Φόβοι ότι η μαζική θανάτωση ζώων, λόγω της ευλογιάς των προβάτων, θα φέρει ελλείψεις στη φέτα
Το θέμα της ευλογιάς των προβάτων και το πόσο επηρεάζει την παραγωγή και τις εξαγωγές της φέτας έγινε ρεπορτάζ στο BBC.
Εκατοντάδες χιλιάδες πρόβατα και κατσίκες θανατώνονται στην Ελλάδα λόγω της ευλογιάς. Η απώλεια των ζώων σημαίνει οικονομική καταστροφή, καθώς πέρα από το ίδιο το ζωικό κεφάλαιο, χάνεται και το πρόβειο, που πωλείται για την παραγωγή φέτας, ένα προϊόν που συχνά αποκαλείται το «λευκό χρυσάφι» της Ελλάδας.
Εκτός όμως από το οικονομικό πλήγμα, υπάρχει και το συναισθηματικό κόστος. «Ήμουν εδώ την ημέρα που θανατώθηκαν τα πρόβατα. Ήταν πολύ σκληρό, ένιωσα ότι απέτυχα να τα προστατεύσω» είπε στο BBC η κ. Αναστασία Σιούρτου, κτηνίατρος και ιδιοκτήτρια φάρμας στη Θεσσαλία.
Η ευλογιά των προβάτων είναι ιογενής λοίμωξη. Τα πρώτα κρούσματα εντοπίστηκαν στη βόρεια Ελλάδα τον Αύγουστο του 2024 και η νόσος έχει έκτοτε εξαπλωθεί σε πολλές περιοχές της χώρας. Συνολικά στα μέσα Νοεμβρίου είχαν καταγραφεί 1.702 περιστατικά, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Η ανίχνευση ενός μόνο κρούσματος σε μια φάρμα σημαίνει ότι πρέπει προληπτικά να θανατωθεί ολόκληρο το κοπάδι. Περίπου 417.000 πρόβατα και κατσίκες έχουν θανατωθεί μέχρι τώρα, δηλαδή περίπου το 4–5% του συνολικού αριθμού.
Για την παραγωγή φέτας, η οποία είναι προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χρησιμοποιείται περίπου το 80% του ελληνικού πρόβειου και γίδινου γάλακτος. Αυτό σημαίνει ότι ενώ παρόμοιο τυρί μπορεί να παραχθεί αλλού στην ΕΕ, δεν μπορεί να ονομαστεί φέτα. Το Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίζει να σέβεται αυτήν την απόφαση του 2002 μετά το Brexit.
Οι εξαγωγές
Πέρσι η Ελλάδα εξήγαγε φέτα αξίας 785 εκατ. ευρώ. Από αυτά, 520 εκατ. ευρώ κατευθύνθηκαν σε χώρες της ΕΕ και 90 εκατ. στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η φέτα πρέπει να παράγεται από τουλάχιστον 70% πρόβειο γάλα και το υπόλοιπο από κατσικίσιο.
Τα μικρά τυροκομεία λένε ότι ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα στην προμήθεια πρόβειου γάλακτος, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει πιθανές ελλείψεις φέτας στο μέλλον. Αν και οι τιμές δεν έχουν ακόμη αυξηθεί, αυτό πιθανότατα θα συμβεί αν η επιδημία δεν εξαλειφθεί.
«Η περιορισμένη ποσότητα διαθέσιμου γάλακτος αυξάνει το κόστος παραγωγής και δυσκολεύει τη διατήρηση των τρεχουσών ποσοτήτων φέτας στην αγορά», λέει ο καθηγητής Δημήτρης Γκούγκουλης από την Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Οι πληγέντες κτηνοτρόφοι αποζημιώνονται με 132 έως 220 ευρώ ανά πρόβατο ανάλογα με την ηλικία του. Οι ίδιοι απαντούν ότι τα ποσά δεν καλύπτουν τις απώλειές τους.
Η κριτική στην κυβέρνηση
Η κυβέρνηση έχει επίσης δεχθεί κριτική για τη συνολική διαχείριση της επιδημίας. Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για τη Διαχείριση και τον Έλεγχο της Ευλογιάς Προβάτων και Αιγών συστήθηκε μόλις στα τέλη Οκτωβρίου – 14 ολόκληρους μήνες μετά τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος.
Παράλληλα, δεν δημιουργήθηκαν ζώνες αποκλεισμού στις περιοχές όπου τα πρώτα κρούσματα καταγράφηκαν το καλοκαίρι του 2024 και οι επικριτές λένε ότι οι κρατικές κτηνιατρικές υπηρεσίες είναι σοβαρά υποστελεχωμένες.
Την ίδια στιγμή, κτηνοτρόφοι έχουν συλληφθεί για παράνομη μεταφορά ζώων σε περιοχές που θεωρούνται αμόλυντες και τοπικά μέσα αναφέρουν ότι μολυσμένα ζώα έχουν ταφεί σε χωράφια χωρίς ενημέρωση των Αρχών.
«Εφαρμόσαμε το σχέδιο εξάλειψης της ευλογιάς των προβάτων από την αρχή, όπως προβλέπουν τα ευρωπαϊκά πρωτόκολλα. Το αποτέλεσμα ήταν να φτάσουμε σχεδόν σε μηδενικά κρούσματα την άνοιξη του 2025. Η απόφαση για τη σύσταση της επιστημονικής επιτροπής τον Οκτώβριο του 2025 ελήφθη υπό την πίεση ενός παράγοντα – πολλοί κτηνοτρόφοι δεν συμμορφώθηκαν με τα μέτρα βιοασφάλειας, με αποτέλεσμα την έκρηξη των κρουσμάτων» λέει στο BBC εκπρόσωπος του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ο Άρειος Πάγος έχει πλέον αποφανθεί ότι οι εισαγγελείς πρέπει να διερευνήσουν πιθανές παραβιάσεις των μέτρων βιοασφάλειας. Σε όλη τη χώρα εξακολουθούν να λειτουργούν φάρμες με υποδομές της δεκαετίας του 1960 – παράγκες από τσίγκο, τοίχοι από πηλό ή τσιμεντόλιθους και χωρίς περίφραξη.
Οι εμβολιασμοί
Οι κτηνοτρόφοι της Θεσσαλίας ζητούν την έγκριση μαζικού εμβολιασμού των κοπαδιών τους, που όπως λένε γίνεται στη Βουλγαρία και την Τουρκία.
Τέτοιος εμβολιασμός επιτρέπεται σε επείγουσες καταστάσεις σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, και οι κτηνοτρόφοι πιέζουν έντονα την κυβέρνηση να ζητήσει εμβόλια από το διαθέσιμο απόθεμα της Επιτροπής.
Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση απαντά ότι ο μαζικός εμβολιασμός θα μπορούσε να οδηγήσει στο να ταξινομηθεί η Ελλάδα ως ενδημική χώρα για τη νόσο, κάτι που θα έφερνε περιορισμούς στις εξαγωγές πρόβειου και γίδινου γάλακτος και ιδιαίτερα της φέτας. Οι ελληνικές Αρχές επισημαίνουν επίσης ότι προς το παρόν δεν υπάρχει πιστοποιημένο εμβόλιο κατά της ευλογιάς των προβάτων.
Ο κ. Γκούγκουλης υπογραμμίζει ότι τα υπάρχοντα παλαιότερα εμβόλια είναι αποτελεσματικά σε χώρες όπου η ευλογιά είναι ενδημική, αλλά «δεν είναι εργαλείο εξάλειψης της νόσου». «Δεν αποτρέπουν πλήρως τη μόλυνση και ο ιός μπορεί να συνεχίσει να κυκλοφορεί σε εμβολιασμένους πληθυσμούς». Ωστόσο, η κατάσταση φαίνεται πλέον να ξεφεύγει από τον έλεγχο.
Μέλη της Εθνικής Επιτροπής για τη Διαχείριση και τον Έλεγχο της Ευλογιάς Προβάτων και Αιγών δήλωσαν πρόσφατα σε δημοσιογράφους ότι κτηνοτρόφοι σε διάφορα μέρη της χώρας μπορεί να έχουν πραγματοποιήσει έως και ένα εκατομμύριο παράνομους εμβολιασμούς. Αυτό παραμορφώνει την επιδημιολογική εικόνα και δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τον έλεγχο της ασθένειας.
