Τα πρώτα απτά δείγματα ανάσχεσης του braindrain (μαζική μετανάστευση επιστημόνων στο εξωτερικό) αλλά και του brainwaste (ετεροαπασχόληση σε εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης) είναι γεγονός, όπως καταδεικνύει μεγάλη έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μεταξύ των νέων επιστημόνων, παραθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τομέας Έρευνας και Καινοτομίας του υπουργείου Παιδείας, του οποίου προΐσταται ο αναπληρωτής υπουργός Κώστας Φωτάκης.
Ενδεικτικά, δημιουργήθηκαν 1.000 νέες θέσεις μελών ΔΕΠ στα ΑΕΙ και 100 νέες θέσεις ερευνητών στα Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) της χώρας για το 2017-2018 μετά από περίοδο επταετούς «ξηρασίας». Επιπλέον, για το 2019 έχουν προβλεφθεί 152 νέες θέσεις τεχνικού και διοικητικού προσωπικού για τα ερευνητικά κέντρα που θα καλυφθούν με διαδικασίες ΑΣΕΠ.
Σημαντικό εργαλείο ως προς την ανάσχεση του φαινομένου που είναι γνωστό και ως «διαρροή εγκεφάλων» θεωρείται από την κυβέρνηση το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), το οποίο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2016. Χάρις στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος, σύμφωνα με τα στοιχεία, επέστρεψε στην έρευνα το 34% από τους 566 υποψήφιους διδάκτορες και το 17% από τους 188 μεταδιδάκτορες των δύο πρώτων προκηρύξεων του ΕΛΙΔΕΚ που απασχολούνταν σε μη ερευνητικές δραστηριότητες.
Άλλα στοιχεία μαρτυρούν ότι:
1. Το 45% των υποψηφίων διδακτόρων θα έφευγε από τη χώρα αν δεν λάμβανε την υποτροφία του ΕΛΙΔΕΚ
2. Το 79% των μεταδιδακτόρων προέρχονταν από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα της χώρας και 21% επέστρεψαν από αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού
3. Το 49% των μεταδιδακτόρων θα έφευγε από τη χώρα αν δεν λάμβανε την υποτροφία του ΕΛΙΔΕΚ
4. Το 72% των μεταδιδακτόρων που επέστρεψαν από το εξωτερικό, το αποφάσισαν χάρις στη χρηματοδότησή τους από το ΕΛΙΔΕΚ
5. 1278 θέσεις εργασίας για νέους επιστήμονες δημιουργήθηκαν από τις δύο πρώτες προκηρύξεις του ΕΛΙΔΕΚ, εκ των οποίων 370 νέες θέσεις για μεταδιδάκτορες, 186 για υποψήφιους διδάκτορες και 140 για εξειδικευμένο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό.
Το ΕΛΙΔΕΚ θεωρείται η ναυαρχίδα της πολιτικής για την αντιμετώπιση των braindrain και brainwaste. Στην ίδια κατεύθυνση, ωστόσο, δημιουργήθηκαν 28 βασικές υποδομές που λειτουργούν σε ελληνικά ΑΕΙ και ΕΚ στηρίζονται από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας με το συνολικό ποσό των 91 εκατ. ευρώ.
Δημιουργήθηκαν επίσης οι λεγόμενες «Υποδομές Εμβληματικών Δράσεων» συνολικού προϋπολογισμού 64 εκατ. ευρώ, που αφορούν την ναυπήγηση ωκεανογραφικού ερευνητικού σκάφους και την δημιουργία Δικτύου για την παρακολούθηση της Κλιματικής Αλλαγής. Τέλος, με 45 εκατ. ευρώ ενισχύθηκαν οι ερευνητικές υποδομές της περιφέρειας με το πρόγραμμα Περιφερειακής Αριστείας που θα προκηρυχθεί άμεσα.
Σημειώνεται επίσης ότι το 2017 οι συνολικές δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη ξεπέρασαν τα 2 δισ. ευρώ ποσό που αντιστοιχεί στο 1,13% του ΑΕΠ. Όπως αναφέρεται από το υπουργείο, είναι το μεγαλύτερο ποσό που έχει ποτέ διατεθεί στη χώρα είτε σε απόλυτους αριθμούς ή σε ποσοστό του ΑΕΠ.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε, από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ) της ΓΓΕΤ, η επικείμενη κατανομή δημόσιων πόρων συνολικού ύψους 360 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» σε 576 ερευνητικά έργα, από τα οποία τα 414 αφορούν συνεργασίες επιχειρήσεων με δημόσιους ερευνητικούς φορείς. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα όσον αφορά το ύψος της χρηματοδότησης και υπολογίζεται να στηρίξει περί τις 4.000 νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας.
Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό – Ευκαιρίες αλλά και νόστος
Στα χρόνια της κρίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat ο αριθμός των Ελλήνων επιστημόνων με υψηλό βαθμό εξειδίκευσης που μετανάστευσαν στο εξωτερικό σχεδόν δεκαπλασιάστηκε.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα περισσότεροι από 250.000 Έλληνες επιστήμονες να εργάζονται σήμερα στο εξωτερικό. Ο αριθμός αντιστοιχεί, σύμφωνα με σχετικές δηλώσεις του γενικού γραμματέα Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων ΛόηΛαμπριανίδη τον Μάιο του 2018, στο 12% των πτυχιούχων ελληνικών πανεπιστημίων. Από αυτούς, η συντριπτική πλειοψηφία αφορά γιατρούς και μηχανικούς, καθώς στους συγκεκριμένους τομείς η ζήτηση στο εξωτερικό είναι τεράστια, ενώ την ίδια ώρα οι προοπτικές απασχόλησης στο εσωτερικό εξαιρετικά περιορισμένες.
Η ελευθερία κίνησης, εγκατάστασης και εργασίας εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης καθιστά τα οικονομικά ισχυρότερα κράτη-μέλη σχεδόν αυτονόητο προορισμό για χιλιάδες επιστήμονες, όχι μόνο από την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Πλατφόρμας «Γέφυρες Γνώσης» του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, αν και -λόγω ακριβώς της ελευθερίας κίνησης- είναι πρακτικά αδύνατο να εντοπίσει κανείς με ακρίβεια πόσοι Έλληνες εργάζονται σε κάθε χώρα της ΕΕ, είναι σαφές ότι ο μεγαλύτερος αριθμός συγκεντρώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και ακολουθούν η Ολλανδία, η Γερμανία και η Σουηδία.
