Στο κρατικό τηλεοπτικό κανάλι ET1 , άκουσα ένα πολιτικό σχολιαστή [τουρκολόγo !] να αναφέρεται στη σύγχρονη τουρκική κοινωνία και να αποφαίνεται, ότι ο τούρκικος λαός μένει πειθαρχημένος, γιατί τις βασικές κοινωνικές του δομές τις διακρίνει το «σέβας». Δεν ξέρω κατά πόσον είναι έγκυρος ο ισχυρισμός του συγκεκριμένου σχολιαστή, αλλά μου έδωσε την ευκαιρία να αναφερθώ στο σεβασμό [το σέβας] που επικρατούσε στην ελληνική κοινωνία τα παλιότερα χρόνια και που σήμερα είναι δυστυχώς ζητούμενο.

Η λέξη σεβασμός ,παράγεται από το ρήμα σέβομαι, που όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε τη σημασία του. Από το λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη, κρατώ έναν από τους ορισμούς που δίνει για τη σημασία του ρήματος. Σέβομαι=συμπεριφέρομαι με τρόπο που φανερώνει αναγνώριση της αξίας του άλλου. Ο σεβασμός, αποτελεί ένα σπουδαίο κανόνα του κώδικα κοινωνικής συμπεριφοράς. Ο ελληνικός λαός, όπως και όλοι οι λαοί του πλανήτη μας, είχε δικό του κώδικα κοινωνικών αξιών, ο οποίος τον κράτησε «ζωντανό» εις στους αιώνας των αιώνων. Στην αρχαία Ελλάδα, οι πόλεις- κράτη είχαν περίπου κοινό κώδικα κοινωνικών αξιών.

Σε όλες, οι μικρότεροι έπρεπε να σέβονται τους μεγαλύτερους, οι μαθητές τους δασκάλους τους, οι πολίτες τους κρατικούς λειτουργούς κ.ο.κ. Εκείνοι όμως που εφάρμοζαν αυστηρώς κι αταλάντευτα το σεβασμό προς τους μεγαλύτερους , ήταν οι Σπαρτιάτες. Ο Γ. Ζούκης, στο Αναγνωστικό για μαθητές Γυμνασίου και στο κεφ. «Γέρων εν Ολυμπία», μας περιγράφει τo περιστατικό με ένα γέροντα, που είχε έρθει στην αρχαία Ολυμπία να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, «αλλά έδραν ουχ ηύρισκεν υπό πάντων δε υβρίζετο». Κουρασμένος, περιφερόταν ανάμεσα στους θεατές, «αλλά ουδείς εκών προσφέρει αυτω έδραν» . Όταν έφτασε έμπροσθεν των Λακεδαιμονίων, «πάντες οι άνδρες έσπευσαν είκειν αυτω και προσέφερον έδραν. Αισχρόν γαρ πασιν εδόκει γέροντας περιπαίζειν. Ο δε γέρων αναφώνησε : Αλίμονο, όλοι οι Έλληνες γνωρίζουν το καλό , εκουσίως μόνο οι Σπαρτιάτες το πράττουν».

Στη μεταπολεμική κοινωνία, ο σεβασμός, το σέβας όπως το έλεγαν οι γονείς μας, ήταν αδιαμφισβήτητη κοινωνική αξία. Βασική αρχή ήταν ο σεβασμός που έπρεπε να δείχνει ο μικρότερος προς τον μεγαλύτερο. Δε λειτουργούσε ως απαίτηση, ή ως εξαναγκαστική συμπεριφορά ,όπως μάλλον λειτουργεί στην Τουρκία, αλλά ως εκούσια συμμόρφωση προς κάτι . Το σέβας, αποδίδει τιμή σε κάποιον ή σε κάτι . αλλά ταυτόχρονα κοσμεί αυτόν που το εφαρμόζει. [ σεβαστικός  σεβάσμιος ] Παρόλο που η εφαρμογή του κανόνα του σεβασμού είναι προαιρετική , η μη εφαρμογή του, μπορεί να προκαλέσει κοινωνική επίκριση ή κοινωνική αποδοκιμασία . Ο δέκτης του σεβασμού, πρέπει να δείχνει έμπρακτα ότι είναι άξιος αυτού, ότι είναι σεβάσμιος, διαφορετικά : «Αιδούς παρά πασιν άξιος έστιν, εάν πρώτος άρξει σαυτόν αιδεί-σθαi».

Μετά το 1980, η αξία του σεβασμού- όπως και άλλες κοινωνικές αξίες- δέχτηκε καίριο πλήγμα , από το λαϊκίστικο ρεύμα που επικράτησε την εποχή εκείνη. Όλα τέθηκαν υπό αμφισβήτηση. Δε φτάσαμε τυχαία εδώ που φτάσαμε. Ο ατομισμός , ο ωχαδερφισμός, ο τυχοδιωκτισμός, ο μηδενισμός, η διαπλοκή που επικράτησαν στην πολιτική και κοινωνική σκηνή του τόπου, υποβάθμισαν – όπως ήταν φυσικό- και την κοινωνική αξία του σεβασμού. Χρεοκοπήσαμε οικονομικά , γιατί πρωτίστως χρεοκοπήσαμε ηθικά , ψυχικά και πνευματικά.

[Από το Δημήτριο Κρανίτη,

π. Σχολικό Σύμβουλο Α/θμιας εκπ/σης, πτυχιούχο