Του Κώστα Ζώρα*
Ο πολυκομματισμός εκφράζει ένα ατομικό και ταυτόχρονα ένα συλλογικό πολιτικό δικαίωμα, το οποίο περιλαμβάνει το δικαίωμα των πολιτών να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, αλλά και των ίδιων των πολιτικών κομμάτων να λειτουργούν ελεύθερα και να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες εκλογικής ανάπτυξης και πολιτικής προοπτικής.
Η αρχή του πολυκομματισμού ενσωματώνει μια κρίσιμη για τη λειτουργία των σύγχρονων δημοκρατιών πραγματικότητα: ότι οι δημοκρατίες αυτές είναι, σύμφωνα με τον αείμνηστο Δημήτρη Τσάτσο, δημοκρατίες κομμάτων.
Τα πολιτικά κόμματα είναι πρωτίστως δημιουργήματα της κοινωνίας και όχι του κράτους.
Συνεπώς, τα κόμματα συμβάλλουν κυρίως στη διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης του λαού. Με την ανάδειξη, όμως, των υποψηφίων στις εκλογές και εν συνεχεία με την εκλογή των αντιπροσώπων, τα κόμματα παρεμβαίνουν στη στελέχωση κρατικών οργάνων, όπως η Βουλή και η κυβέρνηση.
Ως εκ τούτου, τα κόμματα έχουν επίσης ισχυρή επίδραση στη διαμόρφωση και την πολιτική βούληση του κράτους.
Με την έννοια αυτή, τα κόμματα δρουν και στο επίπεδο της κοινωνίας και στο επίπεδο του κράτους, συναιρώντας τη μεταξύ τους διάκριση.
Η αρχή του πολυκομματισμού περιλαμβάνει την ελευθερία των πολιτικών κομμάτων, την ισότητα των πολιτικών κομμάτων και την εσωκομματική δημοκρατία. Η ισότητα των πολιτικών κομμάτων είναι ισότητα ευκαιριών και όχι μαθηματική ισότητα.
Συνεπώς, τα πολιτικά κόμματα δεν θεωρούνται ίσα ως προς το μέγεθός τους ή την εκλογική τους επιρροή, αλλά αξιώνουν ίσες ευκαιρίες ως προς την πρόσβασή τους στο πολιτικό γίγνεσθαι. Αποδέκτης της ισότητας ευκαιριών είναι το κράτος και οι συντεταγμένες λειτουργίες του.
Τα πολιτικά κόμματα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα ανεξαιρέτως να κερδίσουν την πλειοψηφία του λαού.
Στις σύγχρονες θεσμικές και πολιτικές συγκυρίες δύο παράγοντες κυρίως μπορούν, όμως, να επιβαρύνουν και να αμβλύνουν τις ίσες ευκαιρίες των πολιτικών κομμάτων: τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) και τα ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα.
Τα ΜΜΕ όλων των μορφών είναι, σήμερα, οι βασικοί άξονες διάδοσης των ιδεών και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης.
Η ικανότητα των ιδιωτικών συμφερόντων να ενισχύουν τη δράση πολιτικών και κομμάτων αποτελεί κεντρικό πολιτικό θέμα της εποχής μας.
Οικονομική ενίσχυση της πολιτικής ή πολιτική διαφθορά; Διαφάνεια ή μαύρο πολιτικό χρήμα;
Μάλιστα, η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων ΜΜΕ και η συνακόλουθη υπερσυγκέντρωση των δύο παραγόντων, δηλαδή κεφαλαίου και ΜΜΕ, μπορούν να οδηγήσουν όχι μόνο στην άμβλυνση αλλά κυριολεκτικά στην ακύρωση των ίσων πολιτικών ευκαιριών και εντέλει στην αναίρεση της ίδιας της δημοκρατίας.
Γι’ αυτό έντρομος ο συνταγματικός νομοθέτης πρόσθεσε στο άρθρο 14 του Συντάγματος (ελευθερία γνώμης, ελευθερία Τύπου) την παράγραφο 9, η οποία, μεταξύ άλλων, απαγορεύει «τη συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων Μέσων Ενημέρωσης της αυτής ή άλλης μορφής» και ειδικότερα απαγορεύει «τη συγκέντρωση περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών Μέσων Ενημέρωσης της αυτής μορφής, όπως νόμος ορίζει».
Ο αναγνώστης αυτής της συνταγματικής διάταξης, παρατηρητής των σύγχρονων καταστάσεων, δεν μπορεί παρά να καταλαμβάνεται από ακράτητα γέλια. Στην Ελλάδα πλέον δύο όμιλοι εφοπλιστικών και άλλων επιχειρηματικών συμφερόντων ελέγχουν το σύνολο σχεδόν των ΜΜΕ κάθε μορφής και –φευ– την κυκλοφορία των εφημερίδων, κουρελιάζοντας κυριολεκτικά το άρθρο 14 παρ. 9 του Συντάγματος.
Από τα σκοτεινά αμπάρια των φορτηγών πλοίων τους προέρχονται οι ψεύτικες ειδήσεις, τα ψεύτικα ρεπορτάζ, τα πλαστογραφημένα SMS, ο χαρακτηρισμός του πρωθυπουργού ως «Τσαουσέσκου», οι προσβλητικότατες επιθέσεις κατά του ευπατρίδη της πολιτικής Φώτη Κουβέλη, τα υπαγορευμένα θλιβερά πρωτοσέλιδα και άλλα πολλά.
Συγκροτούν το βαρύ πυροβολικό της προπαγάνδας, προκειμένου να επανέλθει στα εξουσιαστικά πράγματα η οικονομική και κοινωνική ολιγαρχία. Συγκροτούν στην πραγματικότητα τα «γραφεία Τύπου» πολιτικών κομμάτων.
Αυτά είναι τα θεσμικά αυθαίρετα, πολύ πιο επικίνδυνα από τα αυθαίρετα στον αιγιαλό.
Ετσι θα πάει η κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές; Με ουσιαστικά υπό αναίρεση θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας; Ή θα τα «γκρεμίσει»;
Δηλαδή θα νομοθετήσει τη διάλυσή τους, όπως την εξουσιοδοτεί με θαυμαστή σαφήνεια και κατηγορηματικότητα το Σύνταγμα.
*ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου
