Μάστιγα το σχολικό bullying!  

Πανελλαδική έρευνα για το bullying – Όσο αυξάνεται η φτώχεια, τόσο αυξάνεται ο σχολικός εκφοβισμός

Γράφει η Ελένη Παπαδοπούλου

• Θεώνη Κουφονικολάκου και Ξένη Δημητρίου για την ενδοσχολική βία

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός (bullying) αποτελούν φαινόμενα που έχουν αυξηθεί ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, με την Ελλάδα να μην αποτελεί βεβαίως εξαίρεση. Τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά –όλοι ξέρουμε και από ένα στον περίγυρό μας- αποδεικνύουν ότι το φαινόμενο έχει γιγαντωθεί στα σχολεία και συχνά βρίσκεται εκτός ελέγχου! . Οι παράγοντες που οδηγούν στον σχολικό εκφοβισμό είναι πολλοί και σύμφωνα με την διαπίστωση του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας ΚΜΟΠ και όπως προκύπτει από τις καταγγελίες των γονέων στην πλατφόρμα του «Live without Bullying», περιστατικά υπάρχουν ακόμα και ανάμεσα σε παιδιά νηπιακής ηλικίας!  Και στην Ηλεία δεν είνα λίγα τα περιστατικά που έχουν γίνει γνωστά τουλάχιστον τα τριά τελευταία χρόνια μετά τον εγκλεισμό και κάποια από αυτά που είδαν το φως της δημοσιότητας, καταγράφονται και από τα κινητά ακόμα και βράδια σε πλατείες και στέκια ανηλίκων.    

Δυστυχώς η συνεχής έκθεση στην τεχνολογία έχει επηρεάσει την ψυχοσύνθεση των παιδιών και των εφήβων, επηρεάζοντας τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά τους. Πολλά παιδιά μεγαλώνουν με ένα κινητό στο χέρι, το οποίο έγινε η ‘νταντά’ τους από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής τους”!

Ο τσαμπουκάς, το ανήθικο λεξιλόγιο ακόμα και η χειροδικία είναι τρία από τα συνήθη χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού στην Ελλάδα, με τους μαθητές να μην μιλάνε κάθε φορά που γίνονται θύματα επειδή φοβούνται.

Τα στοιχεία για τους μαθητές που δέχονται μπούλινγκ σε σχολικό περιβάλλον συνήθως λόγω της εμφάνισής τους και που είχαν παρουσιαστεί σε έρευνα που διεξήγαγε το Κέντρο για τη Βία και τον Εκφοβισμό του Οργανισμού ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’ το διάστημα 2023-2024, συγκλονίζουν:

Συνολικά στη χώρα, 1 στα 3 παιδιά (35,5%) δηλώνει πως έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κατά το τρέχον σχολικό έτος (2023-24). Τα κορίτσια εκφοβίζονται συχνότερα σε σχέση με τα αγόρια ενώ γενικά, είναι πιο πολλά τα περιστατικά στο γυμνάσιο – μεταξύ των ηλικιών 12 με 15, είναι υψηλότερο το ποσοστό των μαθητών που φοιτούν στο γυμνάσιο και δηλώνουν ότι αισθάνονται πως τους εκφοβίζουν οι συμμαθητές τους συγκριτικά με το ποσοστό των παιδιών, που αναφέρουν το ίδιο και φοιτούν στο δημοτικό ή στο λύκειο.

Επίσης, το 1 στα 3 παιδιά, που δηλώνει πως περνά πολλές ώρες ημερησίως μπροστά σε μία οθόνη, βιώνει σχολικό εκφοβισμό, σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό παιδιών, που δηλώνουν πως ξοδεύουν λιγότερο χρόνο μπροστά σε οθόνη.

Τέλος, το 1 στα 4 παιδιά (26,6%) σε εθνικό επίπεδο και σε σύνολο σχολικών βαθμίδων, δηλώνει πως αισθάνεται ότι το σχολείο δεν του μαθαίνει να μην εκφοβίζει τους συμμαθητές του ενώ το 100% των παιδιών θα προτιμούσε να απευθυνθεί για βοήθεια σε τηλεφωνική γραμμή, επιλέγοντας την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 του Οργανισμού ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’. Τα περιστατικά εκφοβισμού σημειώνουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια: από το 32,4% των μαθητών, που δέχθηκαν bullying το σχολικό έτος 2022-23, το ποσοστό ανέβηκε στο 35,5% το 2023-24, όπως αναδεικνύεται από τη μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης του φαινομένου στην Ελλάδα.

Μια σημαντική παρατήρηση που καταγράφεται από την έρευνα, είναι ότι η  αύξηση των περιστατικών είναι ανάλογη με τα επίπεδα φτώχειας και τις κοινωνικές ανισότητες.

Θεώνη Κουφονικολάκου- Ξένη Δημητρίου

Σε κάθε περίπτωση  τα μέτρα που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας ως ανάχωμα στην αύξηση του σχολικού εκφοβισμού, όπως οι αυστηρότερες ποινές με επαναφορά της πενθήμερης αποβολής και η ευκολότερη οριστική αποβολή από το σχολείο, δεν θα μπορέσουν να αποδώσουν αποτελεσματικά αν δεν σταθούμε στην πρόληψη του φαινομένου.  

Θυμίζουμε  βασικά σημεία από τα συμπεράσματα  που είχαν προκύψει από την ημερίδα «Μεγαλώνοντας χαρούμενα παιδιά σε καιρούς κρίσης»  που είχε διοργανώσει παλιότερα η Πρωινή στον Πύργο  με ομιλητές διακεκριμένους επιστήμονες.   

Ειδικότερα, η  συνήγορος του παιδιού κ. Θεώνη Κουφονικολάκου όταν ρωτήθηκε πως μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και αν βοηθούν οι πλατφόρμες καταγγελιών που λειτουργούν είχε επισημάνει: «Θεωρώ ότι θα έπρεπε να έχουμε δώσει πολύ μεγαλύτερη σημασία στο σκέλος της πρόληψης. Συνήθως παρεμβαίνουμε πυροσβεστικά προς τους άμεσα εμπλεκόμενους για να επιλύσουμε το πρόβλημα του εκφοβισμού αφού έχει αναδυθεί. Ωστόσο εκείνοι που νομιμοποιούν τον εκφοβισμό και την ενδοσχολική βία είναι οι παρατηρητές που δεν επισημαίνουν την παραβίαση αμέσως. Δηλαδή, εκπαιδευτικοί και μαθήτριες/μαθητές που κάνουν ότι δεν βλέπουν για πολύ καιρό με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στην κλιμάκωση της έντασης. Στο δρόμο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και τη διαχείριση των κρίσεων πρέπει να υιοθετήσουμε φιλικές στα παιδιά διαδικασίες (σχολική διαμεσολάβηση, κατάρτιση κανονισμού με διαβούλευση κ.ά.) και βιωματικούς τρόπους συστηματικής εκπαίδευσης στα δικαιώματα όλων των μελών της σχολικής κοινότητας, ώστε να έχουμε σχολεία που θα ενθαρρύνουν τη συζήτηση, την ανάπτυξη του σεβασμού και την εκμυστήρευση, και δεν θα κάνουν ότι δεν βλέπουν.»

«Το τελευταίο μεγάλο χαρτί του παιχνιδιού που λέγεται ΑΝΤΙΒΙΑ είναι δάσκαλοι φωτισμένοι»

Αντιστοίχως, η κ. Ξένη Δημητρίου- Εισαγγελέας Αρείου Πάγου επί τιμή, εστίασε την ομιλία της κυρίως στην ενδοσχολική βία και στη συχνότητα και την ένταση που την συναντούμε σήμερα:

“Σημαντικό ρόλο παίζουν τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, οι διάφορες πλευρές του σχολικού περιβάλλοντος, οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος, ο τρόπος προβολής από τα ΜΜΕ, καθώς και τα κοινωνικά προβλήματα, φτώχεια, οικονομική κρίση και πανδημία που ενίσχυσαν τα τελευταία χρόνια της αντικοινωνικές συμπεριφορές.  Τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ενδοσχολική βία, τα παιδιά μας, θύτες, θύματα, παρατηρητές όπου το προφίλ τους είναι σχεδόν το ίδιο. Μειωμένη  αυτοεκτίμηση,  ματαιωμένα παιδιά που τα έχουμε αναθρέψει και ταΐσει με βία. Και σε αυτό έχουμε όλοι ευθύνη γιατί προβάλλουμε αρνητικά πρότυπα”.

Η κ. Δημητρίου αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που έχει λάβει η Πολιτεία για την αντιμετώπιση του φαινομένου, με τον νόμο που φέρει τον τίτλο “Ζούμε Αρμονικά μαζί, σπάμε τη σιωπή, τονίζοντας ωστόσο ότι κατά την γνώμη της από τον νόμο αυτό απουσιάζουν τα παιδιά! “Δεν υπάρχει ρόλος γι αυτά παρά μόνο του θύτη ή τους θύματος. Το  τελευταίο μεγάλο χαρτί αυτού του παιχνιδιού που λέγεται ΑΝΤΙΒΙΑ, είναι φωτεινοί δάσκαλοι που αγαπούν αυτό που κάνουν, που κάνουν το σχολείο ελκυστικό…»