Γράφει η Μιμίκα Βλάσση – Φιλόλογος

Η εκπαίδευση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου και μάλιστα η αληθινή παιδεία αγγίζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και, πάνω απ’ όλα, την καλλιέργεια του πνεύματος και της ψυχής. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πολιτισμός και η τέχνη κατέχουν κομβική θέση. Μέσα από τη μουσική, τη ζωγραφική, το θέατρο, τον χορό και τη λογοτεχνία, οι νέοι άνθρωποι μαθαίνουν να εκφράζονται, να συνεργάζονται, να αναπτύσσουν τη φαντασία τους και να αντιλαμβάνονται τον κόσμο με πιο ανοιχτό και δημιουργικό βλέμμα. Για το λόγο αυτό εύστοχα χαρακτηρίζεται η τέχνη ως  μια βαθιά και εγγενής ανάγκη, ως μια δύναμη γενεσιουργός προσωπικοτήτων με ελεύθερο και ισχυρό φρόνημα που μπορούν να ανταποκριθούν σε κάθε πρόκληση της ζωής. 

Όλες οι παραπάνω παραδοχές αναδεικνύουν με απόλυτη βεβαιότητα την αναμφισβήτητη αξία της τέχνης και γενικότερα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης των νέων στο σχολικό περιβάλλον. Τα καλλιτεχνικά μαθήματα αλλά και οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις παντός είδους μέσα στο σχολείο δύνανται να μεταμορφώσουν το σχολείο σε ένα χώρο δημιουργικής έκφρασης που ενισχύει τον δεσμό των παιδιών με την τέχνη και κατ’ επέκταση με τον πολιτισμό. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτισμική στάθμη εξελίσσεται ανάλογα με την ποιότητα ζωής καθώς εκλεπτύνεται η προσωπικότητα των νέων με υψηλής ποιότητας καλλιτεχνικές ενασχολήσεις. 

Όλοι οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν βιωματικά ότι οι μαθητές που συμμετέχουν σε θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις ζωγραφικής, μουσικές συναυλίες ή χορευτικά δρώμενα αναπτύσσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, καλλιεργούν την αυτοπεποίθηση, τη συνεργασία και την κριτική τους σκέψη. Άλλωστε, η επαφή με την τέχνη και η δυνατότητα για αυτοέκφραση μέσω αυτής συνιστά ένα μέσο επικοινωνίας με το κοινωνικό σύνολο και ένα μέσο αλληλεπίδρασης και αλληλοαποδοχής με συνέπεια την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και της ισορροπημένης σχολικής ζωής. 

Ωστόσο, ως εκπαιδευτικός παρατηρώ ότι στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας η καλλιτεχνική ενασχόληση μέσα στο χώρο του σχολείου παραμένει συχνά υποβαθμισμένη από το επίσημο κράτος, δεδομένου ότι τα καλλιτεχνικά μαθήματα θεωρούνται δευτερεύοντα και η διδασκαλία τους στο σχολικό περιβάλλον είναι περιορισμένη. Ας μη ξεχνάμε ότι σε κάποια από τα Γυμνάσια της πρωτεύουσας του Νομού μας δεν προσλαμβάνονται κάθε χρόνο καθηγητές εικαστικών ενώ τα παιδιά διδάσκονται ελάχιστες ώρες μουσικής ή εικαστικών, χωρίς να επαρκούν για να αναπτύξουν οι μαθητές ουσιαστική σχέση με τις τέχνες. Επιπλέον, πολλά σχολεία στερούνται βασικών υποδομών: δεν υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες για θέατρο ή μουσική, δεν υπάρχουν εργαστήρια με υλικά για εικαστικά, ούτε βιβλιοθήκες που να φιλοξενούν πλούσιο καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό υλικό. Συχνά, οι εκπαιδευτικοί τεχνών καλούνται να καλύψουν πολλές σχολικές μονάδες, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να αφιερώσουν τον απαραίτητο χρόνο σε κάθε μαθητή…

Παρά τις δυσκολίες, οι εκπαιδευτικοί μας δεν χάνουν τη δυναμική τους αλλά με προσωπικό αγώνα και ζέση ανταποκρίνονται στις ανάγκες των μαθητών για καλλιτεχνική έκφραση. Για το λόγο αυτό δημιουργούν καλλιτεχνικές ομάδες, οργανώνουν θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, ημερίδες λογοτεχνίας, κινηματογραφικές εκδηλώσεις, φωτογραφικές εκθέσεις και πολλά καλλιτεχνικά δρώμενα επειδή αφουγκράζονται τον πόθο των μαθητών για επαφή με την τέχνη. 

Ως εκπαιδευτικός και ως άνθρωπος με αισιόδοξη και θετική οπτική στη ζωή μου θεωρώ ότι υπάρχουν τρόποι να αλλάξει αυτή η πραγματικότητα με ρεαλιστικά και εφικτά βήματα. Πρώτα απ’ όλα, χρειάζεται να ενισχυθεί η θέση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο ωρολόγιο πρόγραμμα, ώστε να αποκτήσουν την ίδια βαρύτητα με τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα. Αυτό, βέβαια, είναι δύσκολο μέσα στην τεχνοκρατική εποχή μας.  Ωστόσο, έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια περιοχή με έντονη καλλιτεχνική δημιουργία. Στο πλαίσιο αυτό οι τοπικοί πολιτιστικοί φορείς, οι καλλιτέχνες και οι σύλλογοι μπορούν να συνεργαστούν με τα σχολεία, προσφέροντας εργαστήρια, παρουσιάσεις και βιωματικές δράσεις. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν ζωντανά ανθρώπους που δημιουργούν και να αντλήσουν έμπνευση από το έργο τους.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες υποδομές της κοινότητας. Οι δημοτικές αίθουσες, τα πολιτιστικά κέντρα και τα μικρά τοπικά θέατρα μπορούν να μετατραπούν σε χώρους μάθησης και δημιουργίας για τους μαθητές. Μια σχολική θεατρική παράσταση ή μια έκθεση ζωγραφικής δεν χρειάζεται απαραίτητα έναν υπερσύγχρονο χώρο, αλλά χρειάζεται στήριξη, οργάνωση και πίστη στην αξία της προσπάθειας των παιδιών. Εξίσου χρήσιμη είναι η δημιουργία σχολικών φεστιβάλ που θα δίνουν βήμα στους μαθητές να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο κοινό. Τέτοιες πρωτοβουλίες ενισχύουν τη συλλογικότητα, καλλιεργούν την αυτοπεποίθηση των νέων και δίνουν πνοή στην πολιτιστική ζωή της τοπικής κοινωνίας.

Μια ακόμη πρακτική και ιδιαίτερα σημαντική πρόταση είναι η ενίσχυση των σχολικών βιβλιοθηκών με βιβλία τέχνης και λογοτεχνίας, καθώς και η δημιουργία μικρών δανειστικών γωνιών μέσα στις τάξεις. Όσο και αν φαίνεται ουτοπικό σε μερικούς, τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν με το βιβλίο και με την τέχνη εάν υπάρχει η κατάλληλη προσέγγιση. Η κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση που προκαλείται με τη συμμετοχή σε μια καλλιτεχνική εμπειρία αποτελεί ασφαλή οδηγό επιτυχίας για την παιδαγωγική διαδικασία. Εδώ, για τους απαισιόδοξους αλλά ευαισθητοποιημένους αναγνώστες πρέπει να αναφέρω μία φράση που άκουσα για πρώτη φορά από έναν εκλεκτό και σπουδαίο συνάδελφο του 4ου Γυμνασίου Πύργου: «Έστω και αν ένας μαθητής ωφεληθεί, αυτό θα είναι κέρδος». Πράγματι, δεν θα είναι κέρδος για τον ίδιο μόνο αλλά για όλη τη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα.

Είναι σαφές ότι οι αλλαγές αυτές που αναφέρθηκαν δεν απαιτούν τεράστιες δαπάνες, αλλά κυρίως συνεργασία, καλή οργάνωση και πραγματική βούληση να δοθεί στα παιδιά η εκπαίδευση που τους αξίζει. Ο πολιτισμός και η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι  το θεμέλιο μιας κοινωνίας δημιουργικής, ανοιχτής και ζωντανής. Αν θέλουμε το μέλλον της περιοχής μας να είναι φωτεινό, πρέπει να στηρίξουμε τους νέους ώστε να έχουν όλα τα εφόδια να δημιουργήσουν, να εμπνευστούν και να εμπνεύσουν. Η επένδυση στην καλλιτεχνική παιδεία είναι επένδυση στη συλλογική μας ψυχή.