Η δυσμενής εξέλιξη της πανδημίας επιβάλλει την ενεργοποίηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Μέχρι σήμερα στο δημόσιο διάλογο κυριάρχησε η νοσοκομειοκεντρική προσέγγιση, φαινόμενο μάλλον αναμενόμενο δεδομένης της διαχρονικής αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να ολοκληρώσει μεταρρυθμίσεις στο πεδίο της ΠΦΥ παρά τον πληθωρισμό νομοθετικών παρεμβάσεων από το 1983.
Ο σχεδιασμός του Υπουργείου Υγείας υπήρξε ατελής και ελλειμματικός στο συγκεκριμένο πεδίο. Υποεκτιμήθηκε η αξία των συνεργειών Δημόσιας Υγείας και ΠΦΥ και η διαχείριση της πανδημίας αναγορεύτηκε σε νοσοκομειακή υπόθεση. Το συγκεκριμένο υπόδειγμα που ακολουθήθηκε, κοστίζει και εξαντλεί τα όρια του. Με χαρακτηριστική καθυστέρηση το Υπουργείο Υγείας υποχρεώθηκε να ενεργοποιήσει Κέντρα Υγείας χωρίς όμως να διασφαλίσει ούτε την επαρκή στελέχωσή τους ούτε τη στοιχειώδη εργαστηριακή και απεικονιστική υποστήριξή τους. Η αξιοποίηση του δυναμικού των Τοπικών Μονάδων Υγείας παραμένει ζητούμενο και οι Κινητές Μονάδες Υγείας (δεν αφορά τις κινητές ομάδες του ΕΟΔΥ για τη λήψη δειγμάτων) που νομοθετήθηκαν το 2019 δεν έχουν ενεργοποιηθεί. Ο ρόλος της ΠΦΥ δεν περιορίζεται μόνο στην διαχείριση ύποπτων και επιβεβαιωμένων περιστατικών που δεν απαιτούν νοσηλεία ή την παραπομπή των σοβαρών περιστατικών στις νοσηλευτικές μονάδες. Αφορά τη συνέχεια της φροντίδας, ακόμα και κατ’ οίκον αν χρειαστεί, σε χρόνια πάσχοντες που απαιτούν παρακολούθηση και έχουν περιορίσει τις μετακινήσεις τους με σκοπό την αποφυγή του συγχρωτισμού. Παράλληλα δεν έχουν δοθεί πειστικές απαντήσεις γιατί μέχρι σήμερα δεν έχει κοστολογηθεί και τιμολογηθεί η μοριακή ανίχνευση με PCR ώστε να αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ στη βάση πάντοτε ιατρικών ενδείξεων.
Στην ίδια κατεύθυνση εμβάθυνσης του ρόλου της ΠΦΥ απαιτείται η ανάπτυξη δομών ανίχνευσης, αξιολόγησης και διαχείρισης του στρες της πανδημίας στους εργαζόμενους σε μονάδες υγείας και ευάλωτους πληθυσμούς.
Στην Ηλεία το πυκνό δίκτυο Κέντρων Υγείας θα συνιστούσε συγκριτικό πλεονέκτημα στη διαχείριση της πανδημίας στο βαθμό που η ενεργοποίησή του δε θα περιοριζόταν σε μόλις τρεις (KY Γαστούνης, Πύργου, Ζαχάρως) από τις οκτώ δημόσιες δομές ΠΦΥ συμπεριλαμβανομένου και του ΓΝ-ΚΥ Κρεστένων. Η επιστράτευση του ΚΥ Ζαχάρως σκοντάφτει στην αδυναμία του για καθημερινή 24ωρη λειτουργία (11-12 εφημερίες είναι εφικτές σύμφωνα με τον επιστημονικά υπεύθυνο του ΚΥ), την ίδια στιγμή που η αξιέπαινη προσφορά ενός μεταλλικού οικίσκου απομόνωσης από το Δήμο Ζαχάρως απλά επιβεβαιώνει το ατελές του αρχικού σχεδιασμού. Επιπλέον ερωτηματικά προκαλεί ο αποκλεισμός από το σχεδιασμό του ΓΝ-ΚΥ Κρεστένων το οποίο εφημερεύει καθημερινά και διαθέτει στοιχειώδη εργαστηριακή και απεικονιστική υποστήριξη τουλάχιστον σε τεχνολογικό επίπεδο. Η λειτουργία του ΚΥ Πύργου είναι περιορισμένη (μέχρι τις 3 το μεσημέρι) και στερείται απεικονιστικής υποστήριξης. Το δε ΚΥ Γαστούνης δοκιμάζεται από συχνές μετακινήσεις ιατρικού προσωπικού.
Η κινητοποίηση των εφεδρειών της δημόσιας υγείας και της πρωτοβάθμιας φροντίδας με προσανατολισμό στην κοινότητα και η ανάπτυξη συνεργειών θα συμβάλλει στον έλεγχο της διασποράς και την αποφυγή του συνωστισμού στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσηλευτικών μονάδων. Παράλληλα συνιστά ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για τον επαναπροσδιορισμό του συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την «υπέρβαση» του νοσοκομειοκεντρικού υποδείγματος.
«…δεν αρκεί να υπενθυμίζουμε τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης. Χρειάζεται να αρχίσουμε να ορίζουμε τους δρόμους που οδηγούν στη ζωή….» (Έντγκαρ Μορέν, «Éloge de la métamorphose», Le Monde, 10/01/2010)
*Ο Κώστας Διαμαντόπουλος είναι Οδοντίατρος, MSc, πρώην Διοικητής ΓΝ Ηλείας, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Management Υπηρεσιών Υγείας.
