«Φον Δημητράκης»: Τελευταία εβδομάδα παραστάσεων από την Θεατρική Ομάδα Πύργου στο θέατρο Απόλλων

Η Θεατρική Ομάδα Πύργου συνεχίζει και φέτος την πολύχρονη θεατρική της πορεία με ένα ιδιαίτερα επίκαιρο έργο της ελληνικής δραματουργίας. Πρόκειται για το «Φον Δημητράκη» του Δημήτρη Ψαθά, ένα αλληγορικό θεατρικό κείμενο με κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις, που γράφτηκε το 1946 στην περίοδο του Εμφυλίου.Πίσω από την έξοχη κωμωδία χαρακτήρων του Ψαθά βρίσκεται σε όλη του την οξύτητα το τραγικό στοιχείο. Θίγεται το θέμα της εξάρτησης των ανθρώπων από την εξουσία, ενώ, παράλληλα, τίθεται το δίλημμα αν οι επιλογές των ανθρώπων πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τη συνείδηση ή με το συμφέρον.
Ο «φον Δημητράκης» είναι ο Δημήτρης Χαρίτος, άντρας μιας κάποιας μόρφωσης και κοινωνικής θέσης. Ζει σε ένα αστικό σπίτι της κατοχικής Αθήνας του 1942 και θέλει πάση θυσία να υπουργοποιηθεί σε αντίθεση με τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο συμμετέχουν στην Αντίσταση και δυσκολεύουν την πολιτική του ανέλιξη. Όταν οι Γερμανοί τον αναγκάζουν να υπογράψει δήλωση αποκήρυξης του γιου του, να καταδώσει τους φίλους του και να φοβάται τη σκιά του, ο Δημητράκης χάνει το μέτρο και γελοιοποιείται χάριν της εξουσίας. Ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του και επειδή έχουν καταλάβει την αρχομανία του, οι Γερμανοί τού προσφέρουν ένα υπουργείο στην κατοχική κυβέρνηση. Ο «φον Δημητράκης» αποδέχεται την «προσφορά» με χαρά και προσμονή, γιατί ως αποτυχημένος πολιτευτής και δειλός οσφυοκάμπτης μέσα σ’ αυτή την τραγική περίοδο βρίσκει την ευκαιρίανα πραγματοποιήσει το μεγάλο του όνειρο.
Αυτός είναι ο «φον Δημητράκης», ένας άνθρωπος που φοβάται υπέρμετρα μπροστά στην εξουσία, δε διστάζει να γίνει δικτατορίσκος όταν αναλάβει κάποια θέση, εκτελεί πειθήνια κάθε εντολή, έστω κι αν αυτή κοστίζει σε ανθρώπινες ζωές. Ο χαρακτήρας του είναι «προϊόν» μιας ανώμαληςκαι δραματικής περιόδου, μα ταυτόχρονα διαχρονικό και πανανθρώπινο: ένας επικίνδυνος κακομοίρης με μίζερη συνείδηση, ένας εν δυνάμει Κάιν για ένα πινάκιο εξουσίας. Φυσικά ο Ψαθάς πλάθει στο έργο μια σειρά από άλλους χαρακτήρες: δωσίλογους, ιδεολόγους, απλούς αγωνιστές, ο καθένας από τους οποίους επηρεάζει με τον τρόποτου την υπόθεση. Όμως ο Δημητράκης παραμένει στο κέντρο της υπόθεσης με την τραγικότητα ή την κωμικότητά του.
Ο Δ. Ψαθάς στον πρόλογο του έργου εξηγεί για τον ήρωά του: «τύποι προδοτών υπάρχουν πολλών λογιών. Ο φον Δημητράκης δεν είναι ο στυγνός προδότης, που τραβά το δρόμο του με πλήρη συνείδηση του έργου του. Είναι ο κωμικοτραγικός Ρωμιός πολιτικάντης, που απέτυχε και γελοιοποιήθηκε οικτρά στους ειρηνικούς καιρούς ζητώντας την ψήφο του λαού. Κι όμως, τον καίει πάντα ο καημός να ανέβει. Έναν τέτοιο ήρωα είχα υπ’ όψιν μου πάντα να ανεβάσω στη σκηνή. Τοποθετώντας τον στην Κατοχή είχα την ευκαιρία να τον αναπτύξω και να τον φωτίσω, γιατί τους ανθρώπους αυτούς, τους οποίους τον καιρό της ελεύθερης ζωής αποδοκίμασε και γελοιοποίησε ο λαός, ήρθε να αποζημιώσει η ΄μεγάλη ευκαιρία’ που παρουσιάστηκε. Τα Υπουργεία, τις Νομαρχίες και τους Δήμους τα κουβαλούσε ο καθένας, αρκεί να ήταν πρόθυμος να πουλήσει την ψυχή του στο Διάβολο. Την πουλήσανε άλλοι, που τους έκαιγε ο καημός της εξουσίας. Πρόσωπα απίθανα και γελοία χίμηξαν στα αξιώματα, την ώρα που ο ελληνικός λαός αγωνιζότανε τον υπέρτατο αγώνα για τη λευτεριά του».
Γιώργος Αγγελόπουλος, ΜΔΕ φιλόλογος, μέλος της ΘΟΠ