«Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου» από τον Ευάγγελο Βενιζέλο
Τα Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου του Ευάγγελου Βενιζέλου, που πρωτοκυκλοφόρησαν το 1991 και σε δεύτερη έκδοση το 2008, κυκλοφορούν τώρα σε νέα έκδοση, με νέα επεξεργασία όλων των κεφαλαίων, από τις εκδόσει Σάκκουλα. Έχουν ενσωματωθεί οι αλλαγές που επέφερε η αναθεώρηση του 2019 στην οποία ο συγγραφέας συμμετείχε ενεργά. Έχουν ληφθεί επίσης υπόψη οι αλλαγές που επήλθαν στην ύλη του Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και οι εξελίξεις στη διεθνή επιστημονική συζήτηση.
Διατηρείται η συστηματική διάρθρωση των Μαθημάτων, με παράτιτλους, αναλυτικό πίνακα περιεχομένων και θεματικό ευρετήριο που επιτρέπουν στον χρήστη του βιβλίου να εντοπίσει το ζήτημα που τον απασχολεί. Κάθε κεφάλαιο συνοδεύεται από αναλυτικό και επικαιροποιημένο βιβλιογραφικό οδηγό. Πυκνές είναι οι αναφορές στη σχετική εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομολογία. Το βιβλίο καλύπτει την ύλη της γενικής θεωρίας με έμφαση στα ζητήματα της δικαιοπαραγωγικής διαδικασίας, της ιεραρχίας των κανόνων δικαίου στο πλαίσιο του «πολυεπίπεδου συνταγματισμού», των σχέσεων του εθνικού Συντάγματος με το Δίκαιο της ΕΕ και το Διεθνές Δίκαιο (ιδίως την ΕΣΔΑ), του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων και της ερμηνείας του Συντάγματος. Το βιβλίο καλύπτει επίσης πλήρως την ύλη των γενικών αρχών του Συντάγματος, των οργανωτικών βάσεων του πολιτεύματος, των άμεσων οργάνων του κράτους και της λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος διακυβέρνησης με αναφορά στους πρόσφατους εκτελεστικούς του Συντάγματος νόμους.
Το βιβλίο κινείται σε τρία επίπεδα που είναι εμφανή στη δομή και την τυπογραφική μορφή του. Απευθύνεται, πρώτον, στον φοιτητή που προσεγγίζει για πρώτη φορά το Συνταγματικό Δίκαιο και θέλει να εμπεδώσει τις θεμελιώδεις έννοιες και τη λογική του. Απευθύνεται, δεύτερον, στον επιστήμονα που αναζητά απαντήσεις μεγαλύτερου βάθους και εξειδίκευσης.
Απευθύνεται, τρίτον, στον νομικό της πράξης, δικαστή και δικηγόρο, που αναζητά πρακτικές απαντήσεις στα θεμελιώδη και διαρκώς παρόντα προβλήματα της ιεραρχίας των κανόνων δικαίου, των σχέσεων του Συντάγματος με το Δίκαιο της ΕΕ και την ΕΣΔΑ, τα ζητήματα της δικονομικής οργάνωσης και των ορίων του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας και τα ειδικά προβλήματα της ερμηνείας του Συντάγματος.
Σύντομη κριτική του βιβλίου
Όπως γράφει στην athensvoice.gr o Επίκουρος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ, Γιώργος Καραβοκύρης, όταν όταν κυκλοφόρησαν τα «Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου» το 1991, ο Ευάγγελος Βενιζέλος ήταν ο νεότερος Καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου. Σήμερα είναι ο ακαδημαϊκά αρχαιότερος και η νέα έκδοση του εγχειριδίου του (Σάκκουλας, 2021), με την οποία ανανεώνεται και εμπλουτίζεται η δεύτερη έκδοση του 2008, αποτυπώνει τη μακρά ακαδημαϊκή, ερευνητική και πολιτική του διαδρομή. Με δυο λέξεις, συνοψίζει τον συνταγματικό του βίο. Παρών στις μεγάλες στιγμές της μεταπολίτευσης, με τη διπλή του ταυτότητα, του συνταγματολόγου και του πολιτικού, ο συγγραφέας συνέβαλε καθοριστικά στο συνταγματικό μας κείμενο, ιδίως στη μείζονα αναθεώρησή του το 2001, καθώς και στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων της ερμηνείας και εφαρμογής του. Διόλου τυχαία λοιπόν, στα «Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου», δεν αναδύεται μόνον η θεωρία του για το Σύνταγμα, αλλά το πνεύμα της εποχής μας.
Στα «Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου», ο λόγος του καθηγητή φέρει την αρετή της (βιωμένης) γνώσης και συνάμα της εκλαΐκευσης, της εμβάθυνσης και της σύνθεσης, του δημιουργικού «πετάγματος» του νου και της απλότητας. Διατηρεί δε το πόνημα την ξεχωριστή μεθοδολογική του επιλογή, ως προς τη διάρθρωση της ύλης, και τη φιλικότητα προς τον χρήστη του: η διακριτή ανάλυση της δικαιοπαραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή των περίφημων «πηγών του δικαίου», σε σχέση με τις αρμοδιότητες των οργάνων, συντονίζεται αρμονικά με τη δομή της κανονιστικής τάξης και διευκολύνει την εισαγωγή μας σε αυτήν. Το ίδιο ισχύει και για τη σαφήνεια που αποδίδεται στις θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος, καθώς αυτές μας προετοιμάζουν κατάλληλα για την επόμενη άσκηση, την κατανόηση της θέσης που λαμβάνουν στην Πολιτεία μας τα όργανα του Κράτους. Παράλληλα, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός των σύγχρονων τάσεων και αντιφάσεων του συνταγματισμού, αντιλαμβάνεται τη διεθνοποίησή του και την πολυεπίπεδη λειτουργία και δομή του.
Το Σύνταγμα μεταβάλλεται και μαζί του αναπνέει και το εγχειρίδιο. Ο κ.Βενιζέλος καταγράφει και συστηματοποιεί την εξωστρεφή πια φύση του συνταγματικού κανόνα και την αλληλεπίδραση των εννόμων τάξεων, όπως και το δυναμικό ρόλο της νομολογίας. Υπερασπίζεται την πολλαπλότητα των ερμηνειών στο δρόμο για την ορθή νομική απάντηση, αλλά τονίζει, επίσης, τη σημασία της αιτιολογίας. Το δίκαιο, για τον συγγραφέα, δεν είναι έρμαιο μιας αυθαίρετης βούλησης, ούτε, όμως, το απόσταγμα ενός σοφού και αντικειμενικού Λόγου. Το νόημα του Συντάγματος μοιάζει να βρίσκεται στο διάλογο ανάμεσα στο πραγματικό (με τις δεσμεύσεις του) και τις αξίες που θεμελιώνουν τους κανόνες.
