Του Κώστα Ζάμπα*
Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω 6-10 μονάδες, στο δημοψήφισμα υπήρχε τρομακτική απόκλιση 23 μονάδων από τις εκτιμήσεις των ερευνών, ενώ πλήρης ήταν η αποτυχία στα exitpolls, που οργάνωσαν από κοινού έξι από τις μεγαλύτερες εταιρείες.
Όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο σε προεκλογικό χρόνο, οι δημοσκοπήσεις που παραγγέλνουν κατά κύριο λόγο τα ΜΜΕ, αλλά και τα πολιτικά κόμματα, προσελκύουν το ενδιαφέρον των πολιτών. Αυτό συμβαίνει και εδώ με τα εντυπωσιακά πολύχρωμα γραφήματα που παρουσιάζονται σε απαστράπτοντα τηλεοπτικά πλατό, σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων και στο διαδίκτυο.
Στην τωρινή φάση πριν από τις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου το σύνολο των δημοσκοπήσεων προβλέπει νίκη της Νέας Δημοκρατίας και το ερώτημα που τίθεται από όλους τους δημοσιογράφους στους εκπροσώπους των κομμάτων αφορά το μέγεθος της διαφοράς του ποσοστού της από αυτό του δεύτερου ΣΥΡΙΖΑ.
Τη νίκη προεξοφλούν και οι εκπρόσωποι της Ν.Δ., με πρώτο τον αρχηγό της, μολονότι η πρωτοφανής οξύτητα και ειδικά το θεματολόγιο των ομιλιών του Κ. Μητσοτάκη στη συζήτηση της πρότασης δυσπιστίας προς την κυβέρνηση στις 8 και 10/5 υποδηλώνει ανασφάλεια και ότι οι εσωτερικές αναλύσεις της προσδοκώμενης συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος δεν είναι τόσο θετικές.
Τα μόνα πραγματικά δεδομένα που διαθέτουμε είναι τα αποτελέσματα των δύο τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων και του μεταξύ αυτών δημοψηφίσματος. Υπάρχουν επίσης οι δημοσκοπήσεις που προηγήθηκαν των καλπών και η σύγκρισή τους με τα αποτελέσματα είναι πολύ χρήσιμη για την αξιολόγηση των σημερινών εκτιμήσεων.
Ας θυμηθούμε, λοιπόν, τα βασικά στοιχεία από το πρόσφατο παρελθόν και ας εξετάσουμε τους σημερινούς σχετικούς ισχυρισμούς.
Εκτίμηση ψήφου της MetronAnalysis, 17.9.2015. 3 ημέρες πριν από τις εκλογές +0,3 η Ν.Δ.
Δεδομένο 1: Οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω 6-10 μονάδες τον Σεπτέμβριο του ’15. Κατά την εταιρεία GPO του Τ. Θεοδωρικάκου, συντονιστή Στρατηγικής και Επικοινωνίας της Ν.Δ. σήμερα. 18 ημέρες πριν από τις εκλογές, έδινε ελαφρύ προβάδισμα της Ν.Δ., 9 ημέρες πριν ασήμαντα εμπρός τον ΣΥΡΙΖΑ και, 2 ημέρες πριν, η διαφορά ήταν +2,5% υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Τα αποτελέσματα, 2 ημέρες μετά, έδωσαν διαφορά +7,5%, δηλαδή τριπλάσια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η δημοσκόπηση της MetronAnalysis, που έδινε +0,3% στη Ν.Δ., δεν ήταν απλώς για την «πρόθεση ψήφου», αλλά έδινε «εκτίμηση».. Η τότε πρόβλεψη για εκλογικό ντέρμπι στις εκλογές της 20/9/2015 είχε μια πολιτική βάση: Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε χάσει τη μισή κοινοβουλευτική ομάδα, τον πρώην υπουργό Οικονομικών, την πρόεδρο και τον α’ αντιπρόεδρο της Βουλής, τους είχε απέναντί του και είχε ψηφίσει νέο μνημόνιο.
Ισχυρισμός: Οι δημοσκοπήσεις ήταν σωστές, αλλά οι αναποφάσιστοι πήγαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Η άποψη αυτή διακινήθηκε από το 2015 έως σήμερα και τη διατύπωσε με μεγάλη κατηγορηματικότητα ο πρώην αναπληρωτής εκπρόσωπος Τύπου της Ν.Δ., Κ. Κυρανάκης, ένα νέο στέλεχος του κόμματος, που κατά τα φαινόμενα έχει κεντρικό ρόλο στην προβολή της γραμμής του. Πολύ πρόσφατα, στις 7 Μαΐου, δήλωνε στην εκπομπή του Σ. Κοτρώτσου «Επόμενη Μέρα» ότι «όλες οι δημοσκοπήσεις έπεσαν μέσα και “τις τελευταίες ημέρες όλοι οι αναποφάσιστοι πήγαν με τον ΣΥΡΙΖΑ”
Απάντηση: Όπως είδαμε, είχαν πέσει έξω και οι δημοσκοπήσεις των παραμονών των εκλογών, όταν οι αναποφάσιστοι μάλλον είχαν καταλήξει, όμως η πλήρης αποτυχία ήταν κυρίως στα exitpolls, που οργάνωσαν από κοινού έξι από τις μεγαλύτερες εταιρείες. Αμέσως μετά το κλείσιμο της κάλπης, από το 70% του δείγματος των 8.000 ψηφοφόρων (δηλαδή από 5.600 άτομα), που κλήθηκαν να απαντήσουν όχι για την πρόθεσή τους, αλλά «ποιον ψήφισαν», προέκυψε η εκτίμηση ότι η διαφορά ανάμεσα στις μέσες τιμές των ποσοστών ΣΥΡΙΖΑ – Ν.Δ. ήταν 1,5% υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή 5 φορές μικρότερη από την πραγματική, που μάθαμε λίγο μετά.
Δεδομένο 2. Οι δημοσκοπήσεις για τις ερχόμενες ευρωεκλογές έχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Στις 18 Απριλίου, η εταιρεία OpinionPoll έδινε για τον ραδιοφωνικό σταθμό ΘΕΜΑ 104.6 δημοσκοπική διαφορά 17% υπέρ της Ν.Δ. ενώ την 1η Μαΐου η εταιρεία PalmosAnalysis για το TVXS εκτιμούσε τη διαφορά σε 6,5%, τη μισή από αυτή που έβρισκε πριν από δύο χρόνια. Ιδιας τάξης μεγέθους διαφορά 5,9% έδωσε και η ALCO για το OPEN στις 9 Μαΐου.
Οι τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις διάφορες έρευνες είναι πασίγνωστες και οδηγούν στον ακόλουθο ισχυρισμό: οι δημοσκοπήσεις είναι «πειραγμένες».
Απάντηση: Ο γράφων δεν μπορεί να ξέρει τα εσωτερικά και τις διαδικασίες των εταιρειών και σε καμιά περίπτωση δεν είναι νοητό να αποδοθεί αστήριχτα σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα η κατηγορία της απάτης. Πρόκειται για ιδιωτικές εταιρείες που κάνουν κατά κύριο λόγο έρευνες αγοράς και καμιά τους δεν θα ήθελε να δυσφημιστεί. Την απάντηση στον ισχυρισμό την έδωσαν οι ίδιοι οι δημοσκόποι, μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Ήταν λάθος τους, έφταιξε η μέθοδός τους, όχι μόνο στην επεξεργασία των απαντήσεων, αλλά και στη διενέργεια των ερευνών.
Οι τηλεφωνικές κλήσεις με απόκρυψη καλούντος, ακόμα και σε ακατάλληλες ώρες, με μαγνητοφωνημένα μηνύματα, προκαλούν τον καλούμενο να κατεβάσει αμέσως το ακουστικό, ιδίως αυτόν που δεν αδημονεί πότε θα πέσει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Σύνοψη: Οι δημοσκοπήσεις δεν καταλήγουν σε πρόβλεψη αποτελέσματος, όπως άλλωστε δηλώνουν οι ίδιες οι εταιρείες, αλλά ούτε «φωτογραφία της στιγμής» κατά τη γνωστή κοινοτοπία. Η πρόσφατη εμπειρία -όχι μόνο η ελληνική- αποδεικνύει αυτό που έλεγαν οι ίδιοι οι δημοσκόποι την επομένη των εκλογών του 2015: Έχουν πρόβλημα μεθόδου.
Μπορεί τις ευρωεκλογές να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ ή η Ν.Δ., η διαφορά να είναι μικρή ή μεγάλη, όμως οι εκλογείς δεν επηρεάζονται από επικοινωνιακά κόλπα. Τα κύρια κριτήριά τους θα είναι πολιτικά και να μη χαμογελούν καθόλου όσοι υποτιμούν ακόμα και τις απλούστερες σκέψεις που κάνει κάθε πολίτης καθώς πηγαίνει στην κάλπη.
Θα επηρεάσουν τελικά τους πολίτες η μείωση ανεργίας κατά 10%, η αύξηση κατώτατου μισθού έως 27%, οι συλλογικές συμβάσεις, η αναδιανομή εισοδήματος με κοινωνικά επιδόματα, η χορήγηση του όλου ή μέρους της 13ης σύνταξης, οι διευκολύνσεις στην εξόφληση χρεών, οι μειώσεις τιμών στην ενέργεια και τα τρόφιμα, ο φτηνότερος διεθνής δανεισμός του κράτους και η Συμφωνία των Πρεσπών, ή θα βαρύνουν η υπενθύμιση του μαξιμαλιστικού λόγου του ΣΥΡΙΖΑ του 2014-15, η φθορά της διακυβέρνησης και οι ανεκπλήρωτες προσδοκίες των πολιτών;
Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Θα κριθούν έως το Σάββατο 25/5 από την επάρκεια όλων να υποστηρίξουν θέσεις και να πείσουν τους πολίτες. Το πραγματικό ντέρμπι είναι σε 12 ημέρες. Η μεθεπομενηΚυριακη…κοντηγιορτη.
*Ο Κ. Ζάμπας είναι πολιτικός μηχανικός, δρ ΕΜΠ
