Γράφει η Ειρήνη Μεσσήνη 
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια 

Σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τους συνανθρώπους μας με Αναπηρία, επιλέγουμε να μιλήσουμε για έναν παράγοντα που συχνά παραβλέπεται: την προσβασιμότητα όχι μόνο ως τεχνική υποχρέωση, αλλά ως βαθιά ψυχολογική ανάγκη.

Στην πραγματικότητα, η προσβασιμότητα είναι ο ισχυρότερος ψυχολογικός παράγοντας που καθορίζει την ποιότητα ζωής των ατόμων με αναπηρία.

Και αυτό γιατί δεν επηρεάζει μόνο την καθημερινότητα ,επηρεάζει το πώς αισθάνεται κάποιος για τον εαυτό του, για την κοινωνία και για το δικαίωμα του να ανήκει.

Γιατί η προσβασιμότητα είναι ψυχολογικό ζήτημα;

Η αναπηρία από μόνη της δεν περιορίζει την ψυχική υγεία.

Τα εμπόδια όμως που συναντά το άτομο στην καθημερινότητα δημιουργούν ένα επαναλαμβανόμενο ψυχολογικό τραύμα.

Αρκεί να σκεφτούμε πως απλά και αυτονόητα πως μπορεί να νοιωθει το άτομο με αναπηρία!Όταν ένα κτίριο δεν έχει ράμπα, το μήνυμα που παίρνει το άτομο δεν είναι απλώς «δεν μπορείς να μπεις» αλλά  «δεν σε σκεφτήκαμε». Όταν μια ιστοσελίδα δεν είναι προσβάσιμη, το μήνυμα δεν είναι «τεχνικό σφάλμα» αλλά πως «δεν περιμένουμε να τη χρησιμοποιείς». Όταν ένα σχολείο ή ένας εργασιακός χώρος δεν παρέχουν προσαρμογές, δεν υπάρχει μόνο λειτουργικός αποκλεισμός, αλλά κυρίως  συναισθηματικός αποκλεισμός.

Κάθε τέτοιο εμπόδιο, όσο μικρό κι αν μοιάζει σε κάποιον που δεν το ζει, σωρεύεται και γίνεται βάρος.

Το βάρος της αίσθησης ότι ο κόσμος δεν είναι φτιαγμένος για εσένα.

Το συναίσθημα του μη-ανήκειν

Η προσβασιμότητα δεν αφορά μόνο τη μετακίνηση ,αφορά την αυτοεκτίμηση, την αξιοπρέπεια, την υπενθύμιση ότι ανήκεις.

Χωρίς προσβασιμότητα, η κοινωνία στέλνει ένα βαθύ, συχνά ασυνείδητο μήνυμα: «Είσαι εδώ, αλλά δεν είσαι για όλους τους χώρους.»

Αυτό το μήνυμα μπορεί να οδηγήσει σε:

  • αυξημένο άγχος,
  • απομόνωση,
  • χαμηλή αυτοεικόνα,
  • αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων,
  • απογοήτευση και θυμό.

Η επιστήμη της ψυχολογία υπογραμμίζει ότι η ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει στο περιβάλλον του είναι θεμελιώδης και ζωτικής σημασίας ειδικά αν υπάρχουν και θέματα αναπηρίας! Η προσβασιμότητα είναι αυτό που τη διαφυλάσσει.

Όταν υπάρχει προσβασιμότητα, δημιουργείται ψυχολογική ασφάλεια

Όλες οι έρευνες έχουν αποδείξει πως όταν ο φυσικός, ψηφιακός και κοινωνικός χώρος που ζει το άτομο ενήλικο ή ανήλικο  είναι φτιαγμένος για όλους τότε όποια και αν είναι η σωματική του κατάσταση νιώθει ίσο και ασφαλή!  Η αίσθηση ότι μπορεί να έχει πρόσβαση παντού από μόνη της μειώνει την ψυχική επιβάρυνση και Αυξάνει την  αυτοπεποίθηση. Επιπλέον Ενισχύει τη συμμετοχή και η κοινωνική ένταξη και ταυτόχρονα Καλλιεργεί  εμπιστοσύνη στην κοινότητα. Με λίγα λόγια η προσβασιμότητα λειτουργεί θεραπευτικά, όχι επειδή «διευκολύνει», αλλά επειδή σέβεται.

Προσβασιμότητα είναι σεβασμός και ο σεβασμός είναι ψυχική υγεία

Και εδώ δε μιλάμε για προαιρετικές βελτιώσεις. Μιλάμε για δικαιώματα, για ισότητα, για ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η προσβασιμότητα δεν είναι μια πράξη συμπόνιας. Είναι μια πράξη δικαιοσύνης. Δεν κάνει καλό μόνο στα άτομα με αναπηρία.  Κάνει καλό σε μια κοινωνία που επιλέγει να είναι πιο ώριμη, πιο ευγενική, πιο συμπεριληπτική. Η προσβασιμότητα λοιπόν αποτελεί Τον ισχυρότερο ψυχολογικό παράγοντα που καθορίζει αν ένας άνθρωπος αισθάνεται ότι ανήκει αλλά και τον ψυχολογικό παράγοντα που καθορίζει την ποιότητα μιας κοινωνίας που σέβεται τον εαυτό της! Μια κοινωνία που σέβεται είναι μια κοινωνία με υψηλά επίπεδα Ψυχικής Υγείας! Μια κοινωνία που δε σέβεται κινδυνεύει να νοσήσει Ψυχικά! 

Η προσβασιμότητα λοιπόν δεν είναι μια λεπτομέρεια της καθημερινότητας, είναι το θεμέλιο μιας κοινωνίας που βλέπει όλους τους ανθρώπους. Κάθε ράμπα, κάθε ηχητικό σήμα, κάθε προσβάσιμη σελίδα στο διαδίκτυο, κάθε προσαρμογή στο σχολείο ή στη δουλειά είναι μια δήλωση σεβασμού. Είναι το «σε βλέπω» και το «σε υπολογίζω» που χρειάζεται κάθε άνθρωπος για να σταθεί με αξιοπρέπεια.

Γιατί στο τέλος της ημέρας, η προσβασιμότητα δεν μιλά μόνο για το πόσο μπορούν να κινηθούν τα σώματα, αλλά για το πόσο μπορούν να αναπνεύσουν οι ψυχές.

Και μια κοινωνία που επιτρέπει σε όλους να αναπνέουν ελεύθερα, είναι μια κοινωνία αληθινά ανθρώπινη.