Το παιχνίδι είναι τόσο σημαντικό για τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών που τα ηνωμένα έθνη το χαρακτηρίζουν ως αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών βάζοντας το στον κατάλογο της Χάρτας Των Δικαιωμάτων Των Παιδιών. Το παιχνίδι προωθεί τη διανοητική ανάπτυξη και κριτική σκέψη παρέχοντας στα παιδιά την ευκαιρία της ανακάλυψης, του πειραματισμού και της απόκτησης δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Τα παιδιά παίζουν για να εκφράσουν τα συναισθήματα, τη δημιουργικότητα τους, για να κερδίσουν την αίσθηση της επάρκειας, την αίσθηση δηλαδή ότι «Τα καταφέρνω». Το παιχνίδι έρχεται φυσικά κι ενστικτωδώς στα παιδιά, παρόλαυτα όμως σαν κοινωνία τείνουμε στην πραγματικότητα να τα εμποδίζουμε από το να παίζουν.
Τα παιδιά των 6 ετών και κάτω περνούν περίπου 2 ώρες τη μέρα μπροστά στην τηλεόραση δηλαδή 3 φορές περισσότερο χρόνο από το χρόνο που τους αφιερώνουν οι γονείς τους για να τους διαβάσουν παραμύθια. Όσο περισσότερο χρόνο περνούν τα παιδιά μπροστά στην τηλεόραση τόσο λιγότερο χρόνο αφιερώνουν στο δημιουργικό παιχνίδι και ως εκ τούτου επηρεάζεται αρνητικά η γνωστική και συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Τα 2/3 των παιδιών 0-6 ετών ζουν σε ένα σπίτι όπου η τηλεόραση παραμένει ανοιχτή τη μισή μέρα ακόμα κι αν δεν παρακολουθεί κανείς. Τα παιδιά που παίζουν δίπλα σε ανοιχτή τηλεόραση παρουσιάζουν δυσκολία συγκέντρωσης με πιθανότητα αυτό να επηρεάσει αρνητικά τη γνωστική τους ανάπτυξη. Τα παιχνίδια με τις μεγαλύτερες πωλήσεις είναι αυτά που βασίζονται σε χαρακτήρες και ήρωες κινουμένων σχεδίων της τηλεόρασης. Συχνά όμως αυτό εμποδίζει τα παιδιά από το να εμπλακούν στο παιχνίδι δημιουργικά, δημιουργώντας το δικό του κόσμο, τις δικές τους ιστορίες.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει διότι τα παιχνίδια αυτά κουβαλούν μαζί τους τις δικές του ιστορίες που συχνά τελικά εμποδίζουν την ελευθερία των παιδιών να παίξουν δημιουργικά, εμποδίζουν την αυτενέργεια των παιδιών αυτών που έχουν παρακολουθήσει το τηλεοπτικό πρόγραμμα στην τηλεόραση με τους ήρωες-κούκλες που έχουν σαν παιχνίδι μπροστά τους.
Οι γονείς, οι φίλοι ή οι συγγενείς που θα επιλέξουν ένα παιχνίδι για δώρο θα χρειαστεί να λάβουν υπόψη τους το να πλήρη το παιχνίδι τα εξής κριτήρια:
- Να είναι ελκυστικό κι ενδιαφέρον στο παιδί αλλά και να ενθαρρύνει το δημιουργικό παιχνίδι. Ένα παιχνίδι δηλαδή που δεν θα είναι προϊόν διαφήμισης (commercialfreechildhood.org).
- Να ταιριάζει στην ηλικία του, στις κινητικές του ικανότητες και στην σωματική του ανάπτυξη
- Να ταιριάζει στη γνωστική του και κοινωνική του ανάπτυξη
- Να είναι κατασκευασμένο με προδιαγραφές που να διασφαλίζουν ότι δεν θα γίνει επικίνδυνο για το παιδία. Να είναι δηλαδή ασφαλές.
Καλό είναι λοιπόν να ψάχνουμε πάνω στα παιχνίδια τις ειδικές σημάνσεις που μας πληροφορούν σχετικά με τις ηλικίες για τις οποίες είναι κατάλληλο το συγκεκριμένο παιχνίδι. Για παράδειγμα, ένα παιχνίδι με μικρά αποσπώμενα κομματάκια μπορεί να γίνει επικίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα ενός 2-χρονου παιδιού και αυτό γιατί ένα μικρό παιδί είναι πιθανό να καταπιεί κάποιο μικρό κομματάκι και να πνιγεί. Επίσης παιχνίδια με μπαλόνια θεωρούνται ακατάλληλα για τόσο μικρές ηλικίες. Εάν σπάσουν σε μικρά κομμάτια ενέχουν ξανά τον κίνδυνο πνιγμού.
Ανάλογα λοιπόν με την ηλικία του παιδιού υπάρχουν οι 6 εξής τομείς ανάπτυξης που θα χρειαστεί να ληφθούν υπόψη για την επιτυχή επιλογή του παιχνιδιού:
- Μικροκινήσεις
- Σωματική ανάπτυξη
- Δημιουργική έκφραση
- Αισθητηριακή αντίληψη
- Λεκτικές ικανότητες
Τα υλικά για την ανάπτυξη αυτών των τομέων είναι:
- Παζλ, κατασκευές (LEGO), εργαλεία ξυλογλυπτικής και μαστορικής, παιχνίδια πλέξης, με χάντρες για κολιέ, βελάκια, πλαστελίνες, υλικά ζωγραφικής, χαρτοκοπτικής.
- Μπάλες, ποδήλατα, σκοινάκι, πατίνια, σάκος του μποξ, τραμπολίνο, δοκός ισορροπίας, εξοπλισμός για βόλεϊ,, τένις κ.τ.λ.
- Εξοπλισμός ζωγραφικής (καβαλέτο, ξυλοχρώματα, μαρκαδόροι, τέμπερες, πινέλα, δακτυλομπογιές, χρωματιστά χαρτόνια κ.τ.λ.), ψαλίδια και υλικά για κολλάζ, πηλός, Play Mobil, μικροέπιπλα σπιτιού κι εξοπλισμό σπιτιού σε παιδικό μέγεθος (π.χ. σερβίτσια τσαγιού), αυτοκίνητα, κούκλες, ζώα, υλικά για ύφανση (νήμα, κλωστές κ.τ.λ.)
- Παιχνίδια πειραμάτων (με ζώα, φυτά, για το διάστημα, για τη φυσική και λοιπές επιστήμες), παιχνίδια γεωγραφίας, με μαγνήτες, με άμμο, με νερό, παζλ, χρωματιστά κυβάκια, αληθινά φυτά, παιχνίδια για υπολογιστή, cds με μουσική, DVDs με ταινίες και εκπομπές ντοκιμαντέρ για φύση, ζώα, επιστήμη.
- Παραμύθια, βιβλία ιστορίας (κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού), βιογραφιών, επιστήμης, για ζώα, φυτά κ.τ.λ., κουκλοθέατρο, παιχνίδια με κάρτες, κόμικς, cds με παραμύθια.
