Η Ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργός:

• αναλύει γιατί είναι η προβληματική η επιλογή «λίστας επιχειρήσεων που πλήττονται»

• απαντά για τη χρήση 20 δις.ευρώ από το «αποθεματικό»

• στηλιτεύει την τραπεζική αδράνεια στα «πυροδάνεια

Την ανάγκη λήψης μέτρων για το σύνολο των επιχειρήσεων της ελληνικής οικονομίας υπογραμμίζει σε συνέντευξή της στην «Πρωινή» η Η Ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργός  Λούκα Τ. Κατσέλη, τονίζοντας ότι χρειάζονται μέτρα εμπροσθοβαρή και οριζόντια για να αποτραπεί ένα νέο σπιράλ ύφεσης. Παράλληλα, απαντά στους κυβερνητικούς ισχυρισμούς για τη σύνδεση επιτοκίων δανεισμού με το «αποθεματικό» των 20 δις ευρώ, επικαλούμενη τη γνωστή φράση του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, και επισημαίνει τις συνέπειες της επικράτησης νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων στην οικονομία. Παράλληλα, εξηγεί γιατί ήταν αναγκαίος ο «νόμος Κατσέλη» και γιατί είναι μύθος η σύνδεσή του με τους «κακοπληρωτές

Σε τι ποσοστό εκτιμάτε ότι θα φτάσει η ύφεση στην ελληνική οικονομία το 2020; 

Κάθε εκτίμηση για το μέγεθος της ύφεσης το 2020 είναι σήμερα παρακινδυνευμένη καθώς όλα θα εξαρτηθούν από το πότε θα λήξει η καραντίνα και θα ανοίξουν τα μαγαζιά , αν θα βρεθεί εγκαίρως εμβόλιο ή φάρμακο  εναντίον του COVID-19 ώστε να μην έχουμε  επανεμφάνιση κρουσμάτων και νέα μέτρα το φθινόπωρο και κυρίως αν ληφθούν εγκαίρως τα αναγκαία  μέτρα ανάταξης της οικονομίας τόσο από την Ευρώπη όσο και από την Ελληνική κυβέρνηση.

Ένα είναι σίγουρο: ότι η ύφεση θα είναι μεγάλη, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, καθώς η ελληνική οικονομία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη ύστερα από 10 χρόνια κρίσης , ο τουρισμός αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος για εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις και οι εξαγωγές και επενδύσεις θα επηρεασθούν αρνητικά.

Για τους παραπάνω λόγους απαιτείται η προώθηση από την Κυβέρνηση ενός συνεκτικού προγράμματος στήριξης της οικονομικής δραστηριότητας για όλο το 2020,  που θα περιλαμβάνει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσοπρόθεσμα μέτρα στήριξης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, διατήρησης της παραγωγικής ικανότητας των επιχειρήσεων και των θέσεων εργασίας και αντιμετώπισης του προβλήματος της υπερχρέωσης, τόσο από τα νοικοκυριά όσο και από επιχειρήσεις.

Καθώς η κρίση είναι γενικευμένη, η επιλογή «λίστας επιχειρήσεων που πλήττονται» ή η χορήγηση της αποζημίωσης των 800 ευρώ σε επιχειρήσεις  που έκλεισαν με κρατική εντολή, αποτελούν προβληματικές επιλογές, που γρήγορα ή αργά η Κυβέρνηση θα αναγκαστεί  να ανατρέψει υπό την πίεση επιχειρήσεων  που πλήττονται αλλά δεν συμπεριλαμβάνονται στις ΚΑΔ που έχουν ανακοινωθεί.

Ας μην ξεχνάμε ότι από τησημερινή κρίση πλήττονται και πολύ υγιείς εξωστρεφείς επιχειρήσεις, των οποίων οι παραγγελίες ή εξαγωγές έχουν συρρικνωθεί αλλά δεν έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους, όπως και πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις ή αυτοαπασχολούμενοι που βλέπουν έσοδα και εισόδημα να εξανεμίζονται και θα αναγκαστούν είτε να  αναστείλουν οφειλές είτε να κλείσουν αν δεν στηριχθούν. Γι’ αυτό το λόγο τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν πρέπει να είναι εμπροσθοβαρή και οριζόντια, όπως π.χ. σημαντική  μείωση του ΦΠΑ, μείωση της τιμής του ρεύματος, γενναία αναδιάρθρωση χρεών, παράταση ρυθμισμένων οφειλών κλπ. Τέλος, τα διαθέσιμα ποσά για τη στήριξη της οικονομίας της τάξης των 8δις είναι πολύ περιορισμένα, ενώ υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του αποθεματικού (περίπου 20 δις) που είχε δημιουργηθεί μετά την έξοδό μας από το τρίτο μνημόνιο.

Πιστεύετε ότι το ισχυρό πλήγμα του κορονοϊού στον ελληνικό τουρισμό μπορεί να καθηλώσει για αρκετά χρόνια τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και να εκτοξεύσει την ανεργία;

Εάν και εφόσον ξεπερασθεί η κρίση το 2020 και υποστηριχθεί η οικονομική δραστηριότητα και παραγωγική ικανότητα της χώρας, δεν βλέπω τέτοιο κίνδυνο. Αν βεβαίως κλείσουν πολλές επιχειρήσεις ή υπάρξει ένα νέο τσουνάμι μη εξυπηρετούμενων δανείων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα υπάρξει επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια και αύξηση της ανεργίας.

Αναφέρατε ότι υπάρχει η δυνατότητα χρήσης 20 δισ. ευρώ από το αποθεματικό που διαμορφώθηκε κατά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια. Κυβερνητικά στελέχη επισημαίνουν ότι αν χρησιμοποιηθεί έστω και μέρος αυτών των χρημάτων, θα δοθεί λάθος μήνυμα στις αγορές ομολόγων και θα εκτοξευτούν τα επιτόκια δανεισμού. Τι απαντάτε σε αυτό;

Οι αγορές βλέπουν μακριά και προεξοφλούν τόσο τους κινδύνους όσο και τις μελλοντικές αποδόσεις.  Αν η ελληνική οικονομία αφεθεί να βυθισθεί σε ύφεση και ως εκ τούτου υπάρξει νέο κύμα υπερχρέωσης και μη εξυπηρετούμενων δανείων, νομίζει κανείς ότι τα επιτόκια δανεισμού θα μείνουν στα σημερινά, σχετικά χαμηλά τους,  επίπεδα;  To μήνυμα που πρέπει να σταλεί στις αγορές τόσο από την Ευρώπη όσο και από την Ελλάδα θα πρέπει να είναι αντίστοιχο αυτού  που εξέπεμψε ο Draggi πριν από  λίγα χρόνια για την κρίση της Ευρωζώνης: «Θα κάνουμε σήμερα αυτό που χρειάζεται για να κρατηθεί η οικονομία όρθια»

Στο παρελθόν δόθηκαν δάνεια προνοιακού χαρακτήρα με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου σε πυρόπληκτους πολίτες και επιχειρήσεις της Ηλείας (και σε άλλους πυρόπληκτους νομούς), μετά την τραγωδία του 2007. Λόγω της οικονομικής κρίσης τα δάνεια κατέστησαν μη εξυπηρετούμενα, όμως από την πλευρά των τραπεζών διαπιστώθηκε άρνηση ευνοϊκών ρυθμίσεων και καταχρηστική επιδίωξη κατάπτωσης της κρατικής εγγύησης. Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να λυθεί το πρόβλημα χωρίς δυσάρεστες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις;

Όπως συμβαίνει και με όλες τις άλλες κατηγορίες μη εξυπηρετούμενων δανείων, η γρήγορη ρύθμιση ενός  δανείου που δεν εξυπηρετείται είναι προς όφελος και της ίδιας της Τράπεζας. Πόσο μάλλον όταν η Τράπεζα έχει ήδη πάρει τις απαραίτητες προβλέψεις. Η αδράνεια που επιδεικνύουν οι Τράπεζες, λόγω και των θεσμικών εμπλοκών που υπήρχαν μέχρι πρόσφατα, έχει μεγάλο κόστος  για την οικονομία στο σύνολό της. Δεν γνωρίζω αν  τα συγκεκριμένα δάνεια έχουν εκχωρηθεί σήμερα σε εταιρείες διαχείρισης δανείων και πιστώσεων αλλά, αν αυτό έχει γίνει, τότε υπάρχουν μεγαλύτερες δυνατότητες και περιθώρια ουσιαστικών ρυθμίσεων.

Τελικά, εξαιτίας του κορονοϊού ζούμε «την επιστροφή του Κέινς»;

Ο Κέινς ήταν και είναι πάντοτε επίκαιρος, ιδιαίτερα όταν οι οικονομικές συνθήκες απαιτούν τη στήριξη της ζήτησης σε μια οικονομία με χρήση όλων των διαθέσιμων εργαλείων, συμπεριλαμβανομένης και της αύξησης των δημοσίων δαπανών και επενδύσεων ή τη μείωση των φόρων για τη στήριξη του διαθέσιμου εισοδήματος. Δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες, η επικράτηση  νεοφιλελεύθερωνιδεολογημάτων και πολιτικών οδήγησαν στον στιγματισμό κάθε πολιτικής που εκπορεύεται απο το κράτος και όχι από τις αγορές,  με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των ευρωπαϊκών οικονομιών, μείωση των επενδύσεων και της παραγωγικότητας, δραματική αύξηση του ιδιωτικού χρέους και αστάθεια στις αγορές. Όταν η λογική υποχωρεί και δίνει τη θέση της σε ιδεολογήματα, τότε η οικονομία εκδικείται…

«Το δικαίωμα στη στέγη πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πτωχευτικού νόμου»

Ο νόμος 3869/2010, ευρύτερα γνωστός με το επώνυμό σας, έχει αποκληθεί από μερίδα πολιτικών και ΜΜΕ ως «καταφύγιο κακοπληρωτών». Έχει βάση αυτός ο χαρακτηρισμός και κατά πόσον πιστεύετε ότι είναι αναγκαίος και σήμερα ένας τέτοιος νόμος;

Ο νόμος 3869/2010 αποτελούσε και αποτελεί απαραίτητη προσθήκη στο νομικό μας οπλοστάσιο καθώς εισήγαγε στην ελληνική έννομη τάξη το πτωχευτικό δίκαιο για ιδιώτες, κάτι που υπάρχει σε όλες σχεδόν τις Δυτικές χώρες από τη δεκαετία του 1980. Αφορά ιδιώτες που βρίσκονται σε μόνιμη αδυναμία εκπλήρωσης των οφειλών τους, στους οποίους δίνεται η ευκαιρία, με δικαστική απόφαση και  τρόπο αντικειμενικό,  να ρυθμίσουν τα χρέη τους στη βάση των δυνατοτήτων τους.

Μ’ αυτό τον τρόπο αποκτούν μια δεύτερη ευκαιρία να επανενταχθούν στην οικονομική ζωή. Είναι επομένως απολύτως αναγκαίος νόμος και  δεν ήταν προϊόν της κρίσης. Γι’ αυτό το λόγο θα εξακολουθεί να υφίσταται, ακόμα κι αν υπάρξουν μελλοντικές τροποποιήσεις διατάξεών του.

Όσο για το επιχείρημα περί «καταφυγίου κακοπληρωτών», επιτρέψτε μου να πω ότι αυτό αποτελεί έναν καλοστημένο μύθο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι λόγω της κρίσης και του μεγάλου αριθμού των αιτήσεων, υπήρξαν καθυστερήσεις στην εκδίκαση των υποθέσεων, που έδωσαν την ευκαιρία σε λίγους να κάνουν χρήση των ευεργετικών διατάξεων του νόμου για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Με τις τροποποιήσεις όμως που έγιναν το 2018, και αυτό το πρόβλημα είχε διευθετηθεί. Αυτό που άλλαξε δυστυχώς το 2019 με το νόμο 4605/2019 ήταν η κατάργηση του Άρθρου 9, δηλαδή η κατάργηση της δυνατότητας προστασίας της κύριας κατοικίας μέσω δικαστικής απόφασης.

Σήμερα η προστασία  της κύριας κατοικίας αποφασίζεται μόνο με εξωδικαστικό τρόπο για όσους πληρούν πολύ αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια. Κατά τη γνώμη μου το κοινωνικό δικαίωμα στη στέγη πρέπει να παραμείνει αναπόσπαστο κομμάτι του πτωχευτικού νόμου.