ΘΕΜΑ Α1
α. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1932 επικράτησε η μέθοδος κλήριγκ στον ελληνικό χώρο.
Σελ. 54 σχολικού βιβλίου: «Στο εξωτερικό… θετικά στοιχεία».
β. Μέσα στην Εθνοσυνέλευση του 1862 αναδείχτηκε ο πολιτικός σχηματισμός του Εθνικού Κομιτάτου που είχε μικρότερη απήχηση από τους Πεδινούς και τους Ορεινούς, πολιτικές δυνάμεις της ίδιας εποχής.
Σελ. 77 σχολικού βιβλίου: «Μικρότερη απήχηση… αυτοκρατορίας».
γ. Στο πλαίσιο της περίθαλψης των πρώτων προσφύγων που ήλθαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1914-1921 συγκροτήθηκε Οργανισμός στην Θεσσαλονίκη. προσφύγων Σελ.140 σχολικού βιβλίου: «Τον Ιούλιο 1914… γεωργικό κλήρο».
ΘΕΜΑ Α2
α. Σωστό
β. Σωστό
γ. Σωστό
δ. Λάθος
ε. Λάθος
ΘΕΜΑ Β1
α. σελ. 92 « Από τα αντιβενιζελικά κόμματα … πιο διαλλακτικό»
β. σελ. 92. «Ως αντιβενιζελικά … θέσεις»
ΘΕΜΑ Β2.
α. σελ. 206 – 207 : «Οι ξένοι ναύαρχοι … Ελευθέριος Βενιζέλος»
β. σελ. 208 : « Η πρώτη κυβέρνηση … Κρητική Τράπεζα» .
ΘΕΜΑ Γ1.
α. Από το σχολικό βιβλίο είναι σκόπιμο να αξιοποιηθούν τα χωρία :
σελ. 33 : « Η πιο χαρακτηριστική … κατά το 19ο αιώνα» .
σελ. 33 « … θα εξασφάλιζε δηλαδή … απορροφήσουν» .
Στο έργο του Α.Ν. Βερναδάκη παρατίθενται τα στοιχεία που παρουσιάζουν τις προσδοκίες από τη δημιουργία του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας σε συνάρτηση με τη βιομηχανία και τη γεωργική παραγωγή. Συγκεκριμένα, η γεωργική παραγωγή θα σημείωνε σημαντική αύξηση γεγονός που θα ενίσχυε όχι μόνο την οικονομική κατάσταση των καλλιεργητών αλλά θα βελτίωνε και την ποιότητα της ζωής τους (υλικά και ηθικά). Στο ίδιο πλαίσιο η ανταλλαγή των προϊόντων σήμαινε ποιοτική και ποσοτική αύξηση με συνέπεια το κέρδος των αγροτών. Η συνάφεια των γεωργικών και χειρωνακτικών επαγγελμάτων υποβοηθούσε και την ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα, ενώ περιορίζονται τα εισαγόμενα καταναλωτικά προϊόντα και τα χρήματα που αποταμιεύονται θα επενδύονται σε ξένα ή ντόπια προϊόντα.
β. σελ. 33 – 35 « Μέχρι τη δεκαετία … δικτύου»
Ο ιστορικός Γ. Δερτιλής στο έργο του παραθέτει την εξέλιξη του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Κατά το έτος 1869 η σιδηροδρομική γραμμή κάλυπτε μόλις 9 χιλιόμετρα. Παρατηρείται σταδιακή αύξηση κατά τα επόμενα χρόνια (1883: προσάρτηση Άρτας και Θεσσαλίας ) με αποκορύφωμα το 1892 όπου, κατά τις πρώτες πρωθυπουργίες του Χαριλάου Τρικούπη, κατασκευάστηκαν 900 χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής. Αύξηση παρατηρείται και το 1897, παρά την πτώχευση του 1893 και τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο που είχε οδυνηρές συνέπειες για την οικονομία της Ελλάδας με την επιβολή ΔΟΕ. Την τετραετία 1903 – 1907 διαπιστώνεται μια μικρή αλλά άξια λόγου ανάπτυξη του σιδηροδρόμου καθώς όπως φαίνεται ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος βοήθησε στην ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου στη χώρα.
Σελ. 33 : « Οι σχετικές με την κατασκευή … σιδηροδρομικού δικτύου.
Επίσης, στο έργο του Δερτιλή «Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση» επισημαίνεται ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν πρόχειρα σχεδιασμένο, δεν ήταν το ίδιο μετρικά σε όλα τα σημεία και εξυπηρετούσε μόνο τις παραλιακές περιοχές. Άλλωστε, η ανάπτυξη της ναυτιλίας και ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών λειτούργησε ως ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου σε μια χώρα που ποτέ πριν δεν είχε γνωρίσει ένα αξιόπιστο χερσαίο δίκτυο.
γ) Σελ. 35 : « Το σιδηροδρομικό δίκτυο … σιδηροδρόμου»
«Είναι αναμφίβολο ότι … ριζοσπαστικές αλλαγές» .
Σύμφωνα με τον Γ. Δερτιλή η παρουσία του σιδηροδρόμου δεν ήταν και ιδιαίτερα χρήσιμη και το περιορισμένο ενδιαφέρον αποκαλύπτεται από το μήκος των γραμμών που δεν συμβάδιζαν με τις διεθνείς προδιαγραφές καθώς θεωρούσαν πως δεν ενίσχυε την οικονομία. Εξάλλου, για την Ελλάδα, μια χώρα χωρίς βιομηχανικό υπόβαθρο και με περιορισμένες πρώτες ύλες η κατασκευή, η επέκταση και η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου δεν ήταν στις προθέσεις και επιθυμίες του κράτους ούτε των ξένων επενδυτών καθώς δεν ήταν ιδιαίτερα αποδοτική επένδυση. Τέλος, το σιδηροδρομικό δίκτυο δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες που στηρίχτηκαν πάνω του στον τομέα των μεταφορών καθώς η γειτνίαση της θάλασσας και οι ανταγωνιστικές συνθήκες της ναυτιλίας περιόριζαν την αποδοτικότητα του.
ΘΕΜΑ Δ1
Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους στη σύγχρονη εποχή. Το προσφυγικό ζήτημα, ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής, αποτέλεσε για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς του νεοελληνικού έθνους. Κύριος τομέας επιρροής των προσφύγων θεωρείται, βέβαια, ο γεωργικός αφού οι πρόσφυγες αποκαταστάθηκαν κυρίως ως αγρότες στη νέα τους πατρίδα.
α. Από το σχολικό βιβλίο είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί κυρίως το χωρίο :
σελ. 156-157: «Η αγροτική αποκατάσταση … λιπάσματα και ζώα.»
σελ. 157 : «Την αξία του παραχωρούμενου… η Αγροτική Τράπεζα.»
Το ζήτημα της παραχώρησης κλήρων στους πρόσφυγες- αγρότες μετά το 1923 αποτέλεσε σημείο ενδιαφέροντος για την Κοινωνία των Εθνών, η οποία παρέχει στοιχεία συναφή με το θέμα αυτό.
Η αγροτική αποκατάσταση στο μεγαλύτερο μέρος της ήταν έργο της ΕΑΠ. Απέβλεπε στη δημιουργία μικρών γεωργικών ιδιοκτησιών. Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε νέους συνοικισμούς προσαρτημένους σε χωριά και σε νέους αμιγώς προσφυγικούς συνοικισμούς. Οι πρόσφυγες κινούνταν ομαδικά και αναδείκνυαν κάποιους εκπροσώπους που παραλάμβαναν τη γη χωρίς τοπογραφικά δεδομένα αλλά μόνο προσεγγιστικά.
Ο παραχωρούμενος κλήρος ποίκιλλε ανάλογα με το μέγεθος της οικογένειας των προσφύγων, την ποιότητα του εδάφους, το είδος της καλλιέργειας και τη δυνατότητα άρδευσης. Στόχος ήταν να εξασφαλιστεί η παραγωγή επαρκών αγαθών για κάθε οικογένεια, ώστε να επιβιώσει αφενός και αφετέρου να αποπληρώσει τις εκκρεμότητες απέναντι στο ελληνικό κράτος. Άλλωστε την αξία του παραχωρούμενου κλήρου θα πλήρωναν οι πρόσφυγες με δόσεις. Ο τίτλος, που δινόταν στους κληρούχους, ήταν τίτλος απλής κατοχής. Θα γινόταν τίτλος πλήρους κυριότητας αργότερα, μετά την αποπληρωμή του χρέους. Μετά τη διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα. Πιο συγκεκριμένα, βασικός παράγοντας για την παραχώρηση της ήταν η τετραμελής οικογένεια με την προσθήκη του 1/5 της διανομής για κάθε επιπλέον μέλος.
Συνήθως, ο κλήρος δεν αποτελούσε ενιαία έκταση, αλλά τεμάχια αγρών που βρίσκονταν σε διαφορετικές τοποθεσίες, δεδομένου ότι κάθε τόπος είχε δική του αξία διανομής λόγω της διαφορετικής ποιότητας του εδάφους και της υποδομής που προϋπήρχε σε αυτή. Επίσης, κριτήριο αποτελούσε και η απόσταση από κάποιο αστικό κέντρο της κάθε τοποθεσίας.
Στην αρχή η διανομή από τις υπηρεσίες εποικισμού ήταν προσωρινή. Θα γινόταν οριστική μετά την κτηματογράφηση από την τοπογραφική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας.
β. Από το σχολικό βιβλίο είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί κυρίως το χωρίο :
σελ. 167-168: «Για ένα διάστημα … στην πατρίδα τους.»
Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα, όμως, αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων.
Υπήρξε μέριμνα να αποκτήσουν οι πρόσφυγες απασχόληση ίδια ή συναφή με αυτή που είχαν στην πατρίδα τους. Έτσι, έγινε προσπάθεια από την ΕΑΠ να εγκατασταθούν γεωργοί πρόσφυγες στα μέρη όπου μπορούσαν να συνεχίσουν τις καλλιέργειες που ήδη γνώριζαν.
Ο Χένρυ Μοργκεντάου ανέλαβε τα καθήκοντα του ως Πρόεδρος της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων και κατέγραψε πολλές πληροφορίες σχετικά με την αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων αλλά και την επίδραση της στην ελληνική οικονομία. Οι πρόσφυγες σε ποσοστό 76% ασχολήθηκαν κυρίως με την καλλιέργεια δημητριακών και κυρίως σιταριού, αφού είχαν ταχύτατες αποδόσεις, γεγονός απαραίτητο για την επιβίωση τους. Συγκεκριμένα, μέσα σε διάστημα ενός χειμώνα μπορούσαν να παράγουν επαρκή προϊόντα για την σίτιση της οικογένειας τους σε αντίθεση με την καλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων που καθυστερεί η καρποφορία τους. Το γεγονός αυτό οδήγησε μόνο το 2 τοις εκατό των προσφύγων να ασχοληθούν με ταυτό το είδος καλλιέργειας. Άλλωστε το σιτάρι μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε έδαφος. Καλλιεργητές δημητριακών εγκαταστάθηκαν σε πεδινά μέρη της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης.
Ο καπνός καλλιεργήθηκε κυρίως σε κατάλληλα εδάφη στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, όπου οι συνθήκες ήταν κατάλληλες για την ανάπτυξη του. Οι φυτείες καπνού αναπτύσσονταν γρήγορα και το προϊόν αυτό προωθούνταν άμεσα στην αγορά αποδίδοντας κέρδη στον αγρότη. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την φυσιολογία του ελληνικού εδάφους σε συγκεκριμένες περιοχές οδήγησε το 14% των αγροτών να ασχοληθούν με τον καπνό.
Επιπρόσθετα, αμπελουργοί πήραν εδάφη στην Κρήτη περίπου σε ποσοστό 3% επί του συνολικού αριθμού των προσφύγων. Τέλος, 5% ασχολήθηκαν με ποικίλα είδη καλλιεργειών όπως με τη σηροτροφία στο Σουφλί και στην Έδεσσα ή ασχολήθηκαν με δραστηριότητες συναφείς με τη μεταφορά αγροτικών προϊόντων ή του μυλωνά ή του σιδηρουργού.
Ο κ. Κατσάπης στο έργο του «Η αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: Το γενικό περίγραμμα» παρουσιάζει την κατάσταση της ελληνικής υπαίθρου στον τομέα των υποδομών για την αποκατάσταση των προσφύγων. Η προώθηση των δημοσίων έργων αποτέλεσε προτεραιότητα για τις ελληνικές κυβερνήσεις για να αναπτυχθεί η γεωργική παραγωγή αλλά και να καλυτερεύσουν οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων που κατά τα πρώτα χρόνια παραμονής τους στην Ελλάδα ήταν άθλιες. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν κρατικές παρεμβάσεις στην αγροτική οικονομία με απότοκο την αλλαγή των δομών της. Κατ’ αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας.
Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες υποχρέωσε το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στη Μακεδονία, και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα). Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν από πρόσφυγες που ήταν ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους.
Παράλληλα, προωθήθηκε η αγροτική μεταρρύθμιση που είχε ψηφιστεί με ειδική νομοθεσία το 1917 μέσω της απαλλοτρίωσης των τσιφλικιών. Τα στοιχεία αυτά επέδρασαν καταλυτικά στην αλλαγή των δεδομένων της υπαίθρου, με αποτέλεσμα το 1936 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50%, η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. Τέλος, οι βόρειες επαρχίες του κράτους παρουσίαζαν άκρως διαφορετική εικόνα από αυτή του 1923, καθώς εποικίστηκαν από τους πρόσφυγες όλες οι περιοχές που είχαν εγκαταλειφθεί από τους μουσουλμάνους και τους Βούλγαρους και από τις απώλειες που προκάλεσαν οι συνεχείς πόλεμοι (1912-1922).
Φιλολογική ομάδα «Άλμα»
Αξιώτη Χριστίνα
Βλάσση Ιωάννα
Βλάσση Μιμίκα
Βόλλαρη Ξακουστή
Λούπη Βιβή
Παναγιωτοπούλου Όλγα
Παναγοπούλου Πένη
Πανοπούλου Ιωάννα
Παπαδόπουλος Σάκης
Τσουκαλά Αναστασία
