Τι έκαναν οι άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε με τα «μέτρα διακριτών εσόδων» που αυξάνουν τα φορολογικά έσοδα εις βάρος του μεγάλου πλούτου και μπορούν να χρηματοδοτήσουν μέτρα κοινωνικής στήριξης
Ενώ η μόνη σίγουρη ευρωπαϊκή σταθερά είναι πλέον η ανάδειξη της «συλλογικής ασφάλειας και άμυνας» σε νέα δεσπόζουσα της ευρωπαϊκής «αρχιτεκτονικής», εκεί όπου μόλις πριν από έναν χρόνο ήταν η -κατά Ντράγκι- ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, το σχέδιο της Κομισιόν για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ε.Ε. έχει μπει στη συνηθισμένη διαδικασία τριβής μεταξύ Φον ντερ Λάιεν, Επιτροπής, Κοινοβουλίου, ευρωομάδων και κυβερνήσεων των χωρών-μελών, με ισχυρότερη την πιθανότητα η Φον ντερ Λάιεν να επιμείνει μέχρι τέλους στα βασικά του σημεία. Αυτή η νέα δεσπόζουσα δεν είναι μια απλή μετατόπιση, αλλά προδιαγράφει αδρά μια νέα «αλλαγή ταυτότητας» της Ε.Ε.: Στη νέα φάση του europroject, το ενοποιητικό του στοιχείο δεν είναι η «σύγκλιση και συνοχή», αλλά η «ασφάλεια και άμυνα».
Αυτό με τη σειρά του έχει μια βασική συνέπεια: Ο πρώτος ευρωπαϊκός πυλώνας (Συνοχή και ΚΑΠ), που στην περίοδο 2021-2027 αφορούσε το 67,2% του πολυετούς προϋπολογισμού της Ε.Ε., στη νέα περίοδο (2028-2034) θα αφορά το 47%. Επιπλέον, η Κομισιόν «νουθετεί» τις χώρες-μέλη κονδύλια που αναμένεται ότι θα χαθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ 2021-2027 να ανακατευθυνθούν στις στρατιωτικές δαπάνες. Μια νέα περίοδος λιτότητας προδιαγράφεται σαφώς για την επόμενη δεκαετία
Για την Ελλάδα, που από την άποψη της λιτότητας δεν κατάφερε ακόμη να βγει σε «μεταμνημονιακό ξέφωτο», μια νέα δεκαετής λιτότητα, αυτή τη φορά «για να μη χρεοκοπήσουμε ξανά», είναι από κάθε άποψη κοινωνικά δυσοίωνη, ιδιαίτερα για το περίπου 60% των νοικοκυριών που ήδη δηλώνουν ότι «με δυσκολία τα βγάζουν πέρα».
Από τα κατατεθειμένα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσχέδια προϋπολογισμού του 2026 των κρατών-μελών προκύπτει ότι αρκετές χώρες προσπαθούν να διευρύνουν τα δημοσιονομικά περιθώρια, άλλως τα περιθώρια πιο ουσιαστικών μέτρων κοινωνικής στήριξης, κάνοντας χρήση του εργαλείου των «διακριτικών μέτρων» φορολογικού χαρακτήρα. Πολλές χώρες-μέλη προχωρούν σε αυτόν τον δρόμο – πλην της Ελλάδας, χάρη στην κυβερνητική πολιτική επιλογή να έχει πολύ υψηλά πρωτογενή υπερ-πλεονάσματα και ταυτόχρονα πολύ μικρά περιθώρια λήψης μέτρων κοινωνικής στήριξης.
Τα προσχέδια των προϋπολογισμών που κατέθεσαν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το 2026 δείχνουν μια ξεκάθαρη τάση: όλες οι κυβερνήσεις κάνουν χρήση του εργαλείου των «μέτρων διακριτικής ευχέρειας» (Discretionary Revenue Measures-DRM) προκειμένου να δημιουργήσουν δημοσιονομικό χώρο και να υποστηρίξουν στοχευμένες κοινωνικές πολιτικές.
Από την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ότι σχεδόν όλες οι χώρες αξιοποιούν ενεργά αυτό το εργαλείο, με επιλογές που συνδυάζουν φορολογική δικαιοσύνη και κοινωνική μέριμνα. Κοινό χαρακτηριστικό είναι η φορολόγηση τομέων που κατέγραψαν υψηλά κέρδη τα προηγούμενα χρόνια –όπως οι τράπεζες, οι ενεργειακές επιχειρήσεις και οι μεγάλες εταιρείες–, καθώς και η εφαρμογή μέτρων ανακούφισης για τα νοικοκυριά.
Σε αντίθεση με την πλειονότητα των εταίρων της, η Ελλάδα δεν περιλαμβάνει στο DRM εισφορές τραπεζών, οι οποίες καταγράφουν μεσοσταθμικά κέρδη 1 δισ. ευρώ ετησίως, φορολόγηση των υπερκερδών των μεγάλων εταιρειών και των γνωστών κλάδων (ενέργεια, τράπεζες, λιανεμπόριο) ή αύξηση του φόρου μερισμάτων, ο οποίος σήμερα βρίσκεται μόλις στο 5% – το χαμηλότερο επίπεδο ευρωπαϊκά.
Συνολικά, το ευρωπαϊκό τοπίο των DRM για το 2026 δείχνει ότι υπάρχει και ο «άλλος τρόπος». Ιδιαίτερα αν αυξηθεί ο φόρος στα μερίσματα έστω στα επίπεδα πριν από τη μείωσή τους (στο 10%).
