Του Νίκου Τσούλια

Η ζωή των αγροτών ήταν δύσκολη. Η φτώχεια, οι επιπτώσεις του πολέμου και του εμφυλίου, το σκληρό και απόμακρο κράτος άφησαν πολλές πληγές ανοιχτές για δεκαετίες

Ο θέρος ήταν παλιότερα, πριν από την εμφάνιση των θεριζοαλωνιστικών μηχανών, από τις πιο σκληρές δουλειές. Γυναίκες και άντρες – τα παιδιά δεν συμμετείχαν σ’ αυτή τη δουλειά γιατί εκτός της δυσκολίας της είχαν και τις εξετάσεις του Ιουνίου στο Δημοτικό σχολείο -, με μεγάλα καπέλα και μαντήλια που σκέπαζαν μέχρι και το πάνω μέρος του προσώπου μέσα στην κάψα του Ιουνίου δούλευαν με τα δρεπάνια, για να φτιάξουν στη συνέχεια με τα δεμάτια – που τα έδεναν περίτεχνα κυρίως οι άντρες – τις θυμωνιές και μετά αναλάμβαναν οι αλωνιστικές μηχανές.

Πιο παλιά που δεν υπήρχαν ούτε αυτές οι μηχανές το θέρισμα ήταν ακόμα πιο σκληρό, γιατί γινόταν το αλώνισμα με τα άλογα, το λίχνισμα και το τσουβάλιασμα από τον άντρα. Στις ημέρες του θερισμού επικρατούσε ένας μικρός πανικός. «Θέρος, τρύγος, πόλεμος», έλεγαν οι παλιότεροι κουνώντας το κεφάλι για να συνδέσουν τη δυσκολία των εν λόγω αγροτικών εργασιών με τη μεγάλη περιπέτεια του πολέμου, που σημειωτέον τα δεινά του ήξεραν πολύ καλά γιατί τα είχαν βιώσει. Παρ’ όλα αυτά είχαν μια καρτερικότητα πολύ αξιόλογη.

Δεν διαμαρτύρονταν, για παράδειγμα, για τη μεγάλη ζέστη γιατί εκτός των άλλων αυτή βοηθούσε στην καλύτερη δημιουργία των προϊόντων τους. Με τη ζέστη θα ψώμωνε το ψωμί και θα μέλωνε η σταφίδα και έτσι εκτός της καλύτερης ποιότητας θα είχαν και μεγαλύτερο βάρος και επομένως και περισσότερο εισόδημα από την πώλησή τους. Επίσης θα γλύκαιναν τα φρούτα, τα καρπούζια και τα χειμωνικά, και οι ντομάτες και όλα τα κηπευτικά θα γίνονταν πολύ νόστιμα. Ήταν εποχές βέβαια που το πότισμα ήταν συγκρατημένο και έτσι δεν χάλαγαν τη γεύση τους τα προϊόντα.

Στα πεδινά μέρη του χωριού οι δουλειές ήταν πιο εύκολες, γιατί εδώ κυριαρχούσαν τα ποτιστικά χωράφια. Όλα τα κηπευτικά έπρεπε να παραχθούν από την οικογένεια. Ήταν εποχές της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης αυτάρκειας. Η φροντίδα των πατέρων για να ζήσουν τις οικογένειές τους ήταν συστηματική και συνεχής. Τα αμπάρια έπρεπε να είναι γεμάτα από γεννήματα: το λάδι, το κρασί, το τυρί, τα ζυμαρικά (χυλοπίτες και τραχανάς) και να μην λείπουν ποτέ από το σπίτι. Ακόμα και φρούτα (χειμωνάπιδα, κυδώνια, σταφύλια – σιδερίτες, ρόδα…) αποθηκεύονταν κρεμασμένα σε πρόγκες στο ταβάνι και συχνά βάσταγαν και μέχρι τα Χριστούγεννα!

Η μεγάλη χαρά των αγροτών ήταν στη διάρκεια της σοδειάς. Ο κόπος τους ζητούσε ανταμοιβή. Τα σχέδιά τους αποσκοπούσαν να σβήσουν τα βερεσέδια από το δεφτέρι του μπακάλη, να ξεχρεώσουν κανένα δάνειο της Αγροτικής Τράπεζας και να μείνει και τίποτα για τα απολύτως απαραίτητα: κανένα τετράδιο και μολύβι, κανένα ρούχο και πιο πολύ παπούτσια. Το να μην είσαι ξυπόλητος ήταν δείγμα της πρώιμης προόδου εκείνων των καιρών. Αν η σοδειά δεν πήγαινε καλά, τότε η στεναχώρια φώλιαζε για τα καλά στην ψυχή τους και δύσκολα τους έπαιρνες κουβέντα.

Τα σπίτια δεν ήτανε μόνα τους, αν βρίσκονταν έξω από το χωριό – κάτι που δεν ήταν και πολύ ασύνηθες. Τριγυρίζονταν από τις αυτοσχέδιες κατασκευές για αποθήκευση του σταριού, του λαδιού, του κρασιού, του σανού και κατασκευές για τα ζώα, ξεχωριστές για τα άλογα, για τα γουρούνια, τις κότες, για τα σκυλιά και όσο για τα αρνιά και τα πρόβατα αυτά είχαν τα γαλάρια τους. Για αυτούς που είχαν το σπίτι τους στο χωριό, το συγκεκριμένο σκηνικό ήταν σε κάποιο «εξοχικό», όπου υπήρχαν οι αποθήκες με κανένα πρόχειρο κρεβάτι και καμιά καρέκλα.

Τα σπίτια άλλαζαν στις γιορτές. «Η φτώχεια θέλει καλοπέραση», έλεγαν συχνά – πυκνά και εννοούσαν απλώς το να σταματάνε τη δουλειά και να γλεντάνε στα πανηγύρια, δύο τρία που είχαν τα χωριά κάθε χρόνο, γιατί θα μαζεύονταν συγγενείς από τα γειτονικά μέρη και έπρεπε να τους φιλοξενήσουν με τον πιο γενναιόδωρο τρόπο.

Δύο τρεις ημέρες το χρόνο για τις εκκλησίες του χωριού που γιόρταζαν, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, οι Αποκριές και ο Δεκαπενταύγουστος ήταν όλες και όλες οι διακοπές τους, τόσο ολιγαρκείς (…) και φυσικά πάντα στο σπίτι τους, αν εξαιρέσουμε τις επισκέψεις που έκαναν στα πανηγύρια των συγγενών τους στα κοντινά χωριά καβάλα στα άλογα περιποιημένα, και στη μόνη τους εξυπηρέτηση που δεν γνώριζαν και αυτά μεγάλο βάρος και κούραση…

Η ζωή των αγροτών ήταν δύσκολη. Η φτώχεια, οι επιπτώσεις του πολέμου και του εμφυλίου, το σκληρό και απόμακρο κράτος άφησαν πολλές πληγές ανοιχτές για δεκαετίες. Τα σπίτια δεν τους προστάτευαν αποτελεσματικά από τα καιρικά φαινόμενα και οι συνθήκες υγιεινής ήταν πολύ άσχημες. Ωστόσο, όλο αυτό το σκηνικό των πολλαπλών δυσκολιών ατσάλωνε τη θέλησή τους για να αλλάξουν τη ζωή των παιδιών τους. Το κυρίαρχο πρόταγμα της εποχής που απευθυνόταν στα παιδιά «για να φύγουν από τις λάσπες» με πεδίο κοινωνικής κινητικότητας τα γράμματα και το σχολείο ήταν η επιτομή του αγώνα τους και της ζωής τους, μιας ζωής προσφορά για τη νέα γενιά!

Πηγή: alfavita.gr