Πριν από λίγες ημέρες γράφτηκε μία ακόμα σημαντική σελίδα στην ιστορία της ηλειακής λογοτεχνίας, καθώς το υπουργείο Πολιτισμού απένειμε στον Δημήτρη Κανελλόπουλο από τη Νεμούτα το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2019 για το βιβλίο του «Ο θάνατος του Αστρίτη και άλλες ιστορίες». Ο βραβευθείς Ηλείος λογοτέχνης μοιράστηκε με την «Πρωινή» τις σκέψεις του και τα συναισθήματα του για την τιμητική διάκριση που έλαβε, αναφέρθηκε σε πτυχές της συγγραφής του βιβλίου, ενώ δεν δίστασε να διατυπώσει την παρότρυνσή του για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς την Ηλείας αλλά και για… την Πατρών-Πύργου!

Πώς αισθάνεστε που η πρώτη σας δημοσιευμένη πεζογραφική δημιουργία τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος;

Ο θάνατος του αστρίτη και άλλες ιστορίες, είναι το πρώτο μου βιβλίο στην Διηγηματογραφία και η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, όταν μετά το πρώτο κείμενο που γράφτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, από τον Θανάση Νιάρχο, ακολούθησε μεγάλος αριθμός θετικών κριτικών κειμένων από πάρα πολλούς κριτικούς σε διάφορες εφημερίδες, περιοδικά και blogs. Όλες αυτές οι δημοσιεύσεις με έκαναν να βεβαιώσω την πίστη μου ότι είχα γράψει ένα καλό βιβλίο. Από τη σιωπή που είχε ακολουθήσει, εκ μέρους της κριτικογραφίας για την παρουσία μου επί σαράντα χρόνια στην Ποίηση, βρέθηκα στην επικαιρότητα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για το πρώτο Πεζογραφικό μου έργο. Αυτό με έκανε να αισθάνομαι μια ικανοποίηση και μια χαρά, αρκετά μεγάλη.

Για ποιο λόγο επελέγη ως τίτλος του βιβλίου ο θάνατος ενός δηλητηριώδους φιδιού όπως ο αστρίτης;  

Διαβάζοντας κανείς τα διηγήματά μου, καταλαβαίνει ότι γεωγραφικά εκτυλίσσονται σε μια μεριοχή που καταλαμβάνει το τρίγωνο Νεμούτα Ηλείας –  Νιχώρι – Χώρα Γορτυνίας. Αυτοί είναι οι τόποι που έλκω την καταγωγή μου, και με έχουν επηρεάσει βαθιά. Στη Νεμούτα γεννήθηκα και είδα το φως, αλλά στα άλλα δυο χωριά είχα ρίζες ισχυρές. Στον τόπο αυτόν, πήρα τις πρώτες αφορμές. Και σ’ αυτόν, συμβαίνει η πρώτη ιστορία των 10 διηγημάτων που βρίσκονται στο βιβλίο. Ο «Αστρίτης», είναι ένα υπερήφανο φίδι, το οποίο, όπως άλλωστε όλα τα φίδια, δεν επιτίθεται ποτέ, αν δεν νιώσει ότι κινδυνεύει από τον άνθρωπο. Λένε ότι είναι η αρσενική οχιά. Δε γνωρίζω! Πάντως είναι το πιο δηλητηριώδες φίδι το οποίο ζει στον τόπο της καταγωγής μου, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κι αυτός είναι ο λόγος που το διάλεξα ως τίτλο για το βιβλίο μου, αφού ένας αστρίτης τσιμπά την ηρωίδα του πρώτου διηγήματος, στον δείκτη του δεξιού τους χεριού. Επί τη ευκαιρία, να πω ακόμη ότι φοβάμαι τα φίδια, αλλά τα αγαπώ, όπως αγαπώ όλες τις υπάρξεις του ζωϊκού βασιλείου…

Πόσο εύκολο ήταν να αποτυπώσετε κοινωνικές αναπαραστάσεις μιας εποχής που μοιάζει μακρινή σήμερα, χωρίς να επηρεάσει τη γραφή σας το –συχνά εξωραϊστικό– συναίσθημα της νοσταλγίας;

Έχω πει και αλλού ότι: «[…] Ανασύροντας ιστορίες από το παρελθόν, επιδίωξα να περιγράψω έναν κόσμο πραγματικό, που πολύ απέχει από την εικόνα που δημιουργεί η νοσταλγική αναπόληση· έναν κόσμο σκληρό, που διακατεχόταν από πάθη και ένστικτα σκοτεινά, αλλά συνάμα διέθετε απλότητα και ομορφιά που έχουν εκλείψει στις μέρες μας». Έγραψα, με βαθιά γνώση τον δομών της ελληνικής επαρχίας, στην οποία ανήκω για μια μεγάλη περίοδο, η οποία ξεκινά από τη Μικρασιατική Καταστροφή και φτάνει στην πτώση της δικτατορίας, το 1974. Σε αυτό με βοήθησαν οι σπουδές μου στην Ιστορία, αλλά και η ισχυρή μου μνήμη. Δεν αισθάνομαι καμιά νοσταλγία. Αν τα κείμενά μου εμπεριέχουν στιγμές νοσταλγίας, δεν εμπεριέχουν όμως ούτε το φολκλόρ, ούτε εκθειάζουν τις αρνητικές πλευρές του Νέου Ελληνισμού. Δεν θα βρείτε σε αυτά καμιά άμεση ή έμεση αναφορά στο «δαιμόνιο της φυλής», στη «λεβεντιά», στις «πολεμικές αρετές των Ελλήνων», σ’ αυτό που μας παινεύει ως «ανώτερους» από όλους τους άλλους Λαούς… Και εάν θεωρηθούν τα διηγήματά μου «ηθογραφικά» ‒εγώ πάντως δεν τα βλέπω έτσι‒ εγώ θα υπερασπιστώ, ας πούμε τον Αργύρη Εφταλιώτη, γιατί αυτός, υπηρετώντας την Ελληνική Λογοτεχνία, με το άφθονο ηθογραφικό υλικό του, υπηρετεί μια γνήσια ελληνικότητα που δεν έχει να κάνει με αυτή την ιδεολογική θολούρα των ημερών μας. Δεν γίνεται αγοραίος και δεν γλείφει ποτέ τον αναγνώστη, προβάλλοντας ως προτερήματα της φυλής όλα όσα αναφέρω παραπάνω… Θέλω λοιπόν να δηλώσω ότι ο λεγόμενος “μοντερνισμός” με αφήνει αδιάφορο. Έχω να πιω νερό πολύ ακόμη, από τον Παπαδιαμάντη, τον Βυζηινό, τον Καρκαβίτσα, τον Θεοτόκη και άλλους πολλούς. Και θα ήθελα εδώ να επισημάνω την αναφορά στο βιβλίο μου από τον Δημήτρη Ραυτόπουλο:

[…τα διηγήματα του Δ.Κ.] …Ούτε φολκλόρ προβάλλουν, ούτε «επιστροφή στις ρίζες» προπαγανδίζουν, ούτε παραδοσιολατρεία ή αισθητικό λαϊκισμό πριμοδοτούν, έστω και αν δεν μοντερνίζουν. Προβάλλουν έναν κόσμο χθεσινό, βέβαια, με όλα τα αρχαϊκά στοιχεία τής νεοελληνικής ζωής, με διάθεση ελεγειακή, όπου όμως η νοσταλγία δεν αναφέρεται στις κοινωνικές δομές και τις πίστεις, αλλά στο ανθρώπινο ήθος και την έκφρασή του, τη λαϊκή γλώσσα και τη φαντασία, στην αδρότητα των χαρακτήρων και τα ύφη των απλών ανθρώπων. 

Η έντονη παρουσία της ντοπιολαλιάς στο βιβλίο, εκτός του ότι διαμορφώνει ξεχωριστό λογοτεχνικό ύφος, αποτυπώνει και την προσπάθειά σας να διασώσετε γλωσσικό πλούτο που βαθμιαία χάνεται;

Η γλώσσα μου είναι η δικιά μου γλώσσα. Αυτή που με έμαθε το οικογενειακό μου αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον του τόπου μου. Η γλώσσα μου περιλαμβάνει τον μόχθο, την ανάσα των αθρώπων που ακούμπησαν το ξινάρι στη γη, όταν χτύπησε η καμπάνα για τον Εσπερινό, και πήραν να γυρίζουν απ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα, άντρες και γυναίκες, μέσα από δύσβατα, ανηφορικά μονοπάτια στο χωριό, μετά τον κάματο της ημέρας. Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει τον στεναγμό του αγρότη, όταν το σούρουπο φτάνει στην αυλή του κι έχει ξεσελώσει το άλογο… Αυτό το «χούι» που βγαίνει από τα στήθια του, είναι ένα πράγμα που μπορώ και ήδη το κάνω, να το περιγράψω με τη γλώσσα που έμαθα από την πολύ μακρινή, παιδική μου ηλικία και την έμαθα από τις γυναίκες της φαμελιάς μου. Γιαγιάδες, από τη μάνα μου και τις θειάδες που με περιτριγύριζαν από παιδί. Γιατί, αυτό, τον αναστεναγμό, μόνο αν έχεις μέσα σου τους ήχους και τα λόγια εκείνης της εποχής, μπορείς να τον περιγράψεις… Τα άλλα, ανήκουν στους γλωσσολόγους. Εγώ έγραψα τα διηγήματά μου με τη γλώσσα που έμαθα από παιδί. Δεν είχα σκοπό να διασώσω κάτι. Αλλά αν αυτό βγαίνει από το βιβλίο, το θεωρώ θετικό.

Να περιμένουμε σύντομα και νέο βιβλίο ή θα «επιστρέψετε» στην ποίηση; 

Κοιτάξτε, την ποίηση, δεν την έχω εγκαταλείψει ποτέ. Παρ’ ότι, δεν μου έχει προσφέρει ανάλογη χαρά και ικανοποίηση. Όπως έχει επισημάνει ο φίλος μου και γνωστός ποιητής Σωτήρης Παστάκας για την ποίησή μου:

[… τα ποήματα του Κανελλόπουλου… Αν αποπνέουν αριστερίλα, κι αν ζέουν αλληλεγγύη είναι γιατί είναι ποιήματα και δεν θέλουν να είναι τίποτε περισσότερο από Ποιήματα. Περιοδικό ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, τεύχος 25, σελ. 153-154].

Η παραπάνω ιστορική τοποθέτηση δεν μ’ αφήνει να εγκαταλείψω την Ποίηση, γιατί προφανώς δεν έχω ολοκληρώσει τον ιστορικό λόγο που έχω να ολκληρώσω μέσα σ’ αυτήν. Επομένως, πολύ σύντομα, ίσως και εντός του έτους, μπορεί να εκδοθεί η επόμενη ποιητική μου συλλογή υπό τον τίτλο: Σκιές στον κήπο.Εκτός λοιπόν της Ποιήσης, ετοιμάζω και το επόμενο βιβλίο μου με διηγήματα, το οποίο θα εμπιστευτώ και πάλι στην κ. Κριτσέλη και τις εκδόσεις ΚΙΧΛΗ.

Πιστεύετε ότι η Ηλεία σήμερα έχει ξεχάσει τη λογοτεχνική της παρακαταθήκη; 

Πιστεύω ότι η Ηλεία, κι αυτό όχι γιατί είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μου, είναι ένα φυτώριο, το οποίο προτωπορεί στην Ποίηση και στην Πεζογραφία αλλά και στον Θεατρικό λόγο. Εδώ θα αναφερθώ με σεβασμό στον δικό μας Πατριάρχη της Πεζογραφίας, τον Αντρέα Καρκαβίτσα, ο οποίος είναι μια αστείρευτη πηγή, από την οποία όλοι οι νεότεροι πίνουν νερό. Στους Διονύσιο Κόκκινο, Νίκο Καχτίτση και Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλο και τον νεότερο, εξαιρετικό πεζογράφο Νίκο Δαββέτα, οι οποίοι έχουν θέσει πολύ ψηλά τον πήχη στην Πεζογραφία. Αλλά και τους σπουδαίους ποιητές Θεόδωρο Ντόρρο, Τάκη Σινόπουλο και Γιώργη Παυλόπουλο, τον σπουδαίο χαράκτη και ποιητή Θανάση Εξαρχόπουλο καθώς και τους νεότερους που δίνουν ένα δυναμικό στίγμα στον Ποιητικό λόγο: τους Βαγγέλη Αποστολόπουλο, Τάσο Γαλάτη, Χρήστο Ντάντο, Γιώργο Γώτη, Διονύση Κράγκαρη, Στάθη Κουτσούνη και Βασίλη Λαλιώτη. Τους θεατρικούς συγκραφείς Παύλο Μάτεση, Μπάμπη Τσικληρόπουλο και Άκη Δήμου…

Ωστόσο, η Ηλεία δεν φαίνεται να αξιοποιεί τη βαρειά κληρονομιά της σε αυτόν τον τομέα του Πολιτισμού. Με θυμηδία αντιμετωπίζουν γνωστοί και φίλοι διάφορα δημοσιεύματα στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο της Ηλείας, καθώς διαβάζουν για τις λογοτεχνικές δημιουργίες στον Πύργο, την Αμαλιάδα και ευρύτερα στον τόπο. Εξ όσων γνωρίζω, στον Πύργο με την αρχαιότερη εφημερίδα, με τη μεγάλη ιστορία των εντύπων, κυρίως των σπουδαίων λογοτεχνικών περιοδικών (αναφέρω δύο: τον Οδυσσέα της Κατοχής και τον Αλφειό, που έκλεισε πριν από μερικά χρόνια), δεν υπάρχει βιβλιοπωλείο που να διαθέτει το Οροπέδιο ή τα Άπαντα του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου! Ιδέες υπάρχουν πολλές. Θα μπορούσαν να υλοποιηθούν με θετική προοπτική στο μέλλον. Αλλά προς το παρόν, ας προσπαθήσουν οι φορείς της περιοχής να φτιάξουν επιτέλους την Εθνική Πατρών-Πύργου, για να έχουμε εύκολη και ασφαλή μετάβαση στην Πατρίδα  και ύστερα βλέπουμε κι εμείς για τα δικά μας. Σας ευχαριστώ.

Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος γεννήθηκε στη Νεμούτα το 1954, από την οποία εκπατρίστηκε το 1958, ακολουθώντας την οικογένειά του στην Αθήνα, ως εσωτερικός μετανάστης. Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ιστορία-Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Babes-Bolyai του Cluj Napoca της Ρουμανίας.  Δημοσίευσε  τις συλλογές ποιημάτων Ομίχλη πέτρινη (Ηριδανός, 1986) Σκυθικές Ερημίες (Κολωνός, 1996) και Σιγή Ασυρμάτου (Κολωνός, 2005) και την συλλογή διηγημάτων Ο θάνατιος του Αστρίτη και άλλες ιστορίες (Κίχλη 2018), για το οποίο βραβεύθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος Νουβέλας. Από το 2006 εκδίδει, στην Νεμούτα το περιοδικό Οροπέδιο. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Ρουμανικά και Αλβανικά. Τα διηγήματά του Ο θάνατος του Αστρίτη και άλλες ιστορίες, μεταφράζονται στα Γαλικά από την κ. Ελένη Ζέρβα και τον κ. Μισέ Βόλκοβιτς και θα κυκλοφορήσουν εντός του 2020 στη Γαλλία.