Το πρόβλημα δεν το έχει μόνο η Ηλεία ή η Ελλάδα. Το δημογραφικό απασχολεί εδώ και δεκαετίες τον δυτικό κόσμο και όχι αποκλειστικά τα μικρότερα σε πληθυσμό κράτη, καθώς πίσω του υποβόσκει πάντοτε η εύθραυστη ισορροπία εργαζόμενου ανά συνταξιούχου, δηλαδή οι ασφαλιστικές εισφορές και η βιωσιμότητα του συστήματος.  Σε χώρες όπως η Ελλάδα, το δημογραφικό δεν είναι μόνο συνθήκη βιωσιμότητας αλλά και επιβίωσης. Έχουμε μεγάλη ιστορία, αλλά είμαστε μία μικρή χώρα˙ ανέκαθεν ήμασταν. Για λίγες δεκαετίες η Ελλάδα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, με σημαντικότατη αύξηση του ΑΕΠ και αλματώδη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των σχετικών δεικτών. Η ευημερία της όμως ήταν χτισμένη σε σαθρά θεμέλια. Όπως αποδείχθηκε, ήταν απλώς ζήτημα χρόνου να βρεθούμε σε αδιέξοδο.

Μετά από οχτώ και πλέον χρόνια η οικονομία ανακτά αργά έναν αξιοσημείωτο  ρυθμό και τα οικονομικά μεγέθη βελτιώνονται, παρότι η ανεργία εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Ωστόσο η ζημιά που έγινε είναι πολύ μεγάλη και αφορά κατά κύριο λόγο το ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτό απώλεσε η Ελλάδα τα τελευταία οχτώ χρόνια: την κινητήριο δύναμή της. Τα στοιχεία είναι γνωστά. Το ζήτημα τώρα είναι το πώς και αν όλοι αυτοί ή οι περισσότεροι τέλος πάντων μπορούν να επιστρέψουν. Η ιστορική εμπειρία λέει ότι δεν θα επιστρέψουν, όχι επειδή δεν το επιθυμούν σφόδρα, αλλά διότι καλώς ή κακώς, όταν ένας άνθρωπος έχει κάνει ολόκληρο αγώνα από το μηδέν για να φτιάξει τη ζωή του στο εξωτερικό, δύσκολα θα πάρει το ρίσκο να επιστρέψει στο ηλιόλουστο μπάχαλο. Ελάχιστοι θα γυρίσουν, και ακόμη και αυτούς, η χώρα θα πρέπει να τους διεκδικήσει σθεναρά. Κατά συνέπεια, η μόνη απάντηση που υπάρχει –και αυτό είναι ιστορικά αποδεδειγμένο– στο καλπάζον δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι οι πρόσφυγες και η ολοκληρωμένη ένταξή τους σε αυτό που λέγεται ελληνική ζωή και παραγωγή. Μόνο που ακόμη κι αν υπαρχει  ισχυρή πολιτική βούληση και σοβαρός σχεδιασμός για την ενεργοποίηση μίας τόσο δύσκολης και κοινωνικά ευαίσθητης πολιτικής, προϋποτίθεται η τελική έξοδος από την στασιμότητα που κληροδότησε η ύφεση. Αυτή η έξοδος, είναι σημαντικότερη κι από την έξοδο από τα μνημόνια.