Άνθρωποι όχι τόσο ανθρώπινοι, ούτε τόσο συνηθισμένοι, φιγούρες τραγικές και εξαρτημένες που δεν συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Αυτά είναι κάποια από τα «νομιμοποιημένα στερεότυπα» που καταλήγουν στην κατασκευή της εικόνας του ανάπηρου ως «μη κανονικού». Και για τους μη κανονικούς η προσβασιμότητα στην κοινωνία δεν είναι δεδομένη καθώς συνηθίζουμε να τους ωθούμε στο περιθώριο.
Η αναπηρία, ως κοινωνικά κατασκευασμένη έννοια, συνδέεται με επιστημονικές, ιδεολογικές και πολιτικές αντιλήψεις. Πρόκειται για ένα αμιγώς πολιτικό ζήτημα, καθώς ο τρόπος που προσλαμβάνει μια κοινωνία την έλλειψη αρτιμέλειας ή την απουσία πλήρους λειτουργικότητας, καθορίζει τις προτεραιότητες στις πολιτικές ατζέντες και τις πρόνοιες που θα θεσμοθετηθούν.
Για ποιο λόγο ένα αναπηρικό αμαξίδιο δεν μπορεί να κινηθεί με ασφάλεια στους δρόμους του 2019; Γιατί μας ξενίζει η εικόνα ενός ανθρώπου καθηλωμένου σε αναπηρικό αμαξίδιο να διασκεδάζει ανάμεσά μας σε έναν χώρο εστίασης;
Είναι, πλέον, ευρέως αποδεκτό πως το πρόβλημα δεν είναι η αναπηρία καθαυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αναπαράγονται τα στερεότυπα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις – αναπαραγωγή που επηρεάζει σε βάθος χρόνου τις πολιτικές που χαράζονται τόσο όσο αφορά την αποκατάσταση των ανάπηρων ατόμων όσο και την ενσωμάτωσή τους και την προσβασιμότητά τους στο δομημένο περιβάλλον.
Στη συνομιλία μας με γιατρούς από τμήματα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης διαπιστώσαμε πως οι κλίνες στην Ελλάδα είναι ελάχιστες και πως δεν υπάρχουν δημόσια κέντρα αποκατάστασης στην επαρχία.
«Η προοπτική μιας κανονικότητας βοηθά τα άτομα με αναπηρίες στην αποδοχή. Εδώ και 20 χρόνια αγωνιζόμαστε να ανοίξουν κέντρα αποκατάστασης στην επαρχία. Η στελέχωση ήταν ένα πάγιο αίτημα της Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής, αλλά δεν προχώρησε με καμία κυβέρνηση», σημειώνει.
Γιατί η ελληνική πολιτεία έχει «παραχωρήσει» τη φυσική αποκατάσταση κατά κύριο λόγο στα ιδιωτικά κέντρα, κάτι που ενέχει τον κίνδυνο του εμπορίου ελπίδας; Για ποιο λόγο δεν υπάρχει καμία μέριμνα για δημόσια νοσηλεία αποκατάστασης, εκτός Αττικής, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης; Σε τι οφείλεται το γεγονός πως τα 30 δημόσια Κέντρα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης (ΚΕΦΙΑΠ), τα οποία δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του ’90 από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν καθόλου καθώς παραμένουν μη στελεχωμένα παρ’ όλο που διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό;
Τα παραπάνω ερωτήματα περιμένουν μια απάντηση εδώ και δεκαετίες. Το μόνο βέβαιο είναι πως για να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των ανάπηρων ατόμων, θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος αναπαράστασης του φαινομένου.
Η κατανόηση της αναπηρίας, υπό το πρίσμα μόνο του ιατρικού μοντέλου, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη στερεοτύπων και ρητορικής λεκτικού στιγματισμού. Για να επιτευχθεί, λοιπόν, μια νέα συγκρότηση αναπηρικής ταυτότητας, θα πρέπει να μπορούμε να κοιτάξουμε πέρα από τη βιολογική όψη.
Όπως για να χαραχτεί μια νέα πολιτική στρατηγική και να μετασχηματιστεί η αντίληψη της πολιτείας για το κοινωνικό κράτος, θα πρέπει να μην εγκλωβιζόμαστε στον κυρίαρχο λόγο που υποτάσσει τα άτομα με αναπηρίες σε άνισες σχέσεις εξουσίας, επενεργώντας στην ταυτότητά τους και νομιμοποιώντας την προκατάληψη και τον εξοστρακισμό τους. Γιατί αυτό είναι πολιτική αναπηρία.
