Σε πρόσφατη έρευνα του Eteron, οι ερωτώμενοι απαντούν κατά 44,4% ότι ανήκουν στη μεσαία τάξη, κατά 36,6% στη μεσαία προς κατώτερη, και μόνο 10,4% στην κατώτερη, ενώ μόλις το 7% δηλώνει ότι ανήκει στην ανώτερη και μεσαία προς ανώτερη τάξη. Τι να εννοούν άραγε; Το 46,9% δηλώνει ότι το εισόδημά του φτάνει μόνο για τα αναγκαία, το 29,4% ότι φτάνει μόνο για τα απαραίτητα και ότι υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες, ένα 12% δηλώνει ότι δεν φτάνει για τα απαραίτητα, καθώς υπάρχουν πολύ μεγάλες δυσκολίες, ενώ μόνο ένα 10,8% δηλώνει ότι με το εισόδημά του ζει καλά και αποταμιεύει κιόλας. Διαμορφώνεται, λοιπόν, μια εικόνα διευρυμένης μεσαίας τάξης που τα φέρνει βόλτα αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες.
Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα αποτελεί κεντρικό θέμα δημόσιας συζήτησης, ιδιαίτερα ενόψει των ανακοινώσεων του πρωθυπουργού από το βήμα της ΔΕΘ όπου αναμένεται να παρουσιάσει μέτρα ενίσχυσής της.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς η μεσαία τάξη στην Ελλάδα «είναι μικρότερη σε μέγεθος, φτωχότερη σε εισοδήματα και υπερφορολογημένη σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της ΕΕ-27».
Σύμφωνα με τον ΕΒΕΠ, αναλύοντας τον οικονομικό ορισμό, η μεσαία τάξη συνδέεται, κυρίως, με το εισόδημα σε σχέση με τον μέσο ατομικό μισθό, ή το συνολικό οικογενειακό εισόδημα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και την Eurostat, η μεσαία τάξη δεν έχει το ίδιο μέγεθος και δύναμη σε όλες τις χώρες και γι’ αυτό σε ευρεία κλίμακα θεωρούνται τα νοικοκυριά που έχουν ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα μεταξύ 75% και 200% του μέσου εισοδήματος της χώρας.
Στην Ελλάδα το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα το 2024 κυμαινόταν μεταξύ 11.000-12.000 ευρώ ετησίως ανά άτομο και το κατώφλι της μεσαίας τάξης ήταν περίπου τα 10.000 ευρώ, ενώ το ανώτερο όριο ήταν μεταξύ 22.000–24.000 ευρώ ανά άτομο ετησίως.
Αυτή η εισοδηματική κλίμακα για μια τετραμελή οικογένεια αντιστοιχεί σε καθαρό ετήσιο εισόδημα από 24.000 έως 60.000 ευρώ, με την προϋπόθεση ότι, οι ενήλικες που εργάζονται αμείβονται με 2.000–5.000 ευρώ τον μήνα.
Βιοτικό επίπεδο, επάγγελμα, μόρφωση
Η μεσαία τάξη δεν είναι ασφαλώς μόνο θέμα εισοδήματος, αλλά και βιοτικού επιπέδου, επαγγέλματος και μόρφωσης. Παραδοσιακά στη χώρα μας η μεσαία τάξη περιλαμβάνει τους ελεύθερους επαγγελματίες, μικρομεσαίους επιχειρηματίες, αυτοαπασχολούμενους, δημόσιους υπαλλήλους, στελέχη του ιδιωτικού τομέα και επιστήμονες, όπως γιατρούς, δικηγόρους και μηχανικούς.
Επίσης, στη μεσαία τάξη συγκαταλέγονται τα νοικοκυριά που διαθέτουν ιδιόκτητη κατοικία, αυτοκίνητο και μπορούν να καλύψουν βασικές και καταναλωτικές τους ανάγκες.
«Ραχοκοκαλιά» της κοινωνίας και της οικονομίας
Στη πολιτική προσέγγιση του όρου, η μεσαία τάξη θεωρείται η «ραχοκοκαλιά» της κοινωνίας και της οικονομίας, γιατί στηρίζει την κατανάλωση, τη φορολογία και την κοινωνική σταθερότητα. Μετά από την περιπέτεια των μνημονίων, το 2025, οι συζητήσεις για «ενίσχυση της μεσαίας τάξης» αφορούν στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, τη σταθερή απασχόληση και την καλύτερη πρόσβαση σε εκπαίδευση και υγεία.
Συγκριτικά με την Ελλάδα, στις χώρες της Ευρωζώνης ο μέσος όρος της μεσαίας τάξης το 2025 βρίσκεται στο 60% και στις 27 χώρες της ΕΕ στο 58%. Σημειωτέον, πως στη Βόρεια Ευρώπη στη μεσαία τάξη είναι οι υψηλά αμειβόμενοι μισθωτοί και στελέχη εταιρειών με σταθερή μεσαία εισοδηματική βάση.
Η σύνδεση της μεσαίας τάξης με τη μικρή και μικρομεσαία επιχειρηματικότητα (ΜμΕ) στην Ελλάδα είναι καθοριστική και αμφίδρομη, αφού η μία τροφοδοτεί και στηρίζει την άλλη. Σαφώς υπάρχει οικονομική σύνδεση, αφού είναι αυτή που αποτελεί το βασικό καταναλωτικό κοινό για προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρουν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι ΜμΕ που είναι το 99,5% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα απασχολούν σε πολύ μεγάλο ποσοστό άτομα της μεσαίας τάξης, όπως υπαλλήλους, τεχνικούς και στελέχη. Αντίστοιχα, πολλά μέλη της μεσαίας τάξης είναι ιδιοκτήτες, ή αυτοαπασχολούμενοι σε μικρές επιχειρήσεις. Επίσης, η κοινωνική ταυτότητα της μεσαίας τάξης είναι ιστορικά συνδεδεμένη με τον μικροϊδιοκτήτη και αυτοαπασχολούμενο. Η μεσαία τάξη στηρίζει την κοινωνική κινητικότητα, με πολλούς νέους να ξεκινούν ως υπάλληλοι και στη συνέχεια να γίνονται επιχειρηματίες, καθώς οι μικρές επιχειρήσεις προσφέρουν τις πρώτες ευκαιρίες απασχόλησης.
Οι περίπου 860.000 ΜμΕ στην Ελλάδα απασχολούν πάνω από 2,5 εκατ. εργαζόμενους, ενώ το 83% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα δουλεύει σε ΜμΕ και όλοι μαζί ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι στις ΜμΕ συνιστούν τον πυρήνα της μεσαίας τάξης. Το συμπέρασμα είναι πως, η μεσαία τάξη και η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα είναι συγκοινωνούντα δοχεία.
«Οι Έλληνες μικρομεσαίοι είναι υπερφορολογημένοι»
Ο πρόεδρος του ΕΒΕΠ, Βασίλης Κορκίδης, σχολιάζοντας, θεωρεί πως δύσκολα ξεχωρίζει κανείς σήμερα τη χαμηλή από τη μεσαία τάξη. Επίσης, πιστεύει ότι, σύμφωνα με τη φορολογική και καταναλωτική πίεση οι Έλληνες μικρομεσαίοι είναι υπερφορολογημένοι, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο ποσοστό του εισοδήματος τους να κατευθύνεται σε άμεσους και έμμεσους φόρους, καθώς και σε εισφορές, περιορίζοντας την κατανάλωση.
Σε μια συγκυρία που η ακρίβεια κατατρώει το εισόδημα των πολιτών, με βάση τις μετρήσεις της Eurostat, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης έχει καταρτίσει ένα οικονομικό πακέτο εξαγγελιών στη ΔΕΘ που αποτελεί ένα μικρό μόνο μέρος του θηριώδους υπερπλεονάσματος του 2024, το οποίο άγγιξε τα 11,4 δισ. ευρώ.
