Ο δημιουργός του “Lemon”, μιλά στην “Πρωινή” για το ταξίδι των 182 παραστάσεων και τη σημασία να κατεβαίνεις από το πλοίο που γεννήθηκες
Συνέντευξη στην Ηρώ Ρήγα
Ο Μελαχρινός Βελέντζας ταξιδεύει με το “Lemon” εδώ και οκτώ χρόνια, κουβαλώντας μια ιστορία που δεν σταματά να συγκινεί. Μια παράσταση που ενώνει τη σκηνή με την κοινότητα, τη μουσική με τη σιωπή, τη μοναξιά με την ελευθερία. Λίγο πριν το “Lemon” – η παράσταση-εμπειρία που ενθουσιάζει τους θεατές σε κάθε γωνιά της Ελλάδας αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, «δέσει» για πρώτη φορά στον Πύργο το Σάββατο 15 Νοεμβρίου, στο θέατρο Απόλλων, ο δημιουργός του μιλά στην “Πρωινή” για τη δύναμη της δυσκολίας, το νόημα της συνάντησης και την ανάγκη να βρίσκεις το δικό σου φως — ακόμη κι αν γεννήθηκες μέσα στη θάλασσα.
Τι είναι αυτό που κάνει το “Lemon” να ξεχωρίζει και να συγκινεί το κοινό εδώ και οκτώ χρόνια;
Το “Lemon” δεν είναι μία κλασσική παράσταση υπό την έννοια ότι παράλληλα με την ιστορία που αφηγούμαστε επί σκηνής, υπάρχει και μία ιστορία που εκτυλίσσεται εκτός σκηνής: η σύνδεσή μας με τις τοπικές κοινότητες. Επίσης, το μεράκι και η αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε όλα αυτά τα 8 χρόνια είναι κάτι που αναγνωρίζει ο κόσμος. Ζούμε σε μία εποχή ταχύτητας και βιασύνης. Είναι σημαντικό να δίνεις χρόνο στα πράγματα.
Πώς προέκυψε η ιδέα να φέρετε στη σκηνή την ιστορία του πιανίστα 1900;
Όταν πρωτοδιάβασα το έργο με ενέπνευσε το πώς μέσα από την έλλειψη -ο 1900 εγκαταλείφθηκε από τους γονείς του- καταφέρνει κανείς να βρει το δρόμο του. Πιστεύω στην αξία της δυσκολίας: η δυσκολία είναι ο μόνος εύκολος δρόμος. Μέχρι να μη δυσκολευόμαστε πια.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο να μεταφερθεί αυτό το έργο από τη λογοτεχνία στο θέατρο;
Είναι σημαντικό το νόημα του έργου να παραμείνει ανοικτό και κάθε θεατής να δίνει τη δική του ερμηνεία. Το “Lemon”, μέσα από την εύστοχη διασκευή της Γεωργίας Τσαγκαράκη, είναι μία ιστορία που γεννάει ερωτήματα.
Πώς έχει εξελιχθεί η παράσταση μέσα στα χρόνια; Υπάρχουν στοιχεία που αλλάξατε ή βελτιώσατε μέσα από την εμπειρία;
Σε κάθε μακρόχρονη σχέση, αν αυτό με το οποίο σχετίζεσαι το αγαπάς και σε αφορά βαθιά, δεν μπορεί παρά να αποτελεί πηγή έμπνευσης και εξέλιξης. Στον Πύργο θα είναι η 182η παράστασή μας. Για εμάς, είναι πραγματικά σα να έχουμε πρεμιέρα. Στο “Lemon”, κάθε παράσταση είναι διαφορετική και προσαρμόζεται στον κάθε φορά διαφορετικό τόπο όπου παρουσιάζεται.
Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά η φράση «Εσύ φοβάσαι να κατέβεις από το πλοίο που γεννήθηκες;»
Θέλει θάρρος να κατέβεις από το πλοίο που γεννήθηκες. Και κάθε φορά που παίζω αυτό το έργο με συγκινεί η εσωτερική πάλη του 1900 ανάμεσα σε αυτό που έμαθε να κάνει και εκείνο που θα μπορούσε να ζήσει. Σε κάθε περίπτωση είμαστε οι επιλογές μας. Ποιος μπορεί να μας κρίνει γι’ αυτές;
Είστε ταυτόχρονα καλλιτεχνικός διευθυντής, ερμηνευτής και πιανίστας. Πώς συνδυάζονται αυτοί οι ρόλοι πάνω στο ίδιο έργο;
Είχα την τύχη να έχω έναν πατέρα που μου έδινε διαρκώς ερεθίσματα και με έμαθε να έχω συνθετική σκέψη από μικρός. Για εμένα οι παραπάνω ιδιότητες δεν είναι παρά κομμάτια μίας ενιαίας και συνεκτικής ταυτότητας. Θα έλεγα πως είμαι δημιουργός. Ό,τι λοιπόν μπορεί να εξυπηρετήσει την ανάγκη μου να δημιουργήσω και την επιθυμία μου να μοιραστώ, το χρησιμοποιώ. Η μία ιδιότητα δεν αποκλείει την άλλη. Αντίθετα, λειτουργούν συμπληρωματικά και εξελικτικά. Εξάλλου, το όνομά μου είναι Μελαχρινός. Δεν είμαι όμως μελαχρινός. Από μικρή ηλικία λοιπόν, λόγω του ονόματός μου έμαθα να μην πιστεύω σε τίτλους και ταμπέλες. Το τι τελικά είμαστε μπορεί να έχει έναν και μόνο τίτλο: αυτόν που δε χωράει σε λέξεις και αποτυπώνει τη δική μας αίσθηση γι’ αυτό που κάνουμε.
Το πιάνο είναι σχεδόν ένας ακόμη «χαρακτήρας» στο έργο. Πώς προσεγγίζετε αυτή τη σχέση επί σκηνής;
Το πιάνο του “Lemon” είναι μία ευφάνταστη κατασκευή που λειτουργεί ως τρίτος ηθοποιός στην παράσταση. Γίνεται καράβι, όπου πάνω του και μέσα του κατοικεί η ύπαρξη του 1900.
Το “Lemon” έχει ταξιδέψει σε δεκάδες μέρη της Ελλάδας — τι σημαίνει για εσάς αυτή η έννοια της «πολιτιστικής αποκέντρωσης»;
Το να παίζω για ανθρώπους που δεν έχουν συχνά τη δυνατότητα να δουν μία θεατρική παράσταση και γενικότερα να έχουν μία πολιτιστική εμπειρία είναι για μένα πολύ σημαντικό. Έχει αξία να παλέψουμε για τη δημιουργία μίας δυνατότητας που με τη σειρά της μπορεί να γεννήσει νέες δυνατότητες.
Έχετε παίξει σε μέρη εκτός παραδοσιακών θεάτρων. Ποιο είναι το πιο ιδιαίτερο μέρος όπου έχετε παρουσιάσει το “Lemon”; Πώς αντιδρά το κοινό όταν η τέχνη “πηγαίνει προς αυτό”;
Βρισκόμαστε στο Γαλατά Τροιζηνίας το 2019. Παρουσιάζουμε το “Lemon” μέσα στο συσκευαστήριο ενός κτήματος λεμονιών. Εκεί, ανάμεσα στα μηχανήματα, θα παρουσιαζόταν για πρώτη φορά μία θεατρική παράσταση. Το έργο παρακολούθησαν άνθρωποι που είδαν για πρώτη φορά θέατρο. Είναι απελευθερωτικό όταν οι άνθρωποι συναντιούνται χωρίς προσδοκίες, χωρίς να έχουν κάτι να περιμένουν ή να επιβεβαιώσουν. Γιατί τότε είναι που τα πράγματα μπορούν να συμβούν. Είναι επίσης ανεκτίμητη η αίσθηση της κοινότητας που μαζεύεται για να ακούσει μία ιστορία. Τότε είναι που η τέχνη δεν είναι πια ξεκομμένη από τον κοινωνικό ιστό, μα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και μέσο σύνδεσης.
Πώς σας έχει αλλάξει αυτό το οκταετές ταξίδι;
Τα ταξίδια μου με το “Lemon” και οι συναντήσεις μου με ντόπιους σε κάθε γωνιά της Ελλάδας μου έχουν προσφέρει ιστορίες για να μοιράζομαι. Ιστορίες πραγματικές. Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από την τεχνητή κατασκευή της πραγματικότητας και τη σκηνοθεσία της, τα πραγματικά βιώματα είναι μία μορφή αντίστασης.
Πιστεύετε ότι το “Lemon” είναι τελικά μια ιστορία για τη μοναξιά ή για την ελευθερία;
Είναι μία ιστορία για τη λεπτή γραμμή ισορροπίας ανάμεσα στη μοναξιά και την ελευθερία. Έχει μία υπέροχη φράση ο Baricco στο έργο: «Μετά από 32 ολόκληρα χρόνια στη θάλασσα θα κατέβαινα στη στεριά. Για να δω τη θάλασσα.» Το δίπολο στεριάς-θάλασσας αντανακλά το δίπολο μοναξιάς-ελευθερίας σε ένα υπαρξιακό ταξίδι, όπου κυριαρχεί η αμφισημία και ο κόσμος δεν είναι μονοσήμαντος υπενθυμίζοντάς μας το «εύθραυστον» της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αν ο 1900 μπορούσε να μιλήσει σήμερα, τι θα έλεγε για τον κόσμο του 2025;
«Απενεργοποιήστε τα κινητά σας τηλέφωνα! Ενεργοποιήστε τις αισθήσεις σας!»
Ποιο είναι το επόμενο «ταξίδι» μετά το “Lemon”; Υπάρχει κάτι νέο που ετοιμάζετε;
Με άξονα πάντοτε τις αποκεντρωμένες παραστάσεις και την επαφή με τη φύση ξεκινάει ένα άλλο ταξίδι, «Το Όνειρο» : ένα σκηνικό συμβάν (όπως το ονομάζω) γεμάτο μουσική, αφηγήσεις και θεατρικότητα, που θα παρουσιάζεται σχεδόν αποκλειστικά σε φυσικά τοπία. Εκεί, στο όριο θεάτρου και πραγματικότητας, δε θα υπάρχει καμία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη σκηνή και τους θεατές. Με αφορμή ιστορίες που έχω ζήσει και έχω γράψει και τη συνοδεία του αγαπημένου μου πιάνου, όσοι βρεθούν σε αυτά τα σημεία του χάρτη θα έχουν τη δυνατότητα να μοιραστούν στο «εδώ και τώρα» με κάθε εκφραστικό τους μέσο είτε ένα όνειρο που είδαν πρόσφατα είτε τι ονειρεύονταν να γίνουν όταν ήταν παιδιά. Για να μη μας χωρίζει τίποτα πια.
Αν το “Lemon” ήταν ένα τραγούδι, ποιο θα ήταν;
Ένα τραγούδι δίχως λόγια που θα καρτερούσε τους στίχους του κάθε διαφορετικού ακροατή.
Μπορεί μια παράσταση να αλλάξει τη ζωή κάποιου;
Μπορεί σίγουρα να τον εμπνεύσει. Να τον μετακινήσει. Να τον κάνει να προβληματιστεί. Η αλλαγή ξεκινά όταν κανείς θέτει ερωτήματα. Αν μία παράσταση λοιπόν καταφέρνει να γεννήσει ερωτήματα, είναι μία καλή αρχή.
