Ενδοσκοπικά – Γράφει η Ειρήνη Μεσσήνη*
-Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην αγορά
Έχοντας διανύσει ήδη ένα έτος μέσα στην πανδημία οι οικονομικές συνέπειες έχουν προκαλέσει σαρωτικές αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών και έχουν διαμορφώσει μια νέα τάξη πραγμάτων. Όλοι οι τομείς της οικονομίας έχουν υποστεί ισχυρούς κλυδωνισμούς, κάποιοι όμως δέχονται καταστροφικές συνέπειες.
Οι ολέθριες επιπτώσεις της πανδημίας αντανακλώνται ξεκάθαρα στην επιχειρηματική δραστηριότητα κυρίως τη μικρομεσαία, και αυτό συνδέεται στενά με τις ριζικές αλλαγές που έχουν επιβληθεί στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των πολιτών και βέβαια στις επακόλουθες ανακατατάξεις της καταναλωτικής συμπεριφορά τους! Αν και δε συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του δημοσίου διαλόγου, η ψυχολογία των πολιτών και οι ατομικές καταναλωτικές συμπεριφορές αποτελούν ρυθμιστές της αγοράς και καθορίζουν σε ένα πολύ σημαντικό βαθμό το παρόν και αύριο της οικονομίας.
Η ψυχολογία του πελάτη
Ο φόβος, το άγχος και η ανασφάλεια φαίνεται να είναι οι κυριότεροι λόγοι για το δισταγμό λήψης αγοραστικών αποφάσεων. Η καλή ψυχολογία που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για τη λήψη ρίσκων και αποφάσεων φαίνεται να βάλλεται πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως. Ο εγκλεισμός, η κοινωνική απομόνωση, η τηλεργασία επιβαρύνουν την ψυχολογία των πολιτών ακόμα και αυτών που δεν αντιμετωπίζουν οικονομικές επιπτώσεις στο εισόδημα τους. Από την άλλη οι έλλειψη κοινωνικής ζωής, ο εγκλεισμός και η κοινωνική αποστασιοποίηση αφήνουν ένα τεράστιο όγκο προϊόντων και υπηρεσιών στα αζήτητα, είτε γιατί δεν μπορούν να καταναλωθούν, είτε γιατί δε μπορούν να διατεθούν. Έτσι ενώ μια μερίδα του κόσμου θα μπορούσε να τονώσει την αγορά με την αγοραστική της δύναμη, στην πραγματικότητα δεν είναι σε θέση, κυρίως όμως δεν είναι σε διάθεση να καταναλώσει προϊόντα και υπηρεσίες, να κάνει αγοραστικές κινήσεις και βέβαια να ρισκάρει να επενδύσει.
Στον αντίποδα η μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού πληττόμενη από την ανεργία και τη μεγάλη απώλεια εισοδήματος όχι μόνο έχει χάσει την αγοραστική της δύναμη, αλλά αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις βασικές της ανάγκες και παραμένει υπερχρεωμένη. Η πτώση όμως του εισοδήματος δε φαίνεται να είναι ο μόνος παράγοντας που αναδιαμορφώνει την εικόνα της αγοράς. Η σκιά της πανδημίας, ο φόβος για την υγεία και η κοινωνική αποστασιοποίηση έχουν προκαλέσει στους ανθρώπους μια εσωστρέφεια, η οποία αντανακλάται και στις καταναλωτικές τους συμπεριφορές. Έτσι οι άνθρωποι μέσα από το σπίτι στρέφουν το αγοραστικό τους ενδιαφέρον μόνο προς την κατανάλωση ειδών πρώτης ανάγκης, φαρμακευτικού υλικού και οποιουδήποτε προϊόντος ή υπηρεσίας συνδέεται με το σπίτι όπως φαγητό στο σπίτι ή οικιακή ψηφιακή ψυχαγωγία. Με άλλα λόγια η όποια αγοραστική κίνηση, περιστρέφεται γύρω από ένα πολύ μικρό κλειστό κύκλωμα οικονομικής δραστηριότητας, αφήνοντας το σύνολο της οικονομίας σε παρατεταμένη αδράνεια.
Αναδιάταξη προτεραιοτήτων με επίκεντρο το σπίτι
Οι ριζικές αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων, οι σαρωτικές αναδιατάξεις των προτεραιοτήτων, οι ανατροπές στις καταναλωτικές συνήθειες και τα μοτίβα συμπεριφοράς έχουν φέρει τη ζωή να περιστρέφεται γύρω από το σπίτι και τα αγαθά που είναι σχετικά με αυτό. Όλες οι υπόλοιπες υπηρεσίες και προϊόντα παραμένουν εκτός οικονομικής δραστηριότητας.
Επιπλέον η ψυχολογική και οικονομική πίεση που δέχονται οι πολίτες τους κάνει προσεκτικούς και επιλεκτικούς. Εμποδίζει τον αγοραστικό αυθορμητισμό τους και τους κάνει να προγραμματίζουν πολύ τις αγοραστικές τους συμπεριφορές. Οι πολλές ώρες μπροστά από τους υπολογιστές προωθεί την ψυχαναγκαστική αναζήτηση πληροφοριών, εναλλακτικών προϊόντων και οικονομικότερων λύσεων. Οι έγκλειστοι και καλά ενημερωμένοι καταναλωτές εξοικονομούν, αλλά σίγουρα δεν κερδίζουν το συναισθηματικό έπαθλο της οικονομικής τους επένδυσης, το οποίο δεν είναι άλλο από τη χαρά και τη διασκέδαση που προσφέρει η διαδικασία της πραγματικής αλληλεπιδραστικής!
Ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό;
Σε κάθε περίπτωση το τέλος των υγειονομικών μέτρων και της πανδημίας θα φέρει βελτίωση στην ψυχολογία των πολίτων και θα στρέψει εκ νέου το ενδιαφέρον τους σε προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν σχέση με την κοινωνική δραστηριοποίηση. Όταν όμως όλο αυτό τελειώσει και οι πολίτες θελήσουν να επιστρέψουν στον παλιό γνώριμο τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, θα είναι άραγε αυτό εφικτό, σε μια πραγματικότητα που θα έχει υποστεί σαρωτικές οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις;
Οι κοινωνικές και πολιτικές αισθήσεις είναι σημαντικό να νιώσουν αυτό τον κίνδυνο. Η ζημιά που έχει ήδη προκληθεί στην οικονομία θέτει καίρια ερωτήματα. Ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό; Πόσο χρόνο θα πάρει η επαναφορά της οικονομίας και βέβαια πόσοι και ποιοι θα αντέξουν;
*Η Ειρήνη Μεσσήνη είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Ρήγα Φεραίου 111 / Πύργος
Αγίου Δημητρίου 44 / Αθήνα
Τηλ: 6946442653
Email: irinimessini@gmail.com
