες κι επιστήμες πήραν ζωή και γεννήθηκαν από τη μήτρα της γης, για να μπορέσει τελικά ο άνθρωπος να απελευθερωθεί απ’ τον πρωτογονισμό και να αποκτήσει κείνη τη μοναδική, εύφορη σοφία του ελεύθερου πνεύματος του οίνου.
Πλείστοι όσοι ποιητές και σοφοί, δόξασαν τον τρύγο και τον έντυσαν με λαμπερά χρώματα κι υπέροχες λέξεις που αντηχούν στους αιώνες και φωτίζουν το σκοτάδι του βαρβαρισμού. Μιας και κατά την ταπεινή μου άποψη, «οι Έλληνες εν αρχή εποίησαν τον οίνο κι έκτοτε δύνανται να φιλοσοφούν».
Τα πρώτα χρονολογημένα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης που σχετίζονται με την καλλιέργεια της Αμπέλου, ανάγονται στην πέμπτη χιλιετία. Περίτεχνοι Αμφορείς και κρατήρες με υπολείμματα κρασιού, βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Ακόμα και στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο Οίνος αποτελούσε έπαθλο άξιο του νικητή.
Έχω λόγους σοβαρούς λοιπόν, για να πιστεύω ότι ο Τρύγος αξίζει περισσότερο από μια στεγνή, λιτή κι απρόσωπη περιγραφή σαν αυτή της Wikipedia.
Στην πανάρχαια γη της Ηλείας, φύονται μερικά απ’ τα σπανιότερα αμπέλια στον κόσμο. Ποικιλίες σταφυλιών που δεν υπάρχουν πρακτικά πουθενά αλλού, ευδοκιμούν εδώ και παράγουν Οίνους που αναφέρονται στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Για παράδειγμα, η αναβίωση και η γενετική πιστοποίηση του Τινακτορώγου από το Κτήμα Μπριντζίκη, αποτέλεσε μια πολυετή προσπάθεια του γεωπονικού πανεπιστημίου Αθηνών και του ίδιου του Σάκη Μπριντζίκη που εμπνεύσθηκε και χρηματοδότησε το δύσκολο εγχείρημα. Αυτή τη στιγμή, αυτός ο προ- Ομηρικός οίνος, παράγεται αποκλειστικά από το Κτήμα Μπριντζίκη και ταξιδεύει από την Ηλεία σε όλο τον κόσμο!
Μια πραγματική ιεροτελεστία, όπως ο τρύγος, δεν θα μπορούσε παρά να έχει τα δικά του έθιμα. Στις αρχές του Αυγούστου οι αμπελουργοί συνήθιζαν να γεμίζουν ένα καλάθι με τα πρώτα ώριμα σταφύλια και να τα πηγαίνουν στους ναούς σαν προσφορά για την επιτυχία των αμπελιών. Επίσης, την πρώτη ημέρα του τρύγου γίνονταν στο αμπέλι τελετουργική πράξη «επί τρυγής αμπέλου» που συνοδεύονταν από τραπεζώματα και οινοποσία. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας (και στην Ηλεία) συνήθιζαν να αφήνουν ατρύγητο ένα μικρό κομμάτι του αμπελώνα, ως ένδειξη ευχαριστίας στους Αρχαίους θεούς – προστάτες της Αμπέλου.
Ο Διόνυσος, γιος του Δία, και το θεϊκό δώρο στον άνθρωπο που χαρίζει ξενοιασιά και ευθυμία, ήταν γεννήματα της λαϊκής φαντασίας , αλλά στηρίζονταν πάνω στην πραγματική δύναμη του οίνου να επηρεάζει τους ανθρώπους. Σύμφωνα με μία από τις πολλές μυθολογικές εκδοχές, το κρασί το φανέρωσε, για πρώτη φορά, στον βασιλιά της Αιτωλίας, τον Οινέα. Ο τσοπάνης του τελευταίου, ο Στάφυλος, είχε βρει ένα περίεργο φυτό γεμάτο καρπούς και, ενθουσιασμένος από τη θεσπέσια γεύση τους, έκοψε κάμποσους και τους πήγε στον βασιλιά για να ευφρανθεί η ψυχή του. Από τότε ο Διόνυσος ονόμασε τον χυμό οίνο και τους καρπούς σταφύλια. Έναν βασιλιά, λοιπόν, κι έναν ποιμένα διάλεξε ο θεός για να δοκιμάσουν πρώτοι απ’ όλους τους θνητούς το μεγάλο δώρο του και έκτοτε, σαν είδε πόση χαρά τούς γέμιζε, βάλθηκε να διδάξει απανταχού την τέχνη της οινοποιίας. Όταν έφτασε στην Αττική για τον σκοπό αυτόν, φιλοξενήθηκε από τον Ικάριο τον Αθηναίο και τη θυγατέρα του την Ηριγόνη. Ο Ικάριος ακολούθησε τις συμβουλές του θεού, καλλιέργησε την άμπελο και ενθουσιάστηκε τόσο από το κρασί, που άρχισε να επισκέπτεται τα χωριά και τις εξοχές της Αττικής, πάνω σε άρμα, και να ποτίζει με αυτό όποιους συναντούσε! Όλοι όμως όσοι ήπιαν κρασί, για πρώτη φορά στη ζωή τους, ζαλίστηκαν πάρα πολύ και άρχισαν να πιστεύουν ότι ο Ικάριος τους είχε δηλητηριάσει. Μεθυσμένοι όπως ήταν τον σκότωσαν και πέταξαν το πτώμα σε ένα βαθύ πηγάδι.
Η Ηριγόνη, που δεν άντεξε τον καημό του θανάτου του, κρεμάστηκε από ένα δέντρο, αφού πρώτα τον έθαψε.
Αυτή η τραγική ιστορία, είναι μια απ’ τις πολλές που γεμίζουν λαϊκές παραδόσεις αιώνων και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Χρειάζεται πολλές σελίδες και τόμους ολόκληρους για να πει κανείς όσα πρέπει για τον Τρύγο, θεωρήστε λοιπόν τούτο το μικρό άρθρο κάτι σαν έναυσμα, σαν προσάναμμα για να μάθετε περισσότερα. Ξέρω ότι το Κτήμα Μπριντζίκη, αλλά και άλλα οινοποιία της Ηλείας είναι επισκέψιμα. Τώρα είναι ο κατάλληλος καιρός λοιπόν για να επισκεφθείτε τους τόπους και να ακούσετε την ιστορία που όρισε τον πολιτισμό.
Martin McDarren
