Γράφει ο Νεκτάριος Λιάβας*

Τι είναι τα καταδυτικά πάρκα

Τα καταδυτικά πάρκα είναι μικρής έκτασης θαλάσσιες περιοχές, στις οποίες απαγορεύεται κάθε είδους αλιεία και ανθρώπινη επέμβαση, ενώ επιτρέπεται μόνο η ελεγχόμενη δραστηριότητα των καταδύσεων αναψυχής.

Συνήθης πρακτική είναι να δημιουργούνται καταδυτικά πάρκα ανά συστάδες, κάτι το οποίο διευκολύνεται από τη μικρή έκτασή τους, που κυμαίνεται μόλις από ένα έως δύο τετραγωνικά χιλιόμετρα και το βάθος τους που φτάνει έως τα 50 μέτρα. Οι επισκέπτες καταβάλλουν ένα αντίτιμο μέσω εισιτηρίου και τα έσοδα από τα εισιτήρια διατίθενται για την φύλαξη του πάρκου, σχεδόν χωρίς να επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό.

Πλέον θεωρείται επιστημονικά αποδεδειγμένη η απόλυτη συμβατότητα των καταδύσεων αναψυχής με το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς επίσης και το γεγονός πως η δημιουργία θαλάσσιων πάρκων συμβάλλει στην ραγδαία αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας εντός λίγων ετών, ενώ έχει παρατηρηθεί και η τεράστια συνεισφορά τους στην οικονομική ανάπτυξη των γύρω τοπικών κοινωνιών.

Τα καταδυτικά πάρκα δεν πρέπει να συγχέονται με τα εθνικά θαλάσσια πάρκα, καθώς τα χωρίζουν διαφορές όσον αφορά στο μέγεθος, τον αριθμό και τον τρόπο διαχείρισης.

Τα εθνικά θαλάσσια πάρκα είναι προστατευόμενες περιοχές τεράστιας έκτασης, η οποία, όπως αποδεικνύεται παγκοσμίως, δυσχεραίνει το έργο της διαχείρισής τους, της αστυνόμευσής τους, όπως επίσης και της χρηματοδότησής τους. Επιπλέον, συνήθως αποτελούν «εχθρικό» περιβάλλον για τις τοπικές κοινωνίες, λόγω της νομοθετικής επιβολής ευρύτατης έκτασης απαγορεύσεων.

Αντίθετα, τα καταδυτικά πάρκα είναι μικρά, η χρηματοδότησή και η αστυνόμευσή τους είναι κατά πολύ ευκολότερη, ενώ παρουσιάζουν ευελιξία στον τρόπο διαχείρισής τους, η οποία μπορεί να γίνεται από τον τοπικό Δήμο, σε συνεργασία με τους επιχειρηματίες, αλλά και τους αλιείς, που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Επίσης, με την κατάλληλη διαχείριση, μπορούν να αποκτήσουν οικονομική αυτοδυναμία.

Η οικολογική τους φύση, τους επιτρέπει να υπάρχουν εντός περιοχών, οι οποίες προστατεύονται από το πρόγραμμα Natura 2000.

Παγκοσμίως επιτυχημένη δραστηριότητα

Τα παραδείγματα εφαρμογής της καταδυτικής δραστηριότητας εντός ειδικών και προστατευμένων πάρκων σε άλλες χώρες, φαίνεται να συνδέονται άμεσα με τουριστική ανάπτυξη, αλλά και προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.

Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας «Το Έθνος», η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού θεωρείται «χρυσή πηγή εσόδων παγκοσμίως», γεγονός που αποδεικνύεται περίτρανα από περιπτώσεις, όπως αυτή του αιγυπτιακού Σαρμ Ελ Σέιχ, όπου υπάρχουν πάνω από 40 καταδυτικά κέντρα, ενώ πάνω από 200 καταδυτικά σκάφη μεταφέρουν πάνω από 6.000 δύτες, οι οποίοι καταλύουν στις περίπου 200.000 κλίνες, που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή, αφήνοντας πίσω τους έσοδα που αγγίζουν τα 36 εκατ. ευρώ ετησίως.

Στην περίπτωση της Μάλτας, η καταδυτική δραστηριότητα συνεισφέρει εκπληκτικά στον ΑΕΠ κατά 27%, ενώ και η Κροατία γνώρισε μια τεράστια αύξηση στον καταδυτικό τουρισμό, της τάξεως του 270% από το 2013 έως το 2017.

Πολύ σημαντική είναι η συνεισφορά των καταδυτικών πάρκων και σε περιβαλλοντολογικό επίπεδο, καθώς έρευνα σε 124 από αυτά σε 29 χώρες έδειξε κατά μέσον όρο 21% αυξημένη βιοποικιλότητα, 28% αύξηση στο μέσο μέγεθος των οργανισμών, 166% στην πυκνότητα ατόμων ανά κυβικό μέτρο και 446% αύξηση σε κιλά βιομάζας ανά εκτάριο.

Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, ο Καταδυτικός Τουρισμός είθισται να εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο οικοτουριστικών δραστηριοτήτων που προωθούνται σε Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές ως αντισταθμιστικό όφελος στο χαμένο εισόδημα της τοπικής κοινωνίας (κυρίως λόγω παύσης της αλιείας), λαμβάνοντας υπόψη ότι:

Δεν απαιτεί την ύπαρξη βαρέων υποδομών στην παράκτια ζώνη. Λειτουργεί ως κίνητρο για την ανάπτυξη της περιφέρειας, δημιουργώντας νέες και δυναμικές θέσεις εργασίας για την απορρόφηση τοπικού εργατικού δυναμικού αλλά και ενισχύοντας τις ήδη υπάρχουσες τουριστικές υποδομές / παροχές.

Αναβαθμίζει το τουριστικό προϊόν ενός τόπου, προσελκύοντας ποιοτικό και πιστό τουρισμό που με τη σειρά του ανατροφοδοτεί τη διαρκή αναβάθμιση υπηρεσιών και προϊόντων. Διευρύνει την κατά παράδοση στενή τουριστική περίοδο των παράκτιων περιοχών της χώρας. Λειτουργεί ως πόλος αναμόρφωσης, τόσο της καταδυτικής όσο και της (κατά περίπτωση) περιβαλλοντικής/ιστορικής συνείδησης, προσφέροντας ουσιαστικό υπόβαθρο αναψυχής.

Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί, ότι κύριος θιασώτης της ιδέας για τη δημιουργία καταδυτικού πάρκου στη Σαντορίνη είναι ο Πιερ Ιβ Κουστώ, γιος του διάσημου ωκεανογράφου Ζακ Ιβ Κουστώ, ο οποίος, όπως έχει δηλώσει επανειλημμένα λατρεύει το νησί και έχει υπάρξει πρωτοστάτης στην εκπόνηση μελετών για τη δημιουργία ενός οικονομικά βιώσιμου πάρκου, που θα παρέχει τα μέγιστα αφενός στην τοπική κοινωνία και αφετέρου στο θαλάσσιο οικοσύστημα του νησιού με τους ηφαιστιογενείς σχηματισμούς.

Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος ο Πιερ Ιβ, στο θηραϊκό blog “santokoraki”, «το σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους «παίκτες»: ψαράδες, λεμβούχους, θαλάσσια ταξί, εκπαιδευτές κατάδυσης, τουριστικά γραφεία. Όλοι πρέπει να παίξουν το ρόλο τους και να δρέψουν τα οφέλη. Μέσα σε πέντε χρόνια προστασίας, η Σαντορίνη μπορεί να γίνει ένας από τους κορυφαίους καταδυτικούς προορισμούς στη Μεσόγειο. Η κεντρική ιδέα είναι να προστατεύεις τα ψάρια, για να έχεις περισσότερα».

Και επειδή μάλλον θα αναρωτιέστε τι γίνεται σε μας εδώ, σας πληροφορώ ότι υπαρχει έτοιμη προμελέτη για την δημιουργία καταδυτικύ παρκου, η οποία και προσφέρθηκε αφιλοκερδώς, και αγνόηθηκε παντελώς. Περίεργο ε;

Αλλα για να λέμε τα σύκα σύκα, σε ημερίδα με θέμα τον καταδυτικό τουρισμό, που διοργανώθηκε πριν λίγα χρόνια, στο πλήθος κόσμου που την παρακολούθησε, δεν υπήρχε ούτε ενας ξενοδόχος!!!. Η νοοτροπία περικλείεται στη φράση: μα αφού είμαι γεμάτος μέχρι τον Οκτώβρη, που να μπλέκω τώρα;; που την έχω ακούσει από πολλούς μικρούς ξενοδόχους. Χαρακτηριστική όμως η απάντησή του διευθυντή της μεγαλύτερης ξενοδοχειακής μονάδας της περιοχής, όπου διαμήνυσε ότι τον όμιλο, δε τον ενδιαφέρει ο καταδυτικός τουρισμός. Προφανώς και πρέπει να είναι ο μοναδικός ξενοδοχειακός όμιλος στον κόσμο, καθώς όπου και να το πω σε συναδέλφους ανά τον κόσμο, τα γέλια είναι η πρώτη αντίδραση.

Μια προκλητική φαντασίωση, μια επιχειρηματική ευκαιρία ή το νέο Ελ Ντοράντο με αρκετό πιστολίδι;;

Αυτά γίνονται αλλού, εδώ όμως είναι Ελλάδα. Και γιατί πιστεύω ότι πρόκειται για Ελ Ντοράντο και πιστολέρος αντί των πάρκων που όλοι οραματιζόμαστε ακόμα και που παραμένουν ανύπαρκτα; Πολύ απλά φαίνεται, ότι κάποιοι πονηροί (που όλοι όσοι είμαστε στην πιάτσα, ξέρουμε ποιοι είναι) άφησαν ένα παραθυράκι στον σχετικό νόμο και αντί όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη για παράδειγμα η ίδρυση και λειτουργία ενός πάρκου να γίνεται μόνο από φορέα διαχείρισης με Διοικητικό Συμβούλιο από επιχειρηματίες, την τοπική αυτοδιοίκηση της περιοχής, πανεπιστήμια βιολογίας και καταδυτικά κέντρα, στον ελληνικό νόμο δίνεται η δυνατότητα πρακτικά στην οποιοδήποτε ιδιωτική εταιρεία να διαχειρίζεται μόνη της ως ιδιωτικό το πάρκο που θα ιδρύσει! Μία ακόμα αθώα παγκόσμια πρωτοτυπία της ελληνικής νομοθεσίας και το νέο Ελ Ντοράντο είναι προ των πυλών!

Το νέο κυκλοφόρησε στην πιάτσα του εύκολου κέρδους και όλοι οι υποψήφιοι προς πλουτισμό ετοιμάζονται για την μοιρασιά των θαλάσσιων και νησιωτικών εκτάσεων: ιδρύονται κατά συρροή “εταιρείες“. Μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο θα αποκαλύψει στον κάθε δύσπιστο το πανηγύρι για το οποίο όλοι ετοιμάζονται πυρετωδώς: νέες εταιρείες με περίεργα περιβαλλοντικά – θαλασσινά ονόματα και άνευ φανερού αντικειμένου εμφανίζονται συνεχώς τον τελευταίο χρόνο, σε σημείο που ο μη ενημερωμένος πολίτης να απορεί από πότε οι επιχειρηματίες έγιναν τόσο οικολόγοι και τρέχουν να ξοδέψουν τα λεφτά τους ιδρύοντας θαλάσσιου οικολογικού ενδιαφέροντος εταιρείες!

Ο κάθε ισχυρός επιχειρηματίας, που έτσι κι αλλιώς διαθέτει και άφθονη πολιτική δύναμη, θα μπορεί να “γράφει” στο όνομα μιας εταιρείας του μια ολόκληρη περιοχή ως δήθεν θαλάσσιο πάρκο, να την δεσμεύει απόλυτα, βάζοντας παντού ιδιωτικούς φύλακες – σκοπούς οπλισμένους κατά βούληση και τελικά με μερικά εύκολα νομικά τερτίπια να φυλάει την περιοχή ως ονειρεμένο και απόλυτα ήσυχο θέρετρο αποκλειστικά για τον εαυτό του, την οικογένεια και τους φίλους του.

Σήμερα μπορεί να πανηγυρίζουμε ακόμα για την απελευθέρωση των ακτών για καταδύσεις, αλλά δεν πρόσεξε κανείς τον δούρειο ίππο στον ίδιο νόμο. Έτσι σε λίγα χρόνια θα έχουμε το τραγικό φαινόμενο των μη ελεύθερων πάλι ακτών, γιατί οι μισές θα είναι πάρκα του κάθε ευνοούμενου ατόμου, δήμων ή κυβερνήσεων και το νταβατζηλίκι – εισιτήριο κατάδυσης θα έχει 10, 20 ευρώ ή όσο θα θέλουν, ενώ οι άλλες μισές ακτές και βραχονησίδες (αν τολμήσουμε δηλαδή να πάμε με δικό μας σκάφος) θα έχουν σεκιουριτάδες με όπλα οι οποίοι πολύ ευγενικά και φιλικά θα μας πληροφορούν ότι καταπατάμε ιδιωτικό “πάρκο” (το θέρετρο του επιχειρηματία που λέγαμε) και πρέπει να φύγουμε αμέσως…

Νέκ.

ΥΓ. Δεν πολυκατάλαβα ούτε εγώ αλλά και αρκετοί απ΄αυτούς που έχω ανταλλάξει απόψεις γιατί μπήκε άλλη μια “τροχοπέδη” στην δημιουργία καταδυτικών πάρκων που έχει να κάνει με την απαγόρευση δημιουργίας πάρκων σε απόσταση μικρότερη των 3 μιλίων από αρχαιολογικό χώρο. Προφανώς και θα ήταν εξαιρετική περίπτωση ο συνδυασμός, ειδικά στην περιοχή μας,  αλλά.. πού ξέρεις.. ο δούρειος ίππος μπορεί να έχει και ζευγάρι!!

Και το περισσότερο παράξενο είναι ότι η εν λόγω “ρύθμιση” μπήκε μετά την επίσκεψη ανθρώπων που ασχολούνται με την ανάπτυξη των πάρκων και δημιουργούν το νομοθετικό πλαίσιο στην περιοχή μας. Οι οποίοι στο διάλειμμα μιας δημόσιας ενημέρωσης, έλεγαν off the record, ότι μπορούν να βοηθήσουν στην μελέτη με δική τους εταιρεία.

Αυτό βέβαια που ίσως δεν γνωρίζουν, είναι ότι δεν υπάρχει ΦΕΚ, αλλά και η Υπηρεσία Εναλίων Αρχαιοτήτων δηλώνει ότι στο νομό Ηλείας η μοναδική αρχαιολογική περιοχή που υπάρχει είναι το αρχαίο λιμάνι της Γλαρέντζας στην Κυλλήνη. Αυτό είναι καλό να το έχουν υπόψιν τους και στο Λιμεναρχείο και να απαντούν ανάλογα στους καλοθελητές που όταν μας βλέπουν να κατεβαίνουμε στην παραλία Ματζάκουρα με τις φιάλες, ειδοποιούν για δύτες στην Αρχαία Φειά..

*Ο Νεκτάριος Λιάβας είναι εκπαιδευτής καταδύσεων με πιστοποίηση Open Water Master Scuba Trainer της PADI.

Οι υπηρεσίες που προσφέρει είναι: Ωκεανογραφικές μελέτες

Μελέτες εκτίμησης υδάτινων πόρων

Υδρογραφικές χαρτογραφήσεις

Υποβρύχιες φωτογραφήσεις

Εκπαίδευση αυτοδυτών