«Πρέπει απαραίτητα να διατηρηθεί η δυνατότητα του οφειλέτη που βρίσκεται σε αποδεδειγμένα μόνιμη αδυναμία πληρωμής χρεών να προστατεύει την κύρια κατοικία του και να ρυθμίζει τα χρέη του μέσω προσφυγής στα δικαστήρια», υποστηρίζει η Λούκα Κατσέλη, η οποία ως υπουργός Οικονομίας το 2010 είχε βάλει τη σφραγίδα της στον σχετικό νόμο που φέρει ώς σήμερα το όνομά της.

Η κ. Κατσέλη, με αφορμή το τέλος της προθεσμίας προστασίας στις 30 Απριλίου, εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος μαζικών εξώσεων, κάνοντας λόγο για υπόθεση που συνιστά μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας και της δημοκρατίας.

-Όταν νομοθετούσατε το 2010 το πλαίσιο προστασίας των δανειοληπτών είχατε την αίσθηση και εκτίμηση ότι θα έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις το φαινόμενο των «κόκκινων» ενυπόθηκων δανείων; Ποια πρόσφατη διεθνή εμπειρία είχατε στον νου σας; Την αμερικανική;

Βασική επιδίωξη της νομοθέτησης του Ν. 3869/2010 (νόμος Κατσέλη) ήταν να εισαγάγουμε στη χώρα μας ένα μόνιμο, σύγχρονο και αποτελεσματικό δίκαιο για την πτώχευση των φυσικών προσώπων, καλύπτοντας ένα μεγάλο θεσμικό κενό που υπήρχε έως τότε.

Όλες σχεδόν οι αναπτυγμένες χώρες, µε αφετηρία τις ΗΠΑ από το 1978, διέθεταν ήδη ρυθμίσεις για την απαλλαγή και ρύθμιση των υπερχρεωμένων ιδιωτών από τα χρέη τους. Ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Μεγάλη Βρετανία και η Δανία διέθεταν αντίστοιχη νομοθεσία από το 1982, η Ελβετία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Αυστρία από το 1994, η Ολλανδία από το 1998, η Γερμανία και το Βέλγιο από το 1999, ενώ από το 2000 και μετά εισήγαγαν πτωχευτικό δίκαιο φυσικών προσώπων και η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Τσεχία.

Ο Ν. 3869/2010 επομένως δεν ήταν προϊόν της κρίσης αλλά, λόγω της κρίσης, αποδείχθηκε σωτήριος για χιλιάδες συμπολίτες μας, οι οποίοι βρέθηκαν αποδεδειγμένα σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής των οφειλών τους.

-Τι έλεγαν τότε οι εκπρόσωποι των δανειστών; Και τι οι τραπεζίτες; Ξέρουμε ότι δεν ήθελαν τον νόμο Κατσέλη. Αλλά με ποια επιχειρήματα;

Τότε οι τράπεζες ήταν κάθετα αντίθετες με τον νόμο Κατσέλη, όπως και για τον νόμο 3816/10 που ρύθμισε τον Ιανουάριο 2010 οφειλές μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Δύο ήταν οι κύριοι λόγοι που ισχύουν και σήμερα: πρώτον, γιατί επιχειρούνταν η ρύθμιση και η αναδιάρθρωση δανείων μέσω νομοθετικών διατάξεων χωρίς την εμπλοκή των ίδιων των πιστωτικών ιδρυμάτων και δεύτερον, γιατί η ρύθμιση στεγαστικών δανείων που είχαν εν τω μεταξύ τιτλοποιηθεί ενείχε κόστος.

Αντίθετα, ο επιχειρηματικός κόσμος στήριξε και τα δύο νομοσχέδια, ενώ οι εκπρόσωποι των δανειστών δεν είχαν αντιρρήσεις ιδιαίτερα μετά την ενσωμάτωση στα νομοσχέδια των παρατηρήσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γι’ αυτό άλλωστε το πλαίσιο προστασίας υπερχρεωμένων νοικοκυριών εντάχθηκε ως προαπαιτούμενο στο πρώτο Μνημόνιο.

Δέκα χρόνια μετά, η στάση των τραπεζών αποδείχθηκε εξαιρετικά κοντόφθαλμη. Το τραπεζικό σύστημα αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος δεν προέβλεψαν εγκαίρως τη διόγκωση της υπερχρέωσης λόγω των πολιτικών λιτότητας που ακολουθήθηκαν και δεν οργανώθηκαν αποτελεσματικά για να αντιμετωπίσουν εγκαίρως και με βιώσιμο τρόπο το πρόβλημα.

Δεν είδαν τα οφέλη και για τις ίδιες τις τράπεζες από την αποφυγή μαζικών πλειστηριασμών που θα απομείωναν δραματικά την αξία των εμπράγματων εξασφαλίσεων στα χαρτοφυλάκιά τους, δημιουργώντας πρόσθετο πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας.

Στην πορεία υλοποίησης, το επιχείρημα που χρησιμοποιήθηκε κατά του νόμου ήταν ότι στη διαδικασία εφαρμογής του ευνοήθηκαν, λόγω καθυστερήσεων στην έκδοση δικαστικών αποφάσεων, «στρατηγικοί κακοπληρωτές».

Το επιχείρημα αυτό αποτελεί μύθευμα καθώς, με τις βελτιωτικές τροποποιήσεις που προωθήθηκαν, κυρίως με την άρση του τραπεζικού απορρήτου, το ενδεχόμενο καταστρατήγησης του νόμου ελαχιστοποιήθηκε. Ακόμη κι αν κάποιοι προσωρινά κέρδισαν χρόνο, εν τέλει καμία προστασία δεν κέρδισαν, αλλά διόγκωσαν τις οφειλές τους.

-Συμμερίζεστε τις ανησυχίες ότι χωρίς κανένα πλαίσιο προστασίας, μετά τις 30 Απριλίου, θα επαναληφθεί κι εδώ το φαινόμενο της Ισπανίας, με τις μαζικές εξώσεις νοικοκυριών από τα σπίτια τους;

Ο κίνδυνος υπάρχει. Η δημιουργία στρατιάς αστέγων είναι μια βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια τόσο της οικονομίας όσο και της δημοκρατίας μας.

Γι’ αυτό πρέπει απαραίτητα να διατηρηθεί η δυνατότητα του οφειλέτη που βρίσκεται σε αποδεδειγμένα μόνιμη αδυναμία πληρωμής χρεών να προστατεύει την κύρια κατοικία του και να ρυθμίζει τα χρέη του μέσω προσφυγής στα δικαστήρια.

-Με τα σημερινά δεδομένα, πώς θα νομοθετούσατε ένα νέο πλαίσιο προστασίας, αν ήσασταν στην ίδια θέση; Υπάρχει κάποιο μοντέλο προστασίας σε άλλες χώρες της Ε.Ε. που αξίζει να αξιοποιηθεί; Τι θα προτείνατε στην κυβέρνηση;

Πέρα από την επαναφορά βασικών διατάξεων του Ν. 3869/10 στο νέο πτωχευτικό πλαίσιο, θεωρώ απαραίτητη τη νομοθέτηση ενός αποτελεσματικού πλαισίου λειτουργίας για τις εταιρείες διαχείρισης δανείων όσο και πλαισίου αναδιάρθρωσης των επιχειρηματικών δανείων που παραμένουν στις τράπεζες.

-Κατά τη γνώμη σας, οι τράπεζες έχουν λόγους να αντιδρούν σε μια ομπρέλα προστασίας του δικαιώματος στην πρώτη κατοικία;

Αν και ο πλειστηριασμός αποτελεί ουσιαστικό αντικίνητρο για την αθέτηση υποχρεώσεων από στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι τράπεζες δεν έχουν οποιοδήποτε όφελος από το να εκπλειστηριάζουν ακίνητα που αποτελούν την κύρια κατοικία ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά συμπολιτών μας που αποδεδειγμένα αδυνατούν να πληρώσουν τις οφειλές τους. Ισα ίσα έχουν κίνητρο να δώσουν σ’ αυτούς τους ανθρώπους μια δεύτερη ευκαιρία.

*Από τη συνέντευξη της Λούκας Κατσέλη στην ΕΦΣΥΝ.