Το χρονικό του πύρινου τρόμου – Οι ανεκπλήρωτες υποσχέσεις – Το αβέβαιο μέλλον
Κανένα σχέδιο για πραγματική αποκατάσταση και προοπτική στα πυρόπληκτα χωριά που ερήμωσαν…
Γράφει ο Χρήστος Βορλόκας
Δεκαοκτώ χρόνια πέρασαν κιόλας από τον Αύγουστο του 2007, εκείνο τον μαύρο Αύγουστο που άφησε πίσω του στάχτη και πόνο στην Ηλεία. Δεκαοκτώ χρόνια με τις πληγές να παραμένουν ακόμα ανοιχτές και το σημάδι της καταστροφής ανεξίτηλο. Σαν χθες, 24 Αυγούστου του 2007, ο τόπος μας ζούσε τη μεγαλύτερη τραγωδία της σύγχρονης ιστορίας του, με τη μαζική απώλεια 63 ανθρώπων σε λίγες μόλις στιγμές.
Ήταν Παρασκευή, 24 Αυγούστου 2007. Ένας καύσωνας έπνιγε από το μεσημέρι την Ηλεία, με το θερμόμετρο να ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου. Η ξηρασία ήταν αφόρητη και οι ισχυροί άνεμοι έμοιαζαν να προμηνύουν το κακό. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, στο Παλαιοχώρι του Δήμου Ζαχάρως, έβραζε το μεσημέρι κόλλυβα στην αυλή της. Κάποια στιγμή, η φωτιά ξεφεύγει και μέσα σε λίγα λεπτά, οι φλόγες φουντώνουν, απλώνονται με μανία και αρχίζουν να καταπίνουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Τα πρώτα θύματα του πύρινου εφιάλτη είναι η Μάκιστος και η Αρτέμιδα. Το ένα μετά το άλλο, τα χωριά μετατρέπονται σε αποκαΐδια. Σπίτια, καταστήματα, αποθήκες, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αιωνόβια πευκοδάση… τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί στη μανία της φωτιάς. Ο τόπος πνίγεται στις φλόγες, αφήνοντας πίσω του μόνο στάχτη. Και, το χειρότερο, δεκάδες νεκρούς.
Στη μαρτυρική στροφή της Αρτέμιδας, 27 συνάνθρωποί μας, ανάμεσά τους μανάδες με τα παιδιά τους, εγκλωβίστηκαν και κάηκαν στην προσπάθειά τους να διαφύγουν προς Ζαχάρω για να σωθούν. Τα 14 εικονοστάσια που στέκουν εκεί, σιωπηλοί μάρτυρες του απόλυτου ανθρώπινου πόνου, είναι μια συνεχής υπενθύμιση. Άλλοι 19 Ηλείοι και 17 ακόμη άτομα από άλλες περιοχές της Ελλάδας που βρίσκονταν τότε στην περιοχή μας, βρήκαν τραγικό θάνατο σε άλλα σημεία του φλεγόμενου νομού μας, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τις φλόγες. Εξήντα τρεις αθώες ψυχές, οι περισσότεροι εκ των οποίων συντοπίτες μας, χάθηκαν σε εκείνη τη «μαύρη» Παρασκευή σε ολόκληρη την Ηλεία, οι περισσότεροι στον Δήμο Ζαχάρως.
«Εάλω» και η παγκόσμια Ολυμπία
Τις επόμενες δύο μέρες η πύρινη λαίλαπα συνέχισε το καταστροφικό της έργο. Μετά τη Ζαχάρω, την Κρέστενα και την Ανδρίτσαινα, ένα άλλο μέτωπο φωτιάς στα βόρεια της Ηλείας «σάρωσε» τα ημιορεινά χωριά του τότε Δήμου Ωλένης, για να φτάσει μετά το μεσημέρι της 26ης Αυγούστου στην Αρχαία Ολυμπία. Οι φλόγες, αφού κατέκαψαν τον Κρόνιο λόφο και τις γύρω πλαγιές, σταμάτησαν μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, «γλείφοντας» κυριολεκτικά τα αρχαία μνημεία! Κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς θα βρισκόταν στο μάτι του πύρινου κυκλώνα.
Οι φωτιές σάρωσαν τα πάντα, αφήνοντας πίσω τους καμένη γη και βαθιά πληγωμένους ανθρώπους. Κατέστρεψαν 155 χωριά, απανθράκωσαν 30.000 ζώα, 870.000 στρέμματα δάσους και 350.000 στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ενώ περίπου 4,5 εκατομμύρια ελαιόδεντρα έγιναν στάχτη. Σχεδόν 2.000 κτίρια, κατοικίες και επιχειρήσεις, καταστράφηκαν ολοσχερώς και χιλιάδες άνθρωποι έμειναν στο δρόμο. Μια πρωτοφανής διεθνής ανθρωπιστική στήριξη εξελίχθηκε το επόμενο χρονικό διάστημα, ενώ η Κυβέρνηση Καραμανλή με τα περιβόητα τριχίλιαρα που έδινε σε όποιον δήλωνε πυρόπληκτος (κι ας μην ήταν, αφού «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις») προσπάθησε να εξιλεωθεί από τις ευθύνες της.
Η Ηλεία δεν ξέχασε και δεν συγχώρεσε
Ο πόνος, η απόγνωση και η αβεβαιότητα για το μέλλον είναι τα συναισθήματα που επικρατούν ακόμη και σήμερα, μαζί με την οργή για μια δικαίωση που δεν ήρθε ποτέ, δήθεν επειδή η οικονομική κρίση άλλαξε τις προτεραιότητες των τότε κυβερνήσεων. Τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, οι πληγές ανοιχτές. Δεν υλοποιήθηκε ποτέ ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αποκατάστασης, όπως γίνεται τώρα για την βόρεια Εύβοια, η οποία δεν είχε ανθρώπινες απώλειες από τις πυρκαγιές αλλά απολαμβάνει δράσεις αποκατάστασης και ανάπτυξης. Όσο για τα χρήματα που δόθηκαν από αλληλέγγυους Έλληνες και ξένους για να βοηθήσουν τους πληγέντες της Ηλείας, τα περισσότερα «χάθηκαν» σε αθέατα μονοπάτια. Η Ηλεία δεν μπόρεσε ποτέ να βρει ξανά τον βηματισμό της.
Παρόλο λοιπόν που η φύση αναγεννήθηκε από τις στάχτες της και οι κάτοικοι στάθηκαν ξανά στα πόδια τους, οι αναμνήσεις παραμένουν οδυνηρές. Οι υποσχέσεις της πολιτείας για μια βιώσιμη ανάπτυξη που θα κρατούσε τους ανθρώπους στον τόπο τους, έμειναν κενό γράμμα. Τα μαρτυρικά χωριά Αρτέμιδα και Μάκιστος ξαναχτίστηκαν χάρη στη συνδρομή της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ομίλου Βαρδινογιάννη αντίστοιχα, ενώ ο Κρόνιος Λόφος πρασίνισε ξανά με χορηγίες του Ιδρύματος Λάτση. Ιδιωτικές πρωτοβουλίες κάλυψαν υποχρεώσεις του κράτους, όμως και πάλι, το πριν στη ζωή της υπαίθρου δεν συγκρίνεται με το μετά, διότι δεν υπήρξαν τα ειδικά αναπτυξιακά κίνητρα που όφειλε το κράτος να παράσχει σ’ έναν τόπο ρημαγμένο, αλλά ουδέποτε παρέσχε.
Πληθυσμιακή συρρίκνωση…
Παρά την ανοικοδόμηση των μαρτυρικών χωριών, η Αρτέμιδα και η Μάκιστος παρουσιάζουν δημογραφική πτώση, μετά τις πυρκαγιές του 2007. Το 2001 η Αρτέμιδα, με βάση την απογραφή πληθυσμού της ΕΛΣΤΑΤ, είχε 174 κατοίκους και το 2021 μόλις 84! Αντίστοιχα η Μάκιστος από 68 κατοίκους το 2001 μειώθηκε στους 44 το 2021. Αν υπήρχαν όμως σοβαρά κίνητρα, δεν θα είχαμε σήμερα αυτή την εικόνα πληθυσμιακής συρρίκνωσης.
Δεκαοκτώ χρόνια μετά, οι επιπτώσεις αυτής της βιβλικής καταστροφής συνεχίζονται. Οι φωτιές είναι πια μια θλιβερή κανονικότητα, όπως πρόσφατα που ξανακάηκαν χωριά του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, όπως και το 2021. Η ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο θωράκισης του τόπου μας από κάθε απειλή αλλά και η διεκδίκηση μιας αναπτυξιακής ανάταξης της πολύπαθης Ηλείας είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Ένα σχέδιο, όμως, που θα γίνει πράξη και δεν θα μείνει στα λόγια. Η κεντρική εξουσία, το κράτος, δεν δείχνει διατεθειμένο να ανταποκριθεί σε αυτές τις αναγκαιότητες, προσπαθώντας να ελιχθεί με εξαγγελίες που συνήθως αργότερα διολισθαίνουν στη λήθη.
Σημαντικό ρόλο σ’ αυτό παίζει βέβαια και η συμπεριφορά των Ηλείων. Όταν οι διεκδικήσεις είναι χλιαρές ή γίνονται ως μια τυπική διαδικασία, περισσότερο για το θεαθήναι, οι κυβερνήσεις αδρανούν και ξεχνούν. Επομένως, ας γίνει αυτή η ημέρα μνήμης μια ευκαιρία υπόμνησης της ευθύνης όλων των φορέων τοπικής εξουσίας έναντι της απαίτησης για μέτρα που θα μπορέσουν επιτέλους να αναστρέψουν τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της ολέθριας καταστροφής.
