Με αφορμή το κάλεσμα των οργανωτών του 7ου Συνεδρίου Περιφερειακής Ανάπτυξης της εφημερίδας «Πελοπόννησος» για συμμετοχή πολλών εταίρων και παραγόντων της τοπικής, πολιτικής και ακαδημαϊκής κοινωνίας, αισιοδοξώ με την παρούσα εισήγηση να αναπτύξω κάποιες ιδέες και σκέψεις που αφορούν στον άξονα της Εκπαίδευσης & Κατάρτισης για την 4η βιομηχανική επανάσταση».
Τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει εντυπωσιακές αλλαγές σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης ζωής με κυριότερη την τεχνολογική, η οποία συνδέεται με την έλευση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
Η επανάσταση αυτή αναμφισβήτητα έχει ήδη επηρεάσει και θα συνεχίσει να επηρεάζει όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής, επιφέροντας ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής, εργασίας, επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Η ρομποτική, το διαδίκτυο, τα αυτόνομα οχήματα, η τεχνητή νοημοσύνη, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η βιοτεχνολογία, η αποθήκευση ενέργειας, η νανοτεχνολογία επιφέρουν τεράστιες δυνατότητες.
Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τον Klaus Schwab (2015), Ιδρυτή και Διευθύνοντα Πρόεδρο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, θα δημιουργηθούν νέοι τρόποι ικανοποίησης εξυπηρέτησης των αναγκών των πελατών, οι οποίες βρίσκονται και στο επίκεντρο της οικονομίας. Παγκόσμιες πλατφόρμες δεδομένων θα προσφέρουν πολλαπλές ευκαιρίες για έρευνα και ανάπτυξη, για το εμπόριο και την αγορά.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, και λαμβάνοντας υπόψη την ανθρωπιστική προσέγγιση της ανάπτυξης, οι άνθρωποι θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις κεκτημένες γνώσεις και δεξιότητές τους, εμπλουτίζοντάς τες με σωστές και κατάλληλες προκειμένου να μπορέσουν να χειριστούν τις αλλαγές αυτές.
Συγκεκριμένα, ως προς τον εργασιακό χώρο, έρευνα του ΟΟΣΑ (2013) για την απασχόληση και την απασχολησιμότητα καταδεικνύει ότι λόγω των ραγδαίων οικονομικών, τεχνολογικών και δημογραφικών αλλαγών παρατηρούνται σημαντικά κενά δεξιοτήτων, ελλείψεις ή και αναντιστοιχίες, γεγονός που δύναται να επηρεάσει σημαντικά και αρνητικά την παραγωγικότητα αλλά και τη δυνατότητα ενός ατόμου τόσο να βρει μια εργασία όσο και να τη διατηρήσει ή να την εξελίξει. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το ένα τρίτο περίπου των εργαζομένων υπερβαίνει ή δεν έχει τα απαιτούμενα για μια εργασία προσόντα, ενώ το ένα έκτο παρουσιάζει αναντιστοιχία μεταξύ των υφιστάμενων δεξιοτήτων και εκείνων που είναι απαραίτητες για την άσκηση ενός επαγγέλματος.
Πόσο θα ενταθεί το φαινόμενο αυτό;
Πόσο κατάλληλες είναι οι ήδη υπάρχουσες δεξιότητες τόσο των υποψήφιων επαγγελματιών όσο και των εν ενεργεία επαγγελματιών;
Πόσο διάστημα χρειάζεται να μεσολαβήσει προκειμένου να εναρμονιστούν οι αντίστοιχες διεθνείς και εθνικές πολιτικές στο σύγχρονο πλαίσιο και να προβούν στον επαναπροσδιορισμό, την παράδοση και την εφαρμογή των κατάλληλων δεξιοτήτων;
Υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο που να λαμβάνει υπόψη την ακραία μεταβολή των συνθηκών του νέου εργασιακού περιβάλλοντος;
Είναι κατανοητό στις περιφερειακές αρχές ότι, ως εγγύτερες δομές στον πολίτη, θα κληθούν να διαχειριστούν την μετάβαση στη νέα πραγματικότητα;
Μπορούμε να διαχειριστούμε τις τεχνολογικές αλλαγές και, αν ναι, πώς;
Ο Jack Ma υποστηρίζει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι βιομηχανικές επαναστάσεις επιφέρουν οπωσδήποτε σημαντικά οφέλη, όπως νέες θέσεις εργασίας, νέες επαγγελματικές σταδιοδρομίες και επιτυχία αλλά ταυτόχρονα και σοβαρά προβλήματα. Ας φέρουμε στον νου μας ότι τόσο η Πρώτη όσο και η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση ακολουθήθηκαν από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. «Η επιστημονική γνώση δημιουργεί ευκαιρίες και λύσεις, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτεί τα διαταραγμένα κύματα αλλαγής σε κάθε τομέα. Η άνευ προηγουμένου καινοτομία στην επιστήμη και την τεχνολογία … εγείρει θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το τι είναι ανθρώπινο» (ΟΟΣΑ, 2018: 3).
Αυτές οι αλλαγές είναι αναπόφευκτα γρήγορες και συχνά ανεξέλεγκτες όχι μόνο για την πλειονότητα των ανθρώπων αλλά και για τις κυβερνήσεις. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τη σωστή διαχείρισή τους, αλλά μπορούμε, βάσει των υφιστάμενων θεωρητικών και ερευνητικών δεδομένων, να μαντέψουμε τις ενέργειες στις οποίες μπορούμε να προβούμε.
Σε επίπεδο διακυβέρνησης, ήδη τα επίσημα κείμενα των διεθνών οργανισμών επισημαίνουν την ανάγκη καθολικών, συλλογικών, περιεκτικών και διαφανών κυβερνητικών πλαισίων ικανών να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη και να υιοθετήσουν την πρόοδο.
Υπάρχει επίσης ανάγκη για έναν παγκόσμιο χώρο όπου οι διεθνείς οργανισμοί, οι τεχνολογικές εταιρείες, οι αρχές, ο ακαδημαϊκός κόσμος και η κοινωνία των πολιτών θα μπορούν να συνδεθούν ώστε να συμβάλλουν στην ανάπτυξη όλων των ανθρώπων. Ωστόσο, ενώ ο οικουμενισμός είναι η αρχή της προσέγγισης της ανθρώπινης ανάπτυξης, συχνά δεν αρκεί.
Είναι απαραίτητο να μεταφρασθεί στην πράξη εντοπίζοντας και καταργώντας τα εμπόδια που αποκλείουν ορισμένες ομάδες. Εκτός αυτού, παρόλο που η ανθρώπινη ανάπτυξη επιτυγχάνεται, αυτό δεν σημαίνει ότι διατηρείται. Η πρόοδος μπορεί να επιβραδυνθεί ή και να αντιστραφεί. Επιπλέον, για να προωθηθεί η ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, οι πολιτικές πρέπει να είναι περιεκτικές και να διαμορφώνουν μια αναπτυξιακή στρατηγική υπό την καθοδήγηση της απασχόλησης, εστιάζοντας στη δημιουργία ικανοποιητικών ευκαιριών απασχόλησης σε τομείς όπου ζουν και εργάζονται πρωτίστως ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ΟΗΕ, 2016).
Όσον αφορά στους ανθρώπους, θα είναι σε θέση να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν αυτές τις αλλαγές σε μεγάλο βαθμό όταν αισθάνονται ασφαλείς και σίγουροι για την αναγκαιότητα αυτής της αλλαγής. Υπό αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες, οι διάφορες επαγγελματικές ομάδες πρέπει να επαναπροσδιορίσουν το επαγγελματικό τους προφίλ και να το ενισχύσουν με δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να ανταποκριθούν στις ψυχικές, σωματικές και συναισθηματικές απαιτήσεις της νέας αγοράς εργασίας.
Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στις δεξιότητες θα απαιτήσει σημαντικές πολιτικές προσπάθειες και συστηματικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου κεφαλαίου τόσο από δημόσιες όσο και από ιδιωτικές πηγές (Παναγιωτόπουλος & Καρανικόλα, 2017).
Η εκπαίδευση δύναται να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας ενός οργανισμού και να έχει θετικό αντίκτυπο στη δημιουργία ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος, αυξάνοντας κυρίως την αφοσίωση των εργαζομένων (Bartlett, 2001· Schwepker, 2001).
Όλοι μας καλούμαστε να αναπτύξουμε και να επαναπροσδιορίσουμε τις ικανότητες και τη νοοτροπία μας ώστε να διασφαλίσουμε και να διατηρήσουμε βασικά δικαιώματα, όπως αυτά της απασχόλησης και της απασχολησιμότητας. Η εκπαίδευση, η επιμόρφωση και η κατάρτιση καλούνται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην εξεύρεση, απόκτηση και διατήρηση μιας εργασίας. Οι σωστές και κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες θα ενισχύσουν το εργασιακό προφίλ των εργαζομένων ώστε να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.
Γεώργιος Παναγιωτόπουλος
Επ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών
Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Ανδραβίδας Κυλλήνης
