Η γκρίζα εξαγγελία της νέας υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως, για κατάργηση της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πάτρας, το οποίο είχε ιδρύσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με υπουργό τον Κώστα Γαβρόγλου, ήταν κεραυνός εν αιθρία ή κεραμίδα επί της κεφαλής της Παιδείας. Κεραμίδα που έχει ξεσηκώσει σημαντικές αντιδράσεις. Ηδη ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας, μίλησε για εκδικητικότητα της Νέας Δημοκρατίας στον νομό Αχαΐας, ο Δικηγορικός Σύλλογος Πάτρας εξέδωσε σχετική διαμαρτυρία, ενώ η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας πρόκειται να το συζητήσει ως μείζον θέμα στην προσεχή συνεδρίασή της.

Ο αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου του Πανεπιστημίου της Πάτρας, πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας και συντονιστής της 9μελούς επιτροπής για τη συγκρότηση του προγράμματος Σπουδών της Νομικής Σχολής της Πάτρας, Μιχάλης Παρούσης, μιλά για μια πολιτική απόφαση «με βάση κομματικές στοχεύσεις ή και στενά κοινωνικές ή συντεχνιακές εξαρτήσεις», για ένα μείζον θέμα εθνικής στρατηγικής της Παιδείας.

Η άποψή του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, διότι εκτός των άλλων είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος φιλόσοφος και επιστήμονας, ο οποίος το 1994 είχε τιμηθεί με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεωρίας του Δικαίου.

Μιχάλης Παρούσης, πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών

-Πώς σχολιάζετε την απόφαση της υπουργού Παιδείας, κ. Κεραμέως;

Στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντος, αναφέρεται ο Σωκράτης στην τακτικότητα ως κανονιστική προϋπόθεση της αποτελεσματικότητας του στρατεύματος και στην ευθύνη του καλού στρατηγού για την ευταξία των συστατικών μερών μιας μάχιμης δύναμης. Κατά την αντίληψη του Σωκράτη, «καλὸν δὲ καὶ τὸ τακτικὸν εἶναι· πολὺ γὰρ διαφέρει στράτευμα τεταγμένον ἀτάκτου, ὥσπερ λίθοι τε καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ κέραμος ἀτάκτως μὲν ἐρριμμένα οὐδὲν χρήσιμά ἐστιν». Η σημερινή απαξιωτική έκφραση «λίθοι, πλίνθοι, κέραμοι» βρίσκει στο κείμενο αυτό την πηγή της, αλλά ενέχει πλέον μια ευρύτερη σημασιολογική έκταση, χαρακτηρίζοντας οτιδήποτε το άναρχο, απρογραμμάτιστο, ασυντόνιστο, ασυνεννόητο και επομένως αλυσιτελές και απρόσφορο ως συστατικό μέσο σε σχέση με τον σκοπό στον οποίο τάσσεται.

-Ποια κριτήρια νομίζετε πως πρυτάνευσαν σε ένα επιστημονικό πεδίο σκληρών συμφερόντων;

Μια απόφαση τόσο σοβαρή όσο η ίδρυση μιας νέας Νομικής Σχολής στην Ελλάδα φαίνεται να υπόκειται στην αρνητική εθνική νομοτέλεια της υπαγωγής της σχετικής ενέργειας όχι σε κριτήρια που να ανταποκρίνονται σε μια εθνική στρατηγική Παιδείας, χαραγμένη διαβουλευτικά και συναινετικά, αλλά σε μια εναλλαγή φορέων εξουσίας, οι οποίοι χαράσσουν εργαλειακά πολιτική με βάση κομματικές στοχεύσεις που αντιστοιχούν σε κοινωνικές ή και στενά συντεχνιακές εξαρτήσεις. Το αίτημα για ίδρυση Νομικής Σχολής στην Πάτρα έχει ήδη ιστορικό εικοσαετίας, αφού συγκεκριμένα σχέδια, μελέτες και συγκλητικές αποφάσεις για δημιουργία αντιστοίχου Τμήματος υπάρχουν πριν από το 2000. Επομένως, δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο μια βιαστική και αμελέτητη προεκλογική παροχή, αλλά ανταπόκριση σε μια μακροχρόνια στόχευση του Πανεπιστημίου Πατρών, την οποία η παρούσα Πρυτανεία ανέλαβε την πρωτοβουλία να πραγματώσει. Το γεγονός ότι η πολιτική εξουσία έστερξε να υιοθετήσει το αίτημα, δεν καθιστά την απόφαση κομματική per se, ούτε αποτελεί δικαιολογητικό λόγο για κατάργησή της με βάση αλλοτινές αντιπολιτευτικές θέσεις.

-Πώς σχολιάζετε την αιτιολογία της υπουργού;

Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός πάντως για την ποιότητα του δημοσίου διαλόγου ο συνθηματολογικός χαρακτήρας της αιτιολογίας που προβάλλεται από υπουργικά χείλη για τη μη υλοποίηση των προβλέψεων του νόμου 4016/19, δηλαδή ότι επαρκής λόγος για τη μη λειτουργία 4ης Νομικής είναι το γεγονός ότι «έχουμε πολλούς άνεργους δικηγόρους». Επ’ αυτού θα ήθελα να θίξω τρία σημεία: κατ’ αρχήν ανεργία υπάρχει σε πάρα πολλές κατηγορίες νέων επιστημόνων, και μάλιστα σε κλάδους όπου οι απόφοιτοι δεν έχουν ευκαιρίες εναλλακτικής απασχόλησης όπως οι νομικοί. Το δομικό φαινόμενο της ανεργίας των επιστημόνων δεν οφείλεται όμως στα Πανεπιστήμια, αλλά σε όσους δεν κατάφεραν να κυβερνήσουν επί δεκαετίες με τρόπο που να καθιστά τη χώρα παραγωγικότερη και αντ’ αυτού την οδήγησαν στην άφευκτη υποτέλεια των μνημονίων που συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή κρίση στην αγορά εργασίας. Αυτό δεν φάνηκε να είναι λόγος για κατάργηση άλλων νεοπαγών Τμημάτων ανά την επικράτεια, όλων ιδρυθέντων κατά το τελευταίο εξάμηνο, ειδικά με το πλάνο συνεργιών μεταξύ Πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Επίσης δεν φάνηκε αυτό να είναι αφορμή για δραστική μείωση των εισακτέων γενικά στα ΑΕΙ, προκειμένου να βελτιωθούν οι όροι εύρεσης εργασίας και εξάσκησης του επαγγέλματος των ήδη αποφοίτων.

Επομένως, δεύτερον, η απλούστατη και επιδιωκόμενη ούτως ή άλλως ανακατανομή των εισακτέων σε 4 νομικές σχολές αντί για τρεις έως τώρα, και περισσότερους ανέργους δεν θα παρήγε και το επίπεδο και τους όρους σπουδών των φοιτητών θα βελτίωνε. Τέταρτη Νομική δεν όφειλε ποτέ να σημαίνει αύξηση των εισακτέων και κάθε επιχείρημα βασιζόμενο σε μια ανύπαρκτη αριθμητική παραμένει εκτεθειμένο. Αποφεύγω να αναφερθώ και εδώ στο περαιτέρω κρίσιμο φαινόμενο της δυνατότητας εγκατάστασης στην Ελλάδα δικηγόρων με σπουδές στο εξωτερικό. Μέσω της οικονομικής αιμορραγίας των οικογενειών ενσωματώνεται στη δικηγορική αγορά εργασίας απροσδιόριστος αριθμός νέων δικηγόρων. Τέλος, τρίτον, ενώ σήμερα τα Πανεπιστήμια εν τοις πράγμασι υποφέρουν από τις συνενώσεις με τα ΤΕΙ, από τις οποίες σε πολλές περιπτώσεις έχουν προκύψει υποστελεχωμένα Τμήματα, και τις οποίες η Σύγκλητος του Π.Π. πλειοψηφικά απέρριψε, σε αντίθεση με την ομόφωνη αποδοχή της ίδρυσης Νομικής Σχολής, έρχεται το υπουργείο ρητορικά να θεωρήσει ζήτημα προς επίλυση το έλασσον, ενώ εκκρεμεί με συντριπτική βαρύτητα το μείζον, που είναι η επιτυχής ενοποίηση Πανεπιστημίων και ΤΕΙ.

-Ποιο είναι το ορθολογικό επιχείρημα για τη λειτουργία της Νομικής Σχολής στην Πάτρα;

Μια ορθή χάραξη ακαδημαϊκών χαρτών οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες ευρύτερων περιφερειών για παρακολούθηση προγραμμάτων σπουδών. Ο κύριος και ουσιαστικός λόγος για την ίδρυση μιας Νομικής στη Δυτική Ελλάδα ήταν και είναι η παροχή δυνατότητας στους μαθητές από την Καλαμάτα μέχρι τα Ιωάννινα να φοιτήσουν σε δημόσιο και δωρεάν Ιδρυμα πιο κοντά στο σπίτι τους, περιορίζοντας τα έξοδα και τις μετακινήσεις τους. Αυτό είναι αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών της Δυτικής Ελλάδας και κάθε κυβέρνηση θα έπρεπε να το σέβεται και να το πραγματώνει. Σε αυτή τη βάση πρέπει να προσθέσει κανείς και όλα τα απαραίτητα ποιοτικά στοιχεία ενός συγχρόνου προγράμματος νομικών σπουδών: την προσήλωσή του στη σύνδεση τεχνολογίας και καθημερινότητας, την επιστημονική καλλιέργεια μιας συνταγματικής κουλτούρας δικαιωμάτων και αρχών δικαιοσύνης, τη διεθνοποίηση και την κινητικότητα στο πλαίσιο της Ε.Ε. και της οικονομίας της παγκοσμιοποίησης, μια διδακτική βασιζόμενη σε πολυμέσα, και την παραγωγή κριτικών δεξιοτήτων στους φοιτητές.

-Έχετε πλούσια διεθνή εκπαιδευτική πείρα, πώς κρίνετε την υπουργική απόφαση στο πεδίο της δημόσιας σφαίρας;

Ήρθα στην Ελλάδα μετά τη θητεία μου στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, όταν αυτό γιόρτασε τα 550 χρόνια από την ίδρυσή του και με ένα Νόμο Πλαίσιο τα 14 χρόνια που ήμουν εκεί. Από το 2006 μέχρι σήμερα έχω ζήσει 6 διαφορετικούς νόμους για τα ΑΕΙ στην Ελλάδα, που ο καθένας φέρει υπερήφανα το όνομα του εμπνευστή του. Ο κάθε νόμος χτίστηκε στα ερείπια του προηγούμενου! Λίθοι, πλίνθοι, κέραμοι λοιπόν παντού. Το ερώτημα είναι αν πρέπει να συνεχίσουμε να γκρεμίζουμε πρώτα για να χτίσουμε μετά ή αν επιτέλους θα θεωρήσουμε την Παιδεία αρκετά σοβαρό ζήτημα για να εγκύψουμε επάνω του με πνεύμα ουσιωδώς πολιτικά διαβουλευτικό και όχι κομματικά διχαστικό. Κάθε νέα κυβέρνηση έχει μια ευκαιρία να αλλάξει αυτήν την εθνική κατάρα. Περιγράφω στο βιβλίο μου «Διαβουλευτική Δημοκρατία και Επικοινωνιακή Ηθική» το πώς θα έπρεπε να αρθρωθεί ένας πολιτικός διάλογος που να παράγει επιχειρηματολογικά προϋποθέσεις συναίνεσης στη δημόσια σφαίρα. Αλλά η αρχή που γίνεται τώρα, ειδικά με τη μεταχείριση της 4ης Νομικής, με αφήνει απαισιόδοξο. Η κατάληξή της στον αγρόν κεραμέως θα είναι ένα κακό δείγμα πολιτικής.

*Μιχάλης Παρούσης πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρων