Μεγάλα τα οφέλη από την ένταξη του προϊόντος στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

Αγώνας δρόμου στην Ηλεία για να την στήριξη ενός βασικού προϊόντος του νομού από την καλλιέργειά και εμπορία του οποίου ζουν εκατοντάδες οικογένειες

Η σταφιδάμπελος, που καλλιεργείται στην Πελοπόννησο, κυρίως στην Ηλεία και την Αιγιαλεία  και σε νησιά του Ιονίου, παράγει τη μοναδική παγκοσμίως κορινθιακή (μαύρη) σταφίδα. Η σταφιδοκαλλιέργεια διαμορφώνει για αιώνες το συλλογικό βίο των σταφιδοπαραγωγών κοινοτήτων αλλά και το πολιτιστικό τοπίο των περιοχών στις οποίες παράγεται. Η καλλιέργεια της κορινθιακής σταφίδας μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά και συνιστά σημαντικό στοιχείο βιώσιμης ανάπτυξης

Όπως είναι γνωστό, σύμφωνα με την από 28-2-2018 Απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού εγκρίθηκε η εγγραφή της Καλλιέργειας της Μαύρης Κορινθιακής Σταφίδας στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, γεγονός που ανοίγει νέους ορίζοντες στο προϊόν, από την καλλιέργεια και διακίνηση του οποίου ζουν εκατοντάδες οικογένειες στην Ηλεία. Εξάλλου, η  κορινθιακή σταφίδα που παράγεται στον Νομό Ηλείας έχει αναγνωριστεί ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε) με την ονομασία «ΣΤΑΦΙΔΑ ΗΛΕΙΑΣ» (Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. C233/2010, Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. L122/2011).

Η θετική αυτή εξέλιξη δημιουργεί σημαντικές προοπτικές για την ανάδειξη της ιστορίας της μαύρης κορινθιακής σταφίδας και των μεθόδων καλλιέργειάς της, αλλά και τη διατήρηση και τόνωση της παραγωγής της από τη νέα γενιά, προσφέρει η ένταξή της στο Εθνικό Ευρετήριο Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Με την αξιοποίηση των κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί η ανάπτυξη και θα τονωθεί ο αειφόρος αγροτουρισμός, καθώς και ο πολιτιστικός και γαστρονομικός τουρισμός.

Παράλληλα, η ένταξη αναμένεται να συμβάλει στην οργανωμένη εφαρμογή παγκόσμιας καμπάνιας για την προώθηση και την καθιέρωση της σταφίδας ως ελληνικής υπερτροφής και ως σημαντικού στοιχείου της μεσογειακής διατροφής.

Σ’ αυτήν την κατεύθυνση σημαντική ήταν η συμβολή της Παναιγιάλειας Ένωσης Συνεταιρισμών, του μεγαλύτερου εξαγωγέα κορινθιακής σταφίδας.

Βιώσιμη ανάπτυξη

Σύμφωνα με τον επιστημονικό συνεργάτη της Παναιγιαλείου Ένωσης Συνεταιρισμών (η οποία πρωτοστάτησε και συνέβαλε τα μέγιστα για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου), Μιχάλη Καρβέλα, η ένταξη της καλλιέργειας της κορινθιακής σταφίδας στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO μπορεί να βοηθήσει σε πολλά επίπεδα.

«Θεωρούμε ότι θα συμβάλλει στην καθιέρωσή της ως κτήμα της παγκόσμιας κληρονομιάς. Επιπλέον θα συντελέσει στην διάδοση αυτής της πολιτιστικής εμπειρίας στο ευρύτερο κοινό, εγχώριο και διεθνές, αλλά και στη μετάδοση της σταφιδοκαλλιέργειας και μεταλαμπάδευση των αξιών, της συλλογικής μνήμης και της σημασίας της στις νεότερες γενιές», τόνισε ο κ. Καρβέλας και πρόσθεσε: «Δίδεται η δυνατότητα αξιοποίησης των σχετιζόμενων πολιτισμικών παραδόσεων με τη σταφιδοκαλλιέργεια προς όφελος της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών της Αχαΐας, της Ηλείας, της Κορινθίας, της Μεσσηνίας, της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς, όπου καλλιεργείται».

Σε ό,τι αφορά τα χρηματοδοτικά εργαλεία, θα επιχειρηθεί η συνέργεια με άλλους φορείς, όπως τα ξενοδοχεία, η αυτοδιοίκηση, αλλά και τους σεφ, τους tour operators κ.λπ., προκειμένου μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα να συνδυαστεί η κορινθιακή σταφίδα με τον αγροδιατροφικό, γαστρονομικό και τουριστικό τομέα.

Ιστορία σαν παραμύθι

Η σταφιδοκαλλιέργεια διαμορφώνει για αιώνες τον συλλογικό βίο των σταφιδοπαραγωγών κοινοτήτων, αλλά και το πολιτιστικό τοπίο των περιοχών στις οποίες παράγεται. Είναι κατεξοχήν ελληνικό προϊόν, γηγενούς προέλευσης, δεδομένου ότι το 80% της παγκόσμιας παραγωγής παράγεται στην Ελλάδα. Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η καλλιέργειά της άρχισε να παίρνει εντυπωσιακές διαστάσεις, λόγω της εξωτερικής ζήτησης του προϊόντος στην ευρωπαϊκή αγορά και κυρίως την αγγλική. Τα πλοία έφευγαν γεμάτα σταφίδα από τα λιμάνια της Πελοποννήσου, ένα από αυτά ήταν βεβαίως και το Κατάκολο, με προορισμό τις μεγάλες αγορές του εξωτερικού και κυρίως την Αγγλία. Για τα επόμενα 20 χρόνια περίπου, η σταφίδα γίνεται το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν του Ελληνικού Βασιλείου, ενώ παράλληλα διαμορφώνεται μια νέα κοινωνική αστική τάξη, γνωστή και ως «κοινωνία της σταφίδας». Ένα από τα μεγαλύτερα έργα της χώρας, που η δημιουργία του οφείλεται στη σταφίδα, είναι η διώρυγα της Κορίνθου. Όμως, η πλήρης ανυπαρξία σταφιδικής πολιτικής, δημιουργεί τη μεγάλη σταφιδική κρίση το 1890. Τον Αύγουστο του 1925 ιδρύεται ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός (ΑΣΟ), ο οποίος όμως διαλύθηκε με νόμο το 1997, για να δημιουργηθεί το 1998 η ΣΚΟΣ-ΑΣΕ.

Απαξίωση

Τι συνέβη, όμως, και η καλλιέργεια της σταφίδας απαξιώθηκε στο πέρασμα των χρόνων, ενώ εξακολουθεί να είναι κατά 95% εξαγώγιμη σε χώρες όπως η Αγγλία, Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Σκανδιναβικές χώρες, ΗΠΑ, Αυστραλία;

Όπως μας λέει ο κ. Καρβέλας, για το γεγονός αυτό συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες, όπως εμείς οι ίδιοι, που τη βγάλαμε από τις διατροφικές μας συνήθειες, αλλά και οι κοινοτικές και εθνικές αποφάσεις, που κατεύθυναν τις επιδοτήσεις όχι στην παραγωγή, αλλά στην αποξήλωση των κλημάτων. Επίσης, καθοριστικό παράγοντα έπαιξε το υψηλό κόστος και οι δύσκολες απαιτήσεις της καλλιέργειας, αλλά και η έλλειψη κινήτρων για την αναμπέλωση, όπως συμβαίνει με τις οινοποιήσιμες καλλιέργειες.

«Εμείς συνεχίζουμε την προσπάθειά μας για την αναδιάρθρωση – ανασύσταση των γερασμένων και προσβεβλημένων από ασθένειες σταφιδαμπέλων. Όμως, η κυβέρνηση θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε να ληφθούν άμεσα μέτρα στήριξης του σταφιδοπαραγωγού, με την εφαρμογή Προγράμματος Αναδιάρθρωσης Κορινθιακής Σταφίδας, με οικονομική ενίσχυση, με αντίστοιχο πρόγραμμα των αμπελώνων οινοποίησης», τόνισε ο κ. Καρβέλας.

Δύσκολοι καιροί για την σταφίδα στην Ηλεία

Οι συνολικές εκτάσεις μαύρης κορινθιακής σταφίδας στην Ελλάδα ανέρχονται σήμερα σε περίπου 100.000 στρέμματα και η ετήσια παραγωγή κυμαίνεται από 20.000 έως 25.000 τόνους. Αποτελεί τη βασικότερη ασχολία περίπου 15.000 οικογενειών και συνεισφέρει οικονομικά σε περιοχές με σχετικά χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα.

Η περιοχή της Ηλείας παράγει ετησίως περίπου 7.000- 8.000  τόνους μαύρη σταφίδα, η οποία προέρχεται από τα περίπου 19.000 στρέμματα σταφιδάμπελου στα λεγόμενα σταφιδοχώρια της Ηλείας.

Βεβαίως τα τελευταία τρία περίπου χρόνια, η κορινθιακή σταφίδα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα στην Ηλεία, αφενός από τις καρικές συνθήκες, από  πλημμυρικά φαινόμενα και από καύσωνες που έπληξαν το προϊόν και κυρίως από την ξήρανση της σε πολλές περιοχές του νομού, όπου έχουν γίνει πολλές ενέργειες με επανειλημμένες αυτοψίες από το Μπενάκειο για να βρεθούν τα αίτια. Σύμφωνα με όσα ανέφερε το πόρισμα, σε ορισμένα δείγματα διαπιστώθηκε η παρουσία του φυτοπαθογόνου μύκητα του γένους «Phaeomoniella» και για την αντιμετώπιση της ασθένειας δεν υπάρχουν αποτελεσματικά θεραπευτικά μέτρα».

Μόνη λύση ίσως είναι η ένταξή της σταφίδας, σε πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της καλλιέργειας με οικονομική ενίσχυση, για να μην εγκαταλειφθεί μια παραδοσιακή καλλιέργεια που συμβάλει καθοριστικά στην τοπική και Εθνική οικονομία, αφού το 95% της παραγωγής έχει εξαγώγιμη κατεύθυνση.

Είναι δυστυχώς γεγονός ότι αν δεν υπάρξουν σημαντικά μέτρα στήριξης του προϊόντος, το εφιαλτικό συνέριο εγκατάλειψης της σταφίδας στην Ηλεία, δεν είναι μακριά, γι αυτό και όλοι, σταφιδοπαραγωγοί, η Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) της ΠΕ Ηλείας. η Ο.Π Αμαλιάδας, τοπικοί φορείς και βουλευτές και ολόκληρη η τοπική κοινωνία που ζει από αυτό το προϊόν, προσπαθούν με νύχια και με δόντια να το αποτρέψουν…